Müridi Hayatı Pendi Rical Özeti
Müridi Hayatı
Müridi'nin, hayatı hakkında az çok bilgi vardır. Doğum ve ölüm tarihi hakkında hiçbir kaynaktan hiçbir bilgi temin edilememiştir. Müridi 14-15 yy. şairleri arasında sayılmış eserinin dil özellikleri de bunu göstermiş, Tezkireler ve devrin diğer kaynakları onun hakkında bize bir bilgi vermemiştir. Vasfi Mahir “dil özelliklerine bakılacak olursa 14. yy'ın sonu ile 15. yy.'ın ilk yarısında yaşamış olması kuvvetle muhtemel” şairlerimizden biri olarak gösterir. Buna rağmen Müridi'nin doğum ve ölüm tarihi gibi doğum yeri hakkında da belli başlı kaynaklarda bilgiye rastlanmaz.
Müridi'nin şiirlerinden de Aydın İli Sart İlçesinde doğduğu anlaşılır. Müridi’nin doğduğu yer olan Sart, bu gün için Manisa il sınırları içindedir.
Müridi’nin Pendi Rical adlı eserinin özetini veren Vasfi Mahir, eserin dil özelliklerinden yola çıkarak eserin 14. 15. yy da yazılmış olabileceğini dolayısı ile Müridi’nin de 14. 15 yy şairi olması gerektiği kanaatini dile getirmiştir. [1] Nitekim Atabey Kılıç, Mesnevî metninin 217-224. beyitleri arasında bulunan manzumeden, Mürîdî’nin M. 1429’da Bursa’da ölen Emir Sultan’ın mürîdi olduğunu tespit ederek Vasfi Mahir’in bu tespitinin doğru olduğunu teyit etmiş olur. [2] Nitekim eserde Emir Sultan için yazılmış bir manzumede bulunmaktadır.
Böylece Müridi’nin Bursa’da ölen Emir Sultan’ı müridi olduğu, muhtemelen Müridi mahlasını da bu nedenle kullandığı ortaya çıkmış olur. “Kılıç’a göre Mürîdî’nin elimizde bulunan tek eseri dinî, tasavvufî, didaktik özellikler arz eden Pend-i Ricâl adlı nasihatnamesidir” Müridi’ye isnat edilen yazarı bilinmeyen diğer birkaç eserin Müridi’ye ait olduğunu ortaya koyacak hiçbir kanıt yoktur.
Müridi hakkında Bursalı Mehmed Tâhir’, “Osmanlı Müellifleri” adlı eserinde kısmı bilgiler vermiş, Vaasfi Mahir Kocatürk de Türk edebiyatı Tarihi adlım eserinde Pend-i Rical’in özetini bazı alıntılarla birlikte vermiştir. Müridi ve eser olan Pendi Rical hakkında en kapsamlı çalışma Atabey Kılıç ‘a aittir. Atabey Kılıç Müridi ve Pendi Rical hakkında doçentlik takdim tezi hazırlamış çalışmanın ilk baskısı Kayseri’de 2001 yılında Laçin Yayınları tarafından yapılmıştır. [3]
Pend-i Rical ‘in Genel Özellikleri
Mesnevi tarzında yazılan eser 3748 beyittir. Atabey Kılıç, eserin elde bulunan en eski nüshasının H. 1096 Ramazan / M. 1685 tarihli olduğunu yazar. Atabey Kılıç Pend-i Ricâl’in günümüze ulaşan dört nüshasının olduğunu tespit etmiş bu dört nüshayı da tenkit edip karşılaştırarak eser hakkındaki çalışmasını tenkitli metin olarak tamamlamıştır. Pend-i Ricâl, esas olarak aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbı ile yazılmış, bazı bölümlerinde mefâîlün mefâîlün feûlün ve çok az olmak üzere mefâîlün mefâîlün feûlün kalıpları da kullanılmıştır.[4]
Eser hakkında çalışma yapan Atabey Kılıç, Müridi’nin “sanatçı yönünden çok eğitici-öğretici yönünün daha ağır bastığını, bu sebeple eserinde estetik endişelerden uzak bir edip tablosu ile karşılaştığımızı, aruza hâkim, ancak ona çok da fazla tâbi olmayı düşünmeyen bir düşünceye sâhip olduğunu, hattâ nâdir olarak görülen mesnevî beyitlerinde birden fazla vezin kullanma yolunda giderek eserini iki farklı vezinle yazacak kadar rahat bir düşüncede olduğunu, ulaşmayı hedeflediği kitle sebebiyle yabancı tamlamalardan mümkün olduğunca arınmış sâde bir dil kullandığını ifade eder. “[5]
Pend-i Ricâl klâsik mesnevî tertibinde yazılmıştır. Eser, tevhîd beyitleri ile başlar, münacat beyitlerinin ardından Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali naatları gelir. Hz. Ali bölümünde Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Hamza ve Hz. Abbas’ın da isimleri zikredilir. Bu naatların ardından Emir Sultan için bir manzume yer alır.[6]
Eser, 21 bölüm ve alt başlıklardan oluşmuştur. Eserde Mevt, ulemâ, gussa, fakr, muhabbetullâh gibi konular işlenmiş bu konularla ilgili alt konulara geçilmiştir. Eser 21 ana bölüm hikâye ve kaside gibi alt başlıklardan oluşur.
Eserde estetik gaye güdülmemiş, buna rağmen sade bir üslup gösterişsiz ve süssüz bir dil kullanılmıştır. Eser Âşık Paşa’nın Garipnamesi’ne benzeyen konuları ve tekniği ile dikkati çeker. Vasfi Mahir bu eseri “ Garipname ananesini devam ettiren bir eser” olarak değerlendirir.
PENDİ RİCAL ÖZETİ VE ESERDEN ALINTILAR
Pendi Rical 21 bölüm- Meclisten – oluşur. Eserde Mevt, ulemâ, gussa, fakr, muhabbetullâh, ibadet, salavat, zikir, tövbe, dünya nimetlerine tamah etmemek, insani kötülüklerden sakınmak, Allah’ın Kudreti affediciliği, Kurandan ve hadislerden yararlanarak açıklanır ve konulara uygun hikâyelere yer verilir. Eserin ana hedefi “ Ahrete hazırlanmak gerektiği” düşüncesidir. Eserde anlatılan hikâyeler arasında en ilgi çekici olanları “Padışah ile Çocuk” ve “Bir Yıllık Sultanlık” hikâyesidir.
Eserde Hz Muhammed’in hayatından, velilerin menkıbelerinden, İncil Tevrat ve Kuran’da geçen hikâyelere de yer verilmiştir. Cennet ve cehennemden de söz eden yazar Müminlerin cennete girişlerini ve cennet tasvirlerine de değinir. Eser, cennet, , kıyamet, kıyamet alametleri hakkında da bilgiler vermektedir.
Cennet içre gireler bunlar heman
Gide gam gussa olalar saduman
Varalar her biir yerli yerine
Buluşalar sevgülü dildaruna
Destur ola huriler karşu çıka
Sarmaşalar başbaşa vü kol kola
Ura yüzin yüzine ide iy yar
Kandayidün geçdü hadden initzar
Geliser her mümime yetmiş huri
Gün gibi şule diriser her biri
Eydür ey mümin işarettir sana
Çün bihişttesin beşarettir sana
Çünkü ehli dil idin dünyada sen
Bunda uçamğ uş kefarrettür sana
……
Gel ye canım gel canım Muhammed
İki cihanda sultanım Muhammed
Ta bildim derd ile aşkını ey dost
Erişdir derma dermanım Muhammed
Ne seni bilür idim ne hod aşkın
Bana bildirdi sübhanım Muhammed
Hayalin gönlüme naki oldu çıkmaz
Cemalimdir ki seyranım Muhammed
----
Her kim gönülleri ister yolundan yağa
Çıkalar seyran edüben bir dağa
Ol dağın toprağı miskden otları zağferan ola
Taşları la’l i cevahir çevresi bustan ola
Hem yine üstünde anın hub ırmaklar aka
Cennet ehli çıka ol dağ üstü baka
Gözlerine görüne çepçevre cennet illeri
Ese gür gür bunların üstüne rahmet yelleri
Müridi Hayatı Pendi Rical Özeti
KAYNAKÇA
· [1] Vasfi Mahir Kocatürk, Türk edebiyatı Tarihi, MEB . 1970- s. 176- 179
· [2] Abdülkadir DAĞLAR, KILIÇ Atabey (2005). Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Akademi Kitabevi, İzmir
· [3] Atabey Kılıç , Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Kayseri, 2001
· [4] Abdülkadir DAĞLAR, KILIÇ Atabey (2005). Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Akademi Kitabevi, İzmir
· [5] Atabey Kılıç , Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Kayseri, 2001
· [6] Abdülkadir DAĞLAR, KILIÇ Atabey (2005). Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Akademi Kitabevi, İzmir
