Mısra Nedir Berceste ve Azade Mısra Örnekleri

Mısra sözcüğü Arapçada sözlük anlamı ile kapı kanadı anlamına gelir.  Mısra kapı kanadı anlamından hareketle iki kanatlı kapının yarısı anlamını işaret etmektedir.  Bu nedenle iki kanatlı kapı anlamındaki beytin yarısı anlamındadır.

Edebiyatta ise terim anlamı ile mısra şiirin her bir satırıdır. Edebiyatta “manzum yazıların her bir satırı,”,  “ Manzum bir parçayı meydana getiren satırlardan herbiri.” olarak ifadesini bulur.

 Eski şiirde daha çok bir beyti oluşturan iki bölümden birisi , “ bir vezne uygun olarak söylenmiş beyt'in yarısı” olarak anlaşılmıştır.

Eski ve Yeni Şiirde Mısra Anlayışı

Eski Arap şiirlerinde temel birim beyittir.  Beyit ise iki mısradan oluşur.   Arap, Fars ve Divan şiiri ise ölçülü şiirlerdir. Arap, Acem ve Divan şiiri beyit sistemine dayalıdır ve beyitler aruz ölçüsü ile yazılı nazım birimleridir. Şu halde eski devrin şiirindeki mısra anlayışı beytin yarısını, şiirin her bir satırını ifade eden en küçük şiir birimi, şiir satırı olarak anlaşılmıştır.   Bu nedenle eski şiirin anlayışında mısra, iki dizeden oluşan, beytin anlam bütünlüğü sağlayan veya tek başına müstakil bir yargı da ifade edebilen ölçülü sözler birliğidir.

Günümüzde ise serbest şiirlerde mısra tek bir kelimeden hatta ünlemden bile oluşabilmektedir. Serbest şiirlerde mısralar anlam bütünlüğü taşımak, yargı ve hüküm taşımak özelliğine sahip olmaya bilir.

Netice olarak mısra bir şiiri oluşturan en küçük birim olmaktadır.  Mısra bir şiirin en küçük parçası olduğu halde kendi başına bir anlam bütünlüğü hatta anlam bağımsızlığı da taşıyabilir. Bununla birlikte bir beytin anlamının bir parçası olabildiği gibi konu bütünlüğü taşıyan şiirleri anlamca tamamlayan birimlerden de oluşabilirler.

Mısralar  şiir içinde bağımsız anlamlar taşıyabilmeleri, diğer mısralardan daha seçkin , daha olgun,  mana ve ahnekçe diğerlerinden çok daha seçili hale gelebilir. Bu durumda mısralar azade mısra , Berceste- Mısra-ı Berceste olarak  türlere de ayrılırlar

Azade Mısra :

Divan şiirinde kendi içinde anlam açısından bir bütün oluşturan mısralara mısra-i azade (bağımsız mısra)  denmiştir.  Bu mısralar, anlamca özgünlük ve olgunluk taşıması, ahenkli olması, anlamını çarpıcı ve veciz bir şekle sunması, ezberlenmesi kolay bir sehli mümtenilik taşıması yönleri ile diğerlerin den ayrı bir güzellik taşır.

Azade mısralar bir mnzume içinde olmayan müstakil olarak yazılan mısralardır.  Manzume içinde olsa bile, tek başına yazılan veya diğer parçaları ve yazıldığı şiirdeki diğer beyit ve mısralardan ayrı olarak tek başına hatırlanan mısralar olmaktadır.  

Bu tür mısralar divânların sonunda ayrı bir bölüm halinde bile tertip edilebilir. Bazı divanlarda azade mısralar için ayrılmış bölümler de bulunur.

Berceste ve azâde mısraları birbirlerinden ayırmak müşkül olduğundan  böylesi mısralar hem azade hem de mısra-ı berceste olarak anılabilirler. Azade Mısra Nedir ve Örnekleri

AZADE MISRA ÖRNEKLERİ


Müdhikât- ı dehre ben ağlasam da tasvirim güler  ( Nuallim Naci

Gün doğmadan meşîme-i şebden neler doğar-  Rahmî.

Eğer maksat eserse mısra-ı berceste kâfidir.  ( Koca Ragıp Paşa )
Hâlini bilmez perîşânın perîşan olmayan,  ( Ahmet Paşa )

Âyînesi iştir kişinin lafa bakılmaz   ( Ziya Paşa )

Sıhhat sonu dert olmasa vuslat sonu hicran          Ruhi
Hasmın sitemin anlamamak hasma sitemdir .   ( Nefi ) 

Kalbini sâf eyleyen câm-ı safâ- yı neylesin
Aşk ile demsâz olan sâz u nevâyı neylesin -N ev'î).

Mehveşim dîvânçe-i hüsnünde  matla gösterir
Ebruvânın şakk -ı mâh-ârâ dü mısra' gösterir           Şehdî

 Mıra- ı Berceste

Berceste kelimsi sözlük anlamı ile  kolayca akılda kalıveren, akla da kolay gelen kıymetli, latif ve özlü sözdür.   Berceste sözcüğü edebiyatta terim haline de gelmiş,  ahenkli, kolay öğrenilen ve ezberlenilen,  ahenkli ve latif, dize ve beyitlere denmiştir.  Bu bakımdan bu şekildeki beyitlere berceste beyti dizelere ise mısra-ı berceste denilir.

Bir şiirdeki en güzel  dizye ve dillerden düşmeyen dizeye mısra-ı berceste denir.  Bir dize hem mısraı berceste hem de azade mısra olarak tanımlanabilir.   Berceste mısra şiir içinde güzelliği ile göze çarpan, anlamı ve ahengi ile dikkat çeken bir mısradır.  Bu mısralara mısra-ı berceste (sıçramış dize) veya şeh-mısra , şah mısra da denir.

Mısra-ı bercesteler ve azade mısralar anlamca özlülük açısından atasözleri ve vecizeler gibidirler.

 DİZE MISRA-I BERCESTE ÖRNEKLERİ

Uyduk dil-i divâneye dil uydu hevâya           Ruhi

Eğer maksut eserse mısra-ı berceste kafidir.            Rağıp Paşa

Kişi noksanın bilmek gibi irfan olmaz.                          Bursalı Talip

Su uyur düşmen uyur hasta-i hicrân uyumaz             Şeyh Gâlib
Çeşmini gördüm unutdum derdi de dermânı da              Şeyh Gâlip

Eğer maksûd eserse mısra-ı berceste kâfidir
Aceb hayretteyim ben sedd-i İskender husûsunda   Ragıp Paşa