Yazıda, Platon’un Devlet   adlı eserin hakkında bilgiler verilecek,   Platon ‘un Devlet adlı eserin özeti,  konusu, , ana fikri, kısa tahlili yapılacak; yazar Platon’un hayatı hakkında bilgiler verilecek, eser ve yazarı hakkında yorumlar yapılacaktır.

PLATON VE DEVLET ADLI KİTABI

"Ya hükümdarlar filozof yahut da filozoflar hükümdar olmalıdırlar; böyle olmazsa, devlet ve insanlık için mutluluk beklenemez. "

M.Ö. 427–347 yılları arasında yaşayan Antik Yunanlı  Platon, matematikçi  ve batı dünyasındaki ilk yükseköğretim kurumu olan Atina Akademisinin kurucusu olan bir filozoftur. Asıl adı Aristokles olan düşünür [1]Platon, hocası Sokrates ve öğrencisi Aristoteles ile birlikte bilim ve Batı felsefesinin temellerini atan kişidir. Bu akademi  günümüzdeki modern üniversitelerin  başlangıcı olarak da kabul edilir.[2]

Sokrates’in öğrencisi olan  Platon, tüm dünya felsefesini etkilediği gibi İslam Felsefesini de etkilemiş, Divan şairleri tarafından Eflatun olarak adlandırılmıştır. Devlet  adlı eser ve Platon  İslam felsefesini  de derinden etkilemiş, İslam düşüncesinde, Aristoteles’in Poetika’sının  dahi önüne geçmeyi başarmıştır.  Örneğin Farabi’nin anlayışında Devlet’in etkileri açıkça hissedilir.

Platon’un felsefesini, “bilgi”, “idealar”, “ruhun ölümsüzlüğü, “evrendoğum” (Cosmogonie, Cosmogony – Evren’in oluşumunu inceleyen bilim dalı) ve “devlet”  olmak üzere beş önemli kuram içerisinde toplamak mümkündür.  “Platon, hocası Sokrates gibi gerçek bir ahlakçı olarak kalmış, kuramlarını  etik ağırlıklı görüşler üzerinde geliştirmiştir.” [3]Sokrates ve Platon’a göre felsefenin  ve hayatın  ana amacı insanın mutluluğu ve yetkin yaşamın elde edilebilmesidir. Yetkin ve mutlu bir hayat  ancak erdemli bir hayat sürmekle mümkün olabilecekti. “Erdemin temeli “bilgi”, özü “idealar kavramı”, gerekçesi “evrendoğum”, güvencesi “ölümsüzlük”, yaşamsal sığınağı “ise devlet’tir.”

Eser tahminen MÖ 372'de bitmiştir. Eseri bitirdiğinde Platon 56 yaşındadır. Eser, 10 kitabın bir araya gelmesiyle oluşan Antik çağdan bu güne önemini yitirmemiş olan ve her çağda pek çok yazar, filozof ve insanları etkilemiş olan çok önemli bir siyasetnamedir. Devlet, İmparator Tiberius zamanında yaşamış olan astrolog ve filozof Trasyllos   tarafından 10 kitaba ayrılmış günümüze de bu haliyle gelmiştir. [4]

Eser, Platon’un, ideal bir  toplumda düzen ve adaletli bir devlet nasıl olabilir sorusuna cevap aradığı bir ütopyadır.  Eser Dünya tarihindeki  ilk ütopik kitap olarak da kabul edilmektedir. Platon’un yaşadığı dönemde  Yunanistan’daki demokrasi sona ermiş,  Platon ise bunun üzerine, adaletli bir devletin nasıl olması gerektiği üzerinde düşünmeye başlamıştır. Platon “ iyi bir insan nasıl olur, erdemli bir hayat nasıl yaşanır, soruların aradığı cevabı Devlet adındaki eserinde toplamıştır. Eflatun düşlediği en iyi devleti, Sokrates’le birlikte, bu kitapta anlatmaktadır.

Konuşmalar (diyaloglar) şeklinde yazılmış olan Devlet,  on kitabın bir araya gelmesi ile oluşmuş, birkaç cilt hâlinde yayınlanmıştır. Eser MEB Yüz Temel Eser listesi [5] içinde okurlara ve okullara tavsiye edilen eserler arasındadır.

DEVLET’ İN KONUSU VE İÇERİĞİ HAKKINDA

Bu kitap, Sokrates ve yanındakiler arasındaki diyaloglardan oluşmaktadır.  Devlet, diyaloglardan ve tartışmalarından ibaret bir eserdir.  Konuşmalar, haksızlık kurbanı olan  büyük servetini ele geçirmek için oligarklar tarafından öldürülen  Polemarkhos’un evinde olmaktadır. Böylece,  haksız yere öldürülen Polemarkhos ile demokrasinin kurbanı Sokrates’in ölümü arasında bir benzerlik  olduğu ortaya konulmuş olmaktadır. Platon, bu eserinde Polemarkhos’u Sokrates’le hep yan yana göstermiştir.   Eser birbiriyle ilişkiye giren üç grup insan arasında yapılmıştır. Birinci grubu Sokrates’le iki öğrencisi: Glaukon ve Adeimantos; ikinci grubu, ihtiyar Kephalos’la oğlu Polemarkhos; üçüncüsünü ise sofist Thrasymakhos’la onun peşinden gelen öğrenciler  meydana getirmektedir. [6]

Platon bu eserine adalet, doğruluk ve erdemin ne olduğunu cevaplayarak başlamış, insanın temel ihtiyaçlarından hareket ederek, toplumun nasıl ortaya çıktığını  açıklamaya çalışmıştır. Mesleklerden yola çıkarak toplumsal ihtiyaçları  ve bu ihtiyaçların giderilme yolları üzerinde düşünmüş ve konuyu insan, erdeme, insanlığın ve hayatın amacına getirerek  tüm bunların yaşamsal sığınağı  olan devletin nasıl olması gerektiği  sorusuna cevaplar aramıştır.

ESERDEN ALINTILAR [7]

SOKRATES anlatıyor:

Dün Ariston'un oğlu Glaukon'la Pire'ye indim. Niyetim tanrıçaya (1) dua etmek hem de ilk defa kutlanan bayramının nasıl olacağını görmekti. Yerlilerin düzenledikleri alayı pek güzel buldum, ama Thrak'larınki de parlaklıktan yana onlarınkinden aşağı kalmadı. Dualarımızı bitirmiş, alayı seyretmiş, şehre dönüyorduk. O andaKephalos'un oğlu Polemarkhos eve dönmek üzere yola çıktığımızı uzaktan görmüş, bizi durdurmak için çocuğundan koşturdu. Çocuk arkamdan elbisemi yakalayarak "Polemarkhos kendisini beklemenizi diliyor" dedi.

Döndüm. "Efendin nerede?" diye sordum. "İşte, arkadan size doğru geliyor, lütfen bekleyiniz" dedi. Glaukon da

"Peki, bekleriz" dedi.

Biraz sonra Polemarkhos bize yetişti; yanında Glaukon'un kardeşi Adeimantos, Nikias'ın (2) oğlu Nikeratos vealaydan dönen daha birkaç kişi vardı.

Polemarkhos "Sokrates, yanılmıyorsam, şehre dönmek üzere yola çıktınız" dedi.

"Hayır, hiç yanılmıyorsun" dedim.

"Bizi görüyor musun kaç kişiyiz?" diye sordu.

"Görmez olur muyum?"

"Öyleyse ya bizimle başa çıkarsınız, ya burada kalırsınız" dedi.

"Peki, bunun başka bir yolu daha yok mu? Ya biz sizi ikna eder de, siz bizi serbest bırakırsanız?..." dedim.

Dinlemesek de, gene ikna edebilir misiniz?" diye sordu.

Glaukon "Edemeyiz" dedi.

"Öyleyse sizi dinlemeyeceğimizi aklınıza koyun!"

Adeimantos da "Akşama tanrıçanın şerefine atlı bir meşale koşusu olacağından da mı haberiniz yok?" diyesordu.

"Atlı mı?" dedim, "Bu da yeni birşey; yani koşucular meşaleleri elden ele geçirerek at üzerinde yarışacak; bunumu demek istiyorsun?"

Polemarkhos "Evet" dedi, "Bundan başka görülmeye değer gece şenlikleri de olacak. Zaten biz yemektensonra çıkacak, şenlikleri seyredeceğiz; orada birçok gençle buluşacak, konuşacağız. Haydi vazgeçin de kalın."

Glaukon da "Anlaşılan, kalmak gerekiyor" dedi.

"Öyle istersen, öyle olsun" dedim.

Bunun üzerine Polemarkhos'un evine gittik; Polemarkhos'un kardeşleri Lysias'la Euthydemos'tan başkaKalkhedon'lu Thrasymakhos, Paiania'lı Kharmantides, Aristonymos'un oğlu Kleitophon da oradaydı.Polemarkhos'un babası Kephalos da evdeydi. Onu pek ihtiyarlamış buldum; kendisini görmeyeli çok olmuştu.

Sandalye üzerinde bir minderde oturuyordu; az önce avluda kurban kestiği için başında hâlâ bir çelenk vardı.

Yanına oturduk; orada çepeçevre sandalyeler diziliydi.

Eflâtun

”Şimdi yaradılışımızın nereye kadar aydınlatılabilmiş ya da aydınlatılamamış olduğunu kafanda canlandırayım: Yeraltındaki bir mağarada yaşayan insanlar düşün. Yaşadıkları bu mağara, ışığa açılsın ve mağaranın her yerine ışık girsin. Buradaki insanlarının ayaklarının ve boyunlarının, çocukluklarından itibaren zincirle bağlanmış olduğunu, bu yüzden hareket edemediklerini ve kafalarına dolanmış olan zincirlerden dolayı önlerinden başka hiçbir yer göremediklerini düşünelim. Arkalarında, yukarıda bir yerde ateş yanıyor. Ateşle tutsaklar arasında yüksekçe bir yol, bu yolun yan taraflarında da kukla oyuncularının önünde kuklalarını oynattıkları perdeye benzer düşük bir duvar var.”

“Evet.”

“İnsanlar, duvar yapmaya yarayan çeşitli aletler, tahtadan, taştan ve çeşitli malzemelerden yapılmış heykeller ve hayvan figürlerini ellerine almış duvarın dibinden yürüyorlar. Bu taşıdıklarının görüntüleri duvara yansıyor. Yürüyenlerin bazıları konuşuyor, diğerleri ise sessizce yollarına devam ediyorlar.”

“Kafamda tuhaf görüntüler canlandı. Tutsaklar da çok tuhaf.”

“Bizim gibi,” dedim. “Sadece kendi gölgelerini ya da birbirlerinin, ateşin mağaranın karşı duvarına yansıttığı gölgelerini görüyorlar.”

“Doğru,” dedi. “Kafalarını oynatamadıklarına göre, bu gölgelerden başka ne görebilirler ki?”

“Benzer şekilde, taşıdıkları nesnelerin de sadece gölgelerini görebiliyorlar.”

“Evet,” dedi.

 İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Platon Devlet Kitabı Hakkında ve Eserden Alıntılar

Sokrates'’in Savunması Platon

Platon'un Devlet Kitabı Hakkında ve Özeti

Eflatun -Şiir Dünyamızda Felatun Platon

PLATON VE İDEALAR KURAMI

[1] Batıda Siyasal Düşünceler, AĞAOĞULLARI sf.92

[2]https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/platon-un-devlet-kitabi-hakkinda-ve-ozeti/84604

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Platon

[4]  Profesör Dr. GEORG ROHDE, Platon-Devlet, çevirmenler, Azra Erhat, Samim Sinanoğlu ve Suat Sinanoğlu, file:///C:/Users/user/Downloads/Platon%20-%20Devlet.pdf

[5] https://www.edebiyadvesanatakademisi.com/forummesaj/122-100_temel_eser___tc_milli_egitim_bakanligi.html

[6] Profesör Dr. GEORG ROHDE, Platon-Devlet, çevirmenler, Azra Erhat, Samim Sinanoğlu ve Suat Sinanoğlu, file:///C:/Users/user/Downloads/Platon%20-%20Devlet.pdf

[7]  Profesör Dr. GEORG ROHDE, Platon-Devlet, çevirmenler, Azra Erhat, Samim Sinanoğlu ve Suat Sinanoğlu, file:///C:/Users/user/Downloads/Platon%20-%20Devlet.pdf