Nârven nedir

Osmanlıca yazılışı nârven : نارون

Nârven  نارون Farsça kökenli bir sözcüktür ve dilimize de Farsçadan girmiştir.Nârven  نارون  sözlüklerde ,) “karaağaç”[1], nârvene “nar ağacı”  “nar ya da kiraz ağacı ve meyvesi”

 “nâr ağacının endamı güzel ve düzgün olan nev’i” , “gül-i Parsî ve gülnâr denilen katmerli gül” anlamları ile tarif edilir. [2]

Divan şiirinde servi, sanavber, ‘ar’ar, nârvene (karaağaç ), gül, Tûbâ ve Sidre gibi[3] sevgilinin boyuna benzetilen, bir ağaçtır. Sevgilinin boyu “ kâmed-i hûban “ sevgilinin boyu ise benzetildiği ağaç ile ifade Edilir.  Serv- kamed, ” kâmet-i şimşâd “ gibİ.  ( bkz ŞIMŞÂD  ŞIMŞÎR NEDIR SERVI BOYLU SEVGILI  ) Nârven, servi kadar yaygın olmamakla birlikte sevgilinin boyuna en çok benzetilen ağaçlardan biridir. “Sevgilinin boyu için kullanılan benzetmeliklerin hemen tamamının ağaç ya da ağaçla ilişkili olduğu ve bu ağaçların çeşitli kültürlerde hayat ağacına karşılık geldiği görülmektedir”[4]

Divan hatta halk şiirimizdeki ideal sevgili boyu çok uzun, düzgün, endamı yapılı ve erişilemez seviyededir.  Bu nedenle sevgili uzun, ince ve dik ağaçlara benzetilir. Ancak, daha ziyade nar ağacı anlamı taşıdığı düşünülen narven yani nar ağacı uzun ve gövdesi düzgün bir ağaç değildir. Sevgilinin boyunun narvene benzetilmesine anlam vermek bu nedenle biraz müşkül olmaktadır.  

Fakat nârven sözcüğünün henüz buluğ çağındaki sevgilinin boyuna veya servinin kısa olanına benzetildiği tahmin  Pek çok beyitte narvenin henüz tam büyümemiş, tam olarak ( örneğin servi kadar ) uzamamış,  uzun ağaçların fidanı veya biraz kısası anlamına gelecek şekilde kullanıldığı dikkati çeker.

Narven sözcüğü divan şiirinden sanıldığından çok daha fazla karşımıza çıkar. Ancak kullanıldığı hemen her dizede uzun ağaçlar ile birlikte ( servi- snavber, ar’ar, Tugba vb )  kullanılmış ancak kısalık yönü ile mukayese edilmiş veya uzun ağaçların fidanı olduğunu belli edecek bir anlamda kullanılmıştır.

• Büyimesün dilerem bustânda servi nârven.
• Öykünürse kaddüne ahmaklık ider ol tavîl.  KÂSIM -15. Yüzyıl[5]

Nârven, sözcüğü, sevgili ve boyu anlamları ile ilişkili olarak erguvan, kan, gül, gülşen, lâle, şarap ve gülzâr gibi kelimlerle birlikte ve tıplı nar gibi kırmızı ve kan rengini rengi akla getiren sözcükler ile birlikte kullanılmıştır.

• Dirler çemende nârven ü ergavân biter
• Kimse dimez boyun bigi serv-i revân biter” (Karamanlı Aynî )

(Çimenlikte nârven ve erguvan biter derler (fakat) kimse senin boyun gibi uzun ve düzgün bir servi biter demez.)

• Döksün sehâb kaddin anup katre katre kan
• İtsün nihâl-i nârveni nihâl-i ergavân” (Bâkî )

(Bulut, senin boyunu anıp damla damla kan(lı gözyaşı) döksün, (bu kanlı gözyaşları)nârveni erguvan fidanı hâline dönüştürsün)

• Zülâl-i ‘ârızundan bahs iderken cûy gülşende
• Semenler nârvenler tâze güller iki cânibdür. (Gelibolulu Mustafa Âlî 2006: 15)

• Matla'. Reşk-i serv ü nârven serv-i hırâmânun senün.
• Söylese dürler döker la'l-i dür-efşânun senün.    SENÂYÎ

• Salınma nârvenveş itme tenhâ bezm-i kuhsârı
• Ruhuna lâle kan düşmen lebüne mey kızıl yagı (Râhimî )[6]

• Döksün sehâb kaddin eğip katre katre kan
• Etsin nihâl-i nârveni nahl-i erguvan (Bâkî).

• Benzerdi nihâl-i kadine zülf ü ruhunla
• Açılsa eğer sünbül ü gül nârven üzre (Nef’î).

• Nesin bilmem sen ey serv-i sanavber-kadd ü gül-tıynet
• Ki reşk-i kāmetinden ar’ar inler nârven titrer (Nâbî).

KAYNAKÇA 

• [1] https://www.osmanlicasozlukler.com/lugatinaci/tafsil-87153-vh9.html
• [2] Ayşe YILDIZ, “SEVGİLİNİN BOYUNUN BENZETİLENLERİ BAĞLAMINDA NÂRVENİ YENİDEN DÜŞÜNMEK”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/273826
• [3] SANAVBER NEDIR SEVGILININ BOYU , https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=57384
• [4] Ayşe YILDIZ, “SEVGİLİNİN BOYUNUN BENZETİLENLERİ BAĞLAMINDA NÂRVENİ YENİDEN DÜŞÜNMEK”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/273826
• [5] PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL , https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kasim
• [6] Ayşe YILDIZ, “SEVGİLİNİN BOYUNUN BENZETİLENLERİ BAĞLAMINDA NÂRVENİ YENİDEN DÜŞÜNMEK”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/273826