Şah-ruh Satrançta Hem Şah Hem Kale Tehdidi

Şah-ruh

Bilindiği gibi satranç Hint, İran Arap ve Osmanlı kültüründe sevilen bir oyundur.  Satranç oyunu söylentilere göre Leclac adında biri tarafından bulunmuş ve bu oyun Hindistan'dan İran'a getirilmiştir. ( LECLÂC KIMDIR SATRANCIN MUCIDI )64 kareden oluşan bir yüzeyde oynanan bu oyunda rakiplerin sekiz adet piyonu, iki fil, iki at, iki kale bir vezir ve bir şahı bulunur.  Oyun rakiplerden birisinin rakibin şahını teslim almayı başarması ile son bulur

Divan edebiyatında ruh sözcüğü aynı zamandan da satranç oyununda kalenin diğer adıdır. Ruh sözcüğü satrançtaki kale anlamı ile düşünüldüğünde ruh sözcüğü ruh-üş-şatranç : (satranç taşı) anlamına gelmektedir.[1] ( BKZ RUH NEDIR SATRANÇTA KALE ESKI ŞIIRDE SATRANÇ)

Şah-ruh adlı hamle ise satranç oyununda fil ve at ile gerçekleştirilen bir hamle adıdır.

Bu hamle ya at ,  fil veya koruma altındaki piyon ile gerçekleşir. Kale ile birlikte şahı da tehdit eden at hamlesine çatal da denilir. At veya filin hem kaleyi hem de şahı tehdit ettiği şah- ruh hamlesinde şahın kaçabileceği kare varsa kale düşecek demektir.  Şah’ın kaçacağı yer yoksa şah mat olmuş ve oyun bitmiştir.

Korunan piyon ile yapılan şah-ruh hamlesi de takdir edilecek bir strateji sonrasında başarılanilinmiş demektir.

Timurlenk’in ölümünden sonra yerine geçen varisinin adı da Şahruh’tur.

Ger fil ise mat ola gerek şâh-ruhuyile

Cânım pes anun yoluna mat-ruh değil mi Kadı Burhaneddîn

KAYNAKÇA 

[1] RUH NEDIR SATRANÇTA KALE ESKI ŞIIRDE SATRANÇ, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=49265