Ressam Leyla Gamsız Sarptürk Hayatı ve Ressamlığı

LEYLA GAMSIZ SARPTÜRK

(1921, İstanbul - 2010, İstanbul)

Leyla Gamsız, 1921 yılında İstanbul'da dünyaya gelmiştir. Annesi bir göçmen kızı babası ise tüberküloz üzerine uzmanlaşmış olan bir doktordu. Babasının işi nedeniyle İstanbul’dan ayrılarak Anadolu’yu dolaşmak zorunda kalmışlardı.  Gamsız ilköğrenimine yatılı okulda başladı. Ortaokulu Erenköy Kız Lisesi'nde tamamladı. Ortaokul yıllarından sonra Sivas’a taşındılar. Lise'yi ise Sivas’ta Sivas Lise’sinde okudu. [1]

Sivas Lisesinde öğrenci iken devrin önemli ressamlarından Eşref Üren de o okulda resim öğretmeniydi. Öğretmenleri onun resim yeteneğini çok erken keşfetmişlerdi, fakat en önemli şansı lisede Eşref Üren'in öğrencisi olmaktı. Üren, bu yetenekli öğrencisini ressam olma yolunda destekledi.  Sivas Lisesinden ve Liseyi bitirdiğinde Gamsız, babasıyla birlikte, Güzel Sanatlar Akademisine yazılmak için İstanbul'a döndü. Fakat o tarihlerde Akademi ortaokul mezunlarını kabul ediyordu. Bu yüzden, Leyla Gamsız, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya bölümünde eğitimini sürdürdü. Üniversiteyi bitirir bitirmez de yeniden akademinin yolunu tuttu. Bu kez yüksek resim bölümüne kaydını yaptırdı. [2] [3]Resim, onun için bilinçli bir tercihti. Zorlukla ulaştığı bu alan, onun yaşam biçimine dönüşmüştü.

Akademide Bedri Rahmi Eyuboğlu 'nin öğrencisi olan Gamsız, atölye arkadaşları ile birlikte 10'lar grubu içinde yer aldı. İlk sergilere bu grupla katıldı.

Onlar Grubu, 1947 yılında Osman Zeki Oral, Mustafa Esirkuş, Nedim Günsür, Leyla Gamsız, Hulusi Sarptürk, Fahrünisa Sönmez, İvy Stangali, Fikret Alpe, Saynur Kıyıcı, Hayrullah Tiner , Gönül Tiner Mehmet Pesen ve Meryem Özacul gibi Bedri Rahmi Eyüpoğlu atölyesi öğrencilerinin kurduğu resim grubu olarak tarihe geçti.

Sürekli değişik isimler barındıran bu grupta, değişik sürelerde bu günün tanınmış sanatçıları olan Ayhan Işık, Turan Erol, Orhan Peker, Fikret Otyam  , Nedim Günsür, Osman Oral, Leyla Gamsız, Hayrullah Tiner, Gönül Tiner Mehmet Pesen, Mustafa Esirkuş,   ve Adnan Varınca’ gibi sanatçılar da bu gruba dâhil olmuşlardı.[4]

1949 yılında akademiden sınıf arkadaşı Hulusi Sarptürk ile evlendi. Çift, Hulusi Sarptürk'ün öğretmen olarak görev yaptığı bir yıl yaşayacakları Hendek'e yerleşti.

İlk kişisel sergisini 1949'da, İstanbul'da (Fransız Konsolosluğu) açtı. 1952 yılında Fransız hükümetinden aldığı bir yıl süreli bursla Paris'e gitti. Andre Lhote ve Fernand Leger atölyelerinde çalıştı.

Bir süre memuriyet hayatı olan sanatçı, başka bir kente atanmasından dolayı memurluğu bırakıp sadece resimle hayatını sürdürmeye karar verir.

Erken bir zamanda eşini kaybeden sanatçı, bundan sonraki yaşamını tamamen resme adar. Resimlerinde Anadolu ile Batı sanatını sentezleyen sanatçı, kendine özgü diliyle Türk resim sanatının yenilikçi ressamlarından biri olur.

2001 yılında Tevfik İhtiyar organizasyonunda Atatürk Kültür Merkezi'nde bir retrospektif sergisi açıldı. Müze ve özel koleksiyonlardan bir araya getirilen 213 eserle açılan bu sergi için sanatçı adına geniş kapsamlı bir kitap ve belgesel hazırlandı. [5]

1964 ve 1967 yıllarında Akademi ödüllerini, 1987'de 11. Simavi vakfı Görsel sanatlar ödülünü kazandı.

Leyla Gamsız 2001 yılında açtığı sergiden sonra resmi bırakmaya karar verdi. Kendi deyişiyle “artık kendini yaşlanmış hissediyor, kompozisyonlarla başa çıkamıyordu.” İyi bir eser ortaya çıkaramayacaksa resim yapmanın anlamsız olacağını düşünüyordu.

Türk resminin büyük ustalarından 1950 kuşağının önde gelen ressamlarından, Leyla Gamsız, 89 yaşındayken Kartal’daki evinde rahatsızlanarak hayatını kaybetti.  Gamsız’ın cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.[6]

RESSAMLIĞI HAKKINDA KENDİ GÖRÜŞLERİ

"Resim, benim için yaşam kadar önemli... Resim olmazsa, benim için, yaşam da yok... Eğer, o gün, iyi bir çalışma yapmışsam, neşem yerine geliyor. Canlı oluyorum. Dünya bana pırıl pırıl görünüyor. Dünyayı yaşamaya değer buluyorum. Eğer istediğim gibi çalışmamışsam, dünyayı zindan görüyorum. Bu dünyaya nasıl dayanacağım diye kahroluyorum. “[7]

"Ben resim yaptığım sürece varım ve resim yapabildiğim zaman Dünya'yı yaşamaya değer buluyorum. Yaşantımla resimlerim bu nedenle bir bütünlük arzeder. Gerek figür düzenlemelerimde olsun, gerekse peyzajlarımda, natürmortlarımda olsun ölçülü bir deformasyona, yalınlaştırılmış çağdaş bir biçim anlayışına önem veririm." (Leyla Gamsız)[8]

RESSAMLIK DETAYLARI VE SANATÇI KİŞİLİĞİ

Resimlerinde, atölye hocası Bedri Rahmi Eyuboğlu 'nun da, Paris'te yanında çalıştığı Andre Lhote'un da doğrudan etkisi görülmez. Biçimi, belirli ölçülerde bozup değiştirerek, renge ağırlık vererek, içtenlikle ve kararlı bir üslup geliştirdi. Görsel olgunluk ve doğayı bilinç düzeyinde kavrama yeteneği, sanatını belirleyen başlıca ölçütlerdir. 1950 kuşağının önde gelen sanatçıları arasında yer alır. [9]

Leyla Gamsız,  doğayı kavrama yeteneği olan ve bunu görsel olgunlukla tuvale aktarmayı bilen bir ressam olarak kabul edildi.  “Resimlerinde Anadolu ve Avrupa desenlerini kendine özgü yorumuyla sentezleyen”  yenilikçi ressamlarından biri olarak tanındı.

Resim sanatının fikri eylem planında Onlar Grubunun etkisi Leyla Gamsız’ın resim yapma amaçlarından birisi haline gelmişti. Bedri Rahmi Eyuboğlu ‘nun kişiliğinde toplanan Doğu-Batı sentezini Türk resminde yaratmak; yeni mezun sanatçı adaylarının sanat ortamında kendilerini tanıtmalarına olanak sağlamak Onlar Grubu’nun kuruluş amacıydı.  Bu amaçları ile birlikte “Halk Sanatı Kaynaklarına Eğilmek” ile “Renkçi ve Lekeci” teknik ise diğer ortak nitelikleri haline gelmişti. Halk Sanatı Kaynaklarına Eğilmek” fikriyatı Leyla Gamsız’da Anadolu ve Batı resim anlayışlarını sentezlemek şeklinde ilerleyen bir resim yapma eylemine dönüşmüştü.” Ama onun sentezinden Doğu’ya özgü bir motif anlayışı çıkmaz. Bununla birlikte kendisi formlarının iki boyutluluğunu, peyzajlarında perspektifin yok oluşunu geleneğe bağlar. Sanatsal kariyeri boyunca plastiğin temel sorunları etrafında döner Leyla Gamsız. Konuyu sadece çıkış noktası olarak kullanıp renk, leke, form ve kompozisyon üzerine kafa yorar. Arayışı ise sadeliktir. “İyi resim kalabalık resim değildir” derken, olabildiğince arındırır yapıtını.”[10]

Leyla Gamsız üretken bir sanatçıdır. Çok sayıda resmi bulunan sanatçı resimlerinde “Yaşamından ve görüş alanından yola çıkar. “ Seçtiği yol, atölyeye kapanıp üretmektir. Yenilik ve tazelik arayışını da yine kendi yapıtları üzerinden geliştirir.” [11]

Eserlerinin Bulunduğu koleksiyonlar

• Resim ve Heykel Müzesi, İstanbul

• İstanbul Modern Sanat Müzesi

Ödülleri

• 1964 Akademi Ödülü

• 1967 Akademi Ödülü

• Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü.

Sergileri

• 1949 Fransız Konsolosluğu, kişisel sergi, İstanbul

• 1951 Fransız Konsolosluğu Sergisi, İstanbul

• 1952 Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sergisi

• 1955 Ankara Helikon Sanat Galerisi Sergisi

• 1975 Devlet Resim ve Heykel Sergisi

• 1978 Vakko Sanat Galerisi

• 1978 Türkiye İş Bankası Sergisi (Heykeltraş Zerrin Bölükbaşı ile)

• 1979 Taksim Sanat Galerisi Sergisi (Heykeltraş Zerrin Bölükbaşı ile)

• 1983 Urart Sanat Galerisi Sergisi

• 1986 Vakko Sanat Galerisi Sergisi

• 1995 Türkiye İş Bankası Sergisi

• 1998 Türkiye İş Bankası Sergisi

• 2000 Antik Sanat Galerisi Sergisi

• 2001 Atatürk Kültür Merkezi, Retrospektif Sergisi, İstanbul

• 2002 Antik Sanat Galerisi Atatürk Kültür Merkezi Sergisi [12]

KAYNAKÇA

[1] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&modPainters_artistDetailID=779

[2] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&modPainters_artistDetailID=779

[3] Nilgün Yüksel, “Leyla Gamsız “ .kuman-art.com/resim/leyla-gamsiz.html

[4] ttps://tr.wikipedia.org/wiki/Onlar_Grubu

[5] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&modPainters_artistDetailID=7

[6] https://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx? aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1008130&CategoryID=113

[7] Ali Alpaslan, "Leyla Gamsız", Gösteri Dergisi, Ocak 1988

[8] Ali Alpaslan, "Leyla Gamsız", Gösteri Dergisi, Ocak 1988

[9] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&modPainters_artistDetailID=779

[10] Nilgün Yüksel, “Leyla Gamsız “ .kuman-art.com/resim/leyla-gamsiz.html

[11] Nilgün Yüksel, “Leyla Gamsız “ .kuman-art.com/resim/leyla-gamsiz.html

[12] ttps://www.istanbulkadinmuzesi.org/leyla-gamsiz-sarpturk#tn1