Saba Ülkesi Seb’a
Sebâ veya Saba ülkesi Hz Süleyman ve Saba Melikesi efsanelerinde karşımıza çıkan Hicaz’ın güneyinde olduğu belirtilen Saba Melikesi veya Belkıs’ın ülkesidir. Saba halkı, Saba Krallığı ve Seba Melikesi Belkıs’ın ülkesi olarak bilinen bu ülkeden Kur'an'da bazı ayetlerinde "Sebe" olarak bahsedilir. Milattan önce 2500'lere kadar uzanan bir geçmişi vardır.
Arap Tarihçileri ve İbn-i Hişam bu ülkeyi Sam neslinden Kahtan oğlu Ya'rub oğlu Yeşcub oğlu Sebe ‘nin kurduğu bu kişinin gerçek adının ise Abdüşşems olduğunu belirtir. Bu ülkedekiler yağmacı oldukları için Arapçada yağma anlamına gelen Sebi yani Sebe adı ile anıldıkları belirtilir. Bu bölgede M. Ö 8. Asırda kurulmuş olan Main krallığına ait yazılarda Sebe halkından kervanları yağmalayan bir halk olarak söz edilir. Tarihte de bu şekilde izi olan Seba Ülkesinin yıkılmış olan Main Krallığı yerine kurulmuş bir devlet olduğuna dair birçok emare vardır. Nitekim Seba orduların Mısır Firavunları ile savaştıkları hatta bazen Mısırlıları mağlup ettikleri, Büyük Kiros idaresindeki Persleri de mağlup ettiklerine dair bilgiler bulunmaktadır.
Rivayetlere göre bu ülkenin başkenti Ma’rip’tir. Bu kent Yemen’in başkenti Sana yakınlarındadır ve Saba Krallığının zamanında Ma’rip adındaki devasa barajı ile meşhurdur. Rivayete göre Ma’ib barajı yıkılmış ve Seba halkı bu barajın ( Sedd el Arim) suları altında kalmıştır.
Sebâ veya Saba ülkesi olarak bilinen bu bölgenin belirlenmiş tam bir yeri yoktur. Hicaz ile Yemen arasında, Habeşistan (Etiyopya) veya Yemen'inin olduğu bir bölgenin eski edebiyattaki adıdır. Bu ülke Belkıs’ın ülkesi olarak ve Hicaz veya Şam’ın güneyinden esen saba yelinin geldiği bir ülke olarak da tarif edilir.
Melîke Belkıs’ın diyarı olan bu ülke eski edebiyatta zenginliği ile ünlü bir ülke olarak tarif edilir. Bu ülkenin insanları Güneş’e tapmakta iken Hz Süleymân’ın dinine girmişlerdir. Saba Melikesinin ülkesi bağlık, bostanlık, yeşillik, çimenlik, akarsuları bol ve her tarafı çok güzel ve zengin bir ülke olarak tarif edilir. Hicaz ve Şam’ın güneyinde olan bu ülkeden kuzeye doğru saba yeli denilen bir rüzgâr eser. Bu rüzgâr bu ülkenin güzel kokuları ile Saba Melikesinin kokularını taşır.
Milattan önceki asırlarda Habeşistan (Etiyopya) veya Yemen taraflarında Saba Krallığı veya Saba Ülkesinin var olduğu veya hiç olmadığı konusuna şüpheler halen mevcuttur. Ancak tarihte olsun veya olmasın divan şiirine kaynaklık eden esatirlerde ve Kitabı Mukaddes'te Saba melikesinden söz edilmektedir. [1] Bu efsanelere göre Hz Süleyman ‘ın yolu Melike’nin ülkesine düşmüş, su bulmak için Hüd hüd kuşunu yollamıştır. Hüdhüd gidip gezmiş dönüşünde Belkıs’ın, bahçesi, memleketi ve kendisi hakkında Hz. Süleyman’a haberler getirmiştir.
Bu efsanelerde Hz Süleyman’ın haberci kuşu hüdhüd de çok sık karşımıza çıkar. Hüdhüd çok uzaklardaki suyu havadan görebilen, Hz Süleyman'a ve ordusuna kılavuzluk eden, Saba Melikesinden aldığı haberleri Hz Süleyman'a taşıyan, Hz Süleyman'ın mektubunu da Saba Melikesine ileten bir kuştur.
Hz Süleyman ile Saba Melikesinin evlenmelerinde rol alması, Hz Süleyman’a kılavuzluk etmesi, çok uzaktaki suları bulabilmesi, bir iki gün kaybolduktan sonra ya Saba Melikesinden haber getirmesi veya Hz Süleyman'a düşman ordularının yerini görüp bildirmesi, kıssalarına da telmihler getirmesi hüdhüd ile ilgili karşımıza çıkan diğer ayrıntılardır. ( bkz Hüdhüd Nedir İbibik ve Hz Süleyman’ın Ulağı )
Divan şairleri Sabah yeli, ile bad-ı saba sözleri ile hep bu olaya telmih etmişler, Hz. Süleyman’ın esen rüzgarlardan melikesinin kokusunu aldığı, hüdhüd ile ona haber saldığı, güneyden esen rüzgarlarının ona Belkıs’tan koku getirdiğini vb tahayyül etmişlerdir.
Ey name sen ol mahlikadan mı gelürsün
Ey hüdhüd-i ümmid Saba’dan mı gelürsün Nâbi
Hüdhüd-ı nutkumu bağ-ı sühanimde görse
Ola zinan dil-i Belkîs'a çemenzâr-ı Sebâ Nazî
Ne yanar kimse bana âteş-i dîlden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı Fuzuli
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ
Belkıs Kimdir Saba Melikesi Efsanesi
Mâlike-i Derya Nedir Edebiyatta Su Melikesi Deniz Kızı Peri
Sebâ Şehri Edebiyatta Saba Melikesinin Yurdu Ma’rib Barajı Arîm Sel
Mühr-ü Süleyman Nedir Hatem Yüzük ve Hz Süleyman
Hüdhüd Nedir İbibik ve Hz Süleyman’ın Ulağı
Kaynakça
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/belkis-kimdir-saba-melikesi-efsanesi/84902