Necm Nedir Şiirlerde Yıldız
Necm Nedir
Necm: نجم
Necm , Arapça kökenlidir. Bu kelimeden yıldız ile ilgili kelimler türetilir. Bu nedenle, necm: yıldız, necmi: ylıdızlara ait; nucum : necm’in çoğulu yani yıldızlar; müneccim : yıldız falına bakarak geleceği görenler necm den türemiş sözcüklerdir.
Necm kelimesinin Osmanlıca sözlüklerdeki karşılıkları : Yıldız, ahter, kevkeb. Ülker yıldızı, belirli vakit. (Araplar, vakti yıldızlarla tahdit ederlerdi)
Kabak ve hıyar gibi yayvan nebat.
Belirli vakitte yapılan vazi
Kısım, durak; yıldız.[1]
Eski devrilerde necm sözcüğünün yıldız anlamından hareketle Ülke yıldızına da necm denmiş; , on bir yıldızdan oluşan Ülker yıldızının yedinci yıldızını ancak gözleri keskin olanlar görürmüş.
Necm sözcüğü divan edebiyatında yıldız manasına gelen gerçek anlamıyla, sembolik ve mecazi anlamları ile de sık sık kullanılmıştır. (Kamer ve Mâh Nedir Sevgili Ay Felek İlişkileri)
Necm sözcüğü çoğu kere Nucum ilmi ile bağlantılı olarak da karşımıza çıkmaktadır. Divan şiirinde yıldız, ay, güneş, felekler (Felek Eflak Çarh Tasavvuru Şiirimizde Felekler) çarh , ışık ziya, doğmak , tulu’ etmek, şeb, gece, siphr, asuman, sözcükleri ile ilgili ve birlikte karşımıza çıkmaktadır.
Eski edebiyatta “Necm “ sözcüğünün eş anlamlısı “Sitare”dir. Eski devrin astrolojik anlayışında yıldızlar, yıldızların konumları, yıldızların felekler ve burçlarla ilgisi önemli bir inanç bağlamı oluşturmuş, yıldızların konumları, birbirlerine yaklaşmaları, uzaklaşmaları anlamlı bulunmuş; yıldızların konumlarının ve evrelerinin insan hayatına ve geleceğine dair işaretler verdiğine inanılmıştır. Bunları yorumlayan müneccimler ortaya çıkmış, astroloji ve nücüm ilimleri de bu inançlardan ortaya çıkmıştır.
Gün gibi tulû` itdi bu şeb necm-i hidâyet
Iyd itdi şeb-i kadre irüp ehl-i velâyet Şeyhülislam Yahya Şiirleri
İhtirâk-i necm-i bahtı bilmezüz eflâkden
Âh kim yanduk tutuşduk şu’le-i idrâkden Arpaeminizâde Sâmî Şiirleri
Ziya-bahş-ı siyeh necm-i bahtam meh-cebìnimdir
Daòı şemè-i şebistân-ı ümmìdim nâzenìnimdir Numân Mâhir 19. yy Divan
Necm-i bahtında bulur lamia-i is'adı
Ne zaman kilk-i Utarid cıkarırsa takvim Sünbülzâde Vehbî
Yıldızlar oynaşır çarh-ı felekte
Gözüm yoktur hurilerde melekte Erzincan Türküleri
KAYNAKÇA
