Müridi Pend-i Rical Mesnevisi
Hayatı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığımız Müridi'nin, hakkında az çok bilgi veren kaynaklarda Müridi’nin 14-15 yy. şairleri arasında sayıldığını görülür. Müridi'nin doğum ve ölüm tarihleri tespit edilememiştir.
Hayatı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığımız Müridi'nin, hakkında az çok bilgi veren kaynaklarda Müridi’nin 14-15 yy. şairleri arasında sayıldığını görülür. Müridi'nin doğum ve ölüm tarihleri tespit edilememiştir.
Tezkireler de onun ve eserinin hakkında hiç bir bilgi vermemişlerdir. Hayatı hakkında eserinde de sadece Aydınlı olduğunu bir beyitte belirtmiş, başka da bilgi sunmamıştır. Yaşadığı yüzyıl ise araştırmacıların dil incelemelerine dayalı olarak yapabildikleri tahminlere dayanmaktadır. Müridi’nin eserindeki dil özelliklerine bakılınca da 14. yy'ın sonu ile 15. yy.'ın ilk yarısında yaşamış olması ihtimali ortaya çıkmaktadır. V. Mahir onun eserine bakarak onun 14 yy ın ikinci yarısı şairi olduğunu hükmetmiş [1] Eseri üzerinde Doç takdim tezi hazırlayan Atabey Kılıç ise 14. y sonu ile 15 yy ilk yarısında yaşamış bir şair olduğuna hükmetmiştir.
Müridi'nin doğum ve ölüm tarihi gibi doğum yeri hakkında da belli başlı bir bilgiye rastlanılmamıştır. Ancak, Pend-i Rical adlı eserinde Aydın ilinden olduğunu
Şorarsan şehrini Aydın ilinde
Adı Şart bellü meşhur halk dilinde
Beytiyle ifade etmekte [2] Şart ‘ın ise o yıllarda Aydın vilâyetine bağlı bir kaza olduğu, günümüzde ise Manisa ili sınırlarında bulunduğunu tespit ederek Mürîdî ‘nin Manisa iline bağlı Şart kazasından olduğunu belirtmiştir. Günümüz kaynaklarının hemen hepi, büyük bir ihtimalle bu beyitten hareketle Müridi'nin eski Aydın ili Şart Bucağında doğduğunu ve günümüzde değişen duruma göre de Manisalı olduğunda hemfikir olmuşlardır. [3] Hayatı ve yaşadığı dönem hakkında Doç takdim tezi hazırlayan Atabey Kılıç, Mürîdî’nin M.1429’da Bursa’da ölen Emir Sultan’ın mürîdi olduğunu tespit edebilmiştir. [4]
PEND-İ RİCAL MESNEVİSİ
Mürîdî’nin elimizde bulunan tek eseri dinî, tasavvufî, didaktik özellikler arz eden Pend-i Ricâl adlı nasihatnâmesidir. Pend-i Ricâl’e dâir ilk bilgiler ise 20. asrın başlarında Bursalı Mehmed Tâhir’in Osmanlı Müellifleri’nde verdiği sınırlı bilgilerdir. V.M. Kocatürk bu eserin bir nüshasını incelemiş adı geçen eserinde eserin içeriği ile ilgili detaylı bilgiler vermiştir. [5]
Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi Atabey Kılıç tarafından doçentlik tezi olarak hazırlanmış eserin ilk baskısı Kayseri’de 2001 yılında Lâçin Yayınları tarafından basılmıştır.
Pend-i Ricâl, esas olarak fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılmış, eserde mefâîlün mefâîlün feûlün ve çok az olmak üzere mefâîlün mefâîlün feûlün kalıpları da kullanılmıştır.
Eser V. Mahir’e göre İslamiyeti halk ayyan ilk eserlerden olmaktadır. V. Mahir’in incelediği nüsha “yirmi küsür meclisten” oluşur. Eser,” Kuran ve hadislere dayanarak muhtelif dini konulara değinmekte ve konuyla ilgili şeriate uygun ilgili hikâyeler “anlatılmaktadır. Bu hikâyeler içinde “Padışah ve Çocuk Hikâyesi “ ile” Bin yıllık Sultanlık Hikayeleri” [6] ayrıca önem taşımaktadır.
Müridi “ aruza hâkim, ancak ona çok da fazla tâbi olmayı düşünmeyen bir düşünceye sahip olduğunu, hattâ nâdir olarak görülen mesnevî beyitlerinde birden fazla vezin kullanma yolunda giderek eserini iki farklı vezinle yazacak kadar rahat bir düşüncede olduğunu, ulaşmayı hedeflediği kitle sebebiyle yabancı tamlamalardan mümkün olduğunca arınmış sâde bir dil “ [7] kullanmıştır.
Eserde, ibadet, salâvat, zikir, tövbe, dünya nimetlerine aldanmamak, kötülükten kaçınmak, Allahın kudreti, affediciliği gibi konular üzerinde durulmuş, bu konulara ilişkin uygun hikâyeler anlatılmıştır. Bu hikâyeler Hz. Muhammed’in hayatı, velilerin menkıbeleri, Ku’ran, İncil ve Tevrat’tan alınmış hikâyelerdir. Ahret âleminin gaye olduğu, kıyamet, cehennem ve cennet hayatının anlatıldığı bir eserdir.
Pend-i Rical Garipname’nin an’anesini devam ettiren bir eserdir. Va. Mahir’in tespitine göre 18 yy şairlerinden Ahmedi Müridi eserinde Pend-i ricaldeki hikâyeleri aynen nakletmiştir. Atabey Kılıç VE Vasfi Mahir’in de hem fikir oldukları üzere eserde estetik gaye güdülmemiş, şekil ve ölçüye önem verilmemiş, didaktik amaç ön planda tutulmuştur. Üslup sade doğal ve içtendir. Yazar eserinin geniş kitleler tarafından anlaşılması için sade bir Türkçe ile yazmıştır.
Yazarın dile ve aruza hâkim bir şair olduğu, oldukça sade bir dille yazdığı, eskilerin dil ve şiir anlayışı ile değerlendirildiği, belki de çok sade bir Türkçe ile yazdığı için eserinin yeteri kadar tanınmadığı kanaati de ortaya çıkmaktadır.
Müridi’nin Arapça ve Farsçaya da hâkim bir şair olduğu ama tenezzül etmediği, sade yazmak ve halk tarafından anlaşılmak için çalıştığı gayet açıktır. o Eserinde gerektiği zaman süslü sanatlı yazabileceğini de ortaya koymuştur.
“Eserin Muhtevası alt bölümünde de, Pend-i Ricâl’in klâsik mesnevî tertip husûsiyetlerine uygun olarak tevhîd beyitleri ile başladığını, münâcât beyitlerinin ardından Hz. Muhammed, Hz. Ebûbekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali na’tlarının geldiğini (Hz. Ali bölümünde Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Hamza ve Hz. Abbas’ın da zikredildiğini), bu na’tların ardından Emir Sultan için bir manzûmenin yer aldığını ortaya koyan yazar, 267 beyitlik bu giriş bölümünden sonra asıl konunun işlendiği bölüme gelindiğini ifade etmiştir. Mevt, ulemâ, gussa, fakr, muhabbetullâh gibi konuların işlendiği asıl bölüm (268-3748. beyitler arası), meclis başlığı altında 21 ana bölüm ve hikâyet, kasîde gibi başlıklarla 27 alt bölümden oluşmaktadır. Eserin 21. bölümü aynı zamanda sonuç bölümüdür. Bu bölümün son kısmında da salâvât ve mahlâs bulunmaktadır” [8]
Müridi Hayatı Pendi Rical Özeti
KAYNAKÇA
[1] V. M Kocatürk Türk Edebiyatı Tarihi, Edeb. Yyınevi, Ank. 1970, shf176-177
[2] KILIÇ Atabey (2005). Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Akademi Kitabevi, İzmir.
[3] Abdülkadir DAĞLAR, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi7/
[4] Abdülkadir DAĞLAR, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi7/
[5] V. M Kocatürk Türk Edebiyatı Tarihi, Edeb. Yyınevi, Ank. 1970, shf176-177
[6] V. M Kocatürk Türk Edebiyatı Tarihi, Edeb. Yyınevi, Ank. 1970, shf176-177
[7] KILIÇ Atabey (2005). Mürîdî ve Pend-i Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Akademi Kitabevi, İzmir
[8] Abdülkadir DAĞLAR, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi7/
