Ramazanname Nedir Ramazaniye Örnekleri
Ramazanname Nedir Ramazaniye Örnekleri
Ramazaniye : رمضانيه
Osmanlıca yazılışı: Ramazan : رمضان
Ramazan ve Ramazaniyye Sözcüklerinin Kökeni
Ramazan رمضان Arapça kökenli bir sözcüktür ve "Ramaza" (çok sıcak olma) kökünden gelmektedir. Ramazaniye رمضانيه ise ramazan ı övmek amaçlı yazılan veya ramazan ayından söz eden kaside veya manzume demektir.[1]
Sözlük Anlamları
Ramazaniye : رمضاني ramazaniyye sözcüğünün sözlüklerdeki anlamları ise Ramazan hediyesi olarak gelen. Ramazana ait. Ramazan hakkında. Ramazan ayına dair yazılmış olan kaside veya terkibî-i bend şeklinde yazılmış manzume veya medhiye. Ramazan ayını övmek için yazılmış olan veya nesib bölümlerinde ramazan ayından söz eden kaside şekillerindedir.
Ramazanname ve Ramazaniyye-
Eski edebiyatta ramazan ayında ramazan ayını övmek veya ramazan ayı münasebeti ile yazılmış manzumelere denirdi. Ramazan nameler ramazan ayı münasebetiyle padişahlara, vezirlere, beylerbeylerine ve yüksek düzey memurlara takdim edilen manzumelerdir. Divan şairleri ramazan ayı vesilesi ile bu manzumeleri yazarlar ve bahşiş, rütbe, makam, unvan, irat veya tımar umdukları hamilerine takdim ederlerdi.
Ramazannameler 15. asırdan itibaren görülmeye başlanmış, divan ve halk edebiyatlarında da ele alınmış manzumelerdir. Ramazannameler, ramazan atı konusunu hem dinî hem de mizahî yönüyle işleyen şiirlerdir.
Ramazaniyeler çoğunlukla kaside nazım şekli ile yazılmış olan ve beyit sayısı on-yirmi arasında değişen şiirlerdi. Ramazan iyelerin nesib- teşbib bölümlerinde ramazan ayının rahmetinden, bereketinden, feyzinden bahsedilir, dini olarak bu ayın ne kadar önemli olduğuna değinilir, [2]bu ay içinde cennet kapılarının açılıp, şeytanların bağlandığından, dini olarak öneminden vb söz edilirdi. [3]
Ramazaniyelerin nesib bölümlerinden sonra bu eser kime takdim edilecek ise o kişinin methine başlanılırdı. Ramazan vesilesi ile eserin ithaf edildiği kişiye övgüler dizilir onun cömertliğinden yüceliğinden başarılarından abartılı bir şekilde söz edilirdi.
Ramazaniyyeler genellikle kaside nazım şekli ile yazılmış olsalar da gazel, murabba, mesnevi, ilâhi, tarih, tuyuğ, rubâî ve müfred gibi farklı nazım şekillerinde de yazılmışlardır. Fakat bunların sayısı oldukça azdır.
Ramazaniyelerde oruç, iftar, iftar yemekleri, yüksek düzey devlet memurlarının verdiği ziyafetler, han-ı yağma sofraları, kandiller, mahyalar, ramazan ayında yapılan eğlenceler, ramazan ayında kahvelerin ve meyhanelerin kapatılması gibi konulara da değinilmiştir. [4]
Ramazannameler
Hece vezni ile yazılmış ve söylenmiş olan mani, ilahi ve koşma şeklinde söylenen ramazaniyler de bulunur. Bu ramazaniyeler halk şairleri tarafından oluşturulabildiği için anonim maniler ve türkülerden de meydana getirilmiştir. Ramazâniyyelerde, hilâlin görülmesi, sahurun veya iftarın top atışı ile ilan edilmesi, kandillerin yanması, ramazan davulcularının ortalığa çıkması, bayram şekerlerinin dağıtılması gibi sosyal hayatla ilgili folklorik unsurlardan da söz edilmiştir.[5]
Ramazaniyye Yazan Şairler
Ramazaniye yazan şairler arasında en başarılı olan Enderunlu Fazıldır. Enderunlu Fazıl’ın on üç bendden oluşan terkibibendi bu konuda yazılmış en meşhur ramazaniye olmaktadır.
Enderunlu Fâzıl, Sâbit, Nazîm, Edirneli Kâmî, Nedîm, Koca Râgıb Paşa, Şeyh Galib, Enderunlu Vâsıf, Sünbülzâde Vehbî, ramazaniye türünde en çok eser veren ve en başarılı olan şairlerdir.
Ramazanname Örnekleri
Dil-i mahzûnumuzu eyledi şâd u handân
Geldi yümn ile yine şehr-i mübârek ramazân
Oldu nûruyla ziyâ-bahş kamu iki cihân
Geldi ‘izzetle yine şehr-i mübârek ramazân
Etdi kullarına in’âmını Mevlâ-yı Kerîm
Bâb-ı fazlını açıp eyledi ihsân-ı ‘azîm
Umarız ere makâmına geçen ahd-i kadîm
Geldi yümn ile yine şehr-i mübârek ramazân
Zenb ü taksîrimizi rahmeti ede sâlib
Mâsivâ resmi ola dîde-i dilden âib
Cân u dilden olalım ru’yet-i yâre tâlib
Geldi ‘izzetle yine şehr-i mübârek ramazân
Burc-ı mes’ûda erip tâli’imiz ola saîd
Gecemiz kadri bulup rûzumuzu eyleye îd
Hâsıl olsun der isen sûret-i manâ-yı ümîd
Geldi devletle yine şehr-i mübârek ramazân
Savm u tesbîhimizi eyleye lutfuyla kabûl
İki âlemde nasîb ede visâline vüsûl
Kıla ihsân Fenâyî kuluna fevka’l-me’mûl
Geldi yümn ile yine şehr-i mübârek Ramazân
Fenâyî Mehmet Cennet Efendi (1577?-1665)
Ramazaniye - (Nesip Böülümünden )
Yevm-i şekk niyyetine şîre sıkarken yârân
Sıkboğaz etti basıp şahne-i şehr-i ramazân
Çilleye vesvesesiz girdi kapandı zâhid
Habs olur tâ ramazan âhir olunca şeytân
Dehen ü destini mey-hâre yudu sahbâdan
Kûze-i bâdeyi ibrîk-i vuzû' etdi hemân
Döndü bahtı gibi levni yine ayyâşların
Şimdi tevhîde giren şeyhlerindir devrân
Yıldızı düştü siyeh-kâre-i mînâ nûşun
Sanma kandîl uçurur kayyum-ı seyyâre-feşân
Alınır mı ramazan sôfilerinden Mushaf
Rahlenin nevbetini beklemeyince insân
Etti mâhiyye berât-ı hasenâtı tezhîb
Sığanıp girdi zer-efşanlığa kandîlciyân
Kubbe kandîlleri dâire-i hall-kârî
Zav'-ı kâşâne-i tâ'âte zer-endûde tavân
Oldu her câmi'-i zîbende birer hırmen-i nûr
Silme nikyâli kanâdil zücâc-ı rahşân
Kalb-i mü'min gibi mescid mütesellî ma'mûr
Dil-i fâsık gibi mey-hâne harâb u vîrân
Donanıp al akîdeyle şeker tablaları
Etti her kûşe-i İstanbul'u sûk-i Mercân
Cân verir râhat-ı hulkûme esîr-i helvâ
Gelse efsürdegi-i savm ile hulkûmuna cân
Biri rindin mütevezzâda kamış helvâsın
Şâh-ı misvâke bedel eyledi idhâl-i dehân
Elde işkenbe fener arkada zenbîl-i sahûr
Gece faslında şikem-hârelerindir seyrân
Vakt-i imsâkteki micmere-i anberden
Hoştur âlüfteye iftârdaki bir lûle fincân
Kadeh-i rıtl-ı giran mertebesi keyf verir
Kahve-âşâma ağır kahve ile bir fincân
Her makâm üstüne iftârda tercîh olunur
Nağme-i nerm ile âheng-i dügâh-i dendân
Bu da bu şehr-i azîmin berekâtındandır
Fukarâsında da ârâste hân-ı elvân
Matbah-ı rûzeyi miftâh-ı akîdeyle açar
Feth-i rûzîye bakan ağzı mühürlü rindân
Bu kadar şevket-i İslâm'ı görüp şem'-i künişt
Etmede mescide îman getirip ref'-i benân
Her menâr oldu birer şâtır-ı zerrîn-kemer
Sadr-ı a'zamla ola tâ ki terâvîhe revân
Kıble-i kubbe-nişînân Muhammed Paşa
Leyletü'l-kadr-i kerem iyd-i sabâh-ı ihsân Bosnalı Sabit
NAZÎRE BE-RAMAZÂNİYYE-İ SÂBİT DER-SİTÂYİŞKÂRÎ-İ MÜŞÂRUN İLEYH
[fe’ilâtün / fe’ilâtün / fe’ilâtün / fe’ilün]
1 Ham-ı ebrû-yı nigârı gözedirken yârân
Cünbişe başladı ebrû-yı hilâl-i ramazân
2 Dil nazar-bâz-ı hilâl oldu geçip ebrûdan
Nerde bir mâh-likâ görse olurken şa’bân
3 Var ise câm-ı hilâlîye bedeldir o hilâl
Şimdi tehlîl ederek sübha çeker bâde-keşân
4 Kadeh-i bâde kanâdîl-i fürûzân olmuş
Âteş-i ter yerine revgan olur şu’le-feşân
5 Çûb-ı tâki nola misvâk edinirse zâhid
Rind-i mey-hwâreye çokdan bilemişdi dendân
6 Ehl-i keyfiñ hele keyfiyyetini hîç sorma
Hasret-i berş ile afyōn ile pek hâli yaman
7 Bir şeker-hwâba talıp yatdı ki ta’bîr edemem
Açamaz çeşmini gûş etmeyicek savt-ı ezân
8 Kimisi Şâm'a kimi Magrib'e eylerdi sefer
Bir iki hatveye olsaydı eger tâb u tüvân
9 Tâb-ı germâ ile germiyyet-i cû’ ile döner
Mürg-i dil sînede mânend-i kebâb-ı mürgân
10 Kurs-ı hurşîdi felek magribe saklar yohsa
Yerdi çokdan nazar-ı gürsine-çeşmân-ı cihân
11 Etse bir teb-zede şimdi feleke germ-i nigâh
Görünür çeşme-i hurşîd aña ‘ayn-ı Seretân
SÜNBÜL-ZÂDE VEHBÎ Yrd. Doç. Dr. Ahmet YENİKALE, SÜNBÜL-ZÂDE VEHBÎ DÎVÂNI, Kahramanmaraş 2012
RAMAZANİYE
Ramazan geldi gelin savma riayet edelim
Yüz tutup dergeh-i Mevlâya ibadet edelim
Tutalım levh-i takdirde tevekkül edelim
Bakalım “nahnü kasemnâ” ya kanaat edelim
Yıkalım muğbeçenin başına meyhanesini
Kıralım şîşesini varını garet edelim
Milk-i dilden atalım daire-i gıll u gışı
Seyf-i zikri çekelim, nefse hasret edelim
Varalım hanikâh-ı hazreti pîre gidelim
O şehinşâh-ı cihanbanı ziyaret edelim
Dergeh-i lütfuna yüzler sürelim, ağlayalım
Canımız nâil-i mevkûf-ı şefaat edelim
Cevherin tarihine mâhi nevin vâkıf olup
Ârifiz Nuri hakikatda ikâmet edelim’ Aşık Tokatlı Nuri
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ramazaniye-ve-siirlerde-ramazan-ayi/136544
[2] Âmil Çelebioğlu, “Edebiyatımızda Ramazan”, TY, X/32 (378) (1990), s. 47-49.
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ramazanname-nedir-ramazaniye-ornekleri/136702
[4] Mustafa Uzun, “Edebiyatımızda Ramazan ve Ramazaniyeler”, Nesil, sy. 11, İstanbul 1979, s. 18-26.
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ramazanname-nedir-ramazaniye-ornekleri/136702
