Salih Zeki Aktay Hayatı ve Şairliği
06.01.2015
Salih Zeki Aktay
( d. 1896, Şarkîkaraağaç, Isparta, Türkiye –ö. 1971, İstanbul)
Şair, Yazar, Öğretmen, Kütüphaneci
1896 yılında Isparta’nın Şarkikaraağaç kasabasında doğdu. Salih Zeki’nin babası Mehmet Hilmi, Ağalar ailesinden Salih Ağa’nın oğlu ve Ahmet Rüştü’nün torunudur. [1] Annesi ise Hadimîlerden Mehmet Said’in kızıdır
İlköğrenimini Şarkikaraağaçta’ta okumuştur. Ortaöğrenimini ise Konya İdadisinde tamamlar. (1914). Konya Lisesinde tarih dersinde Yunan Tarihine ilgi duymuş, Yunan tarihine ve mitolojisine sevgisi bu şekilde başlamıştır. [2] “Lisedeki ilk tarih dersinde Yunan tarihi işlenir. Dersi anlatan kişi –aynı zamanda okulda velisi olan – halasının oğlu Şükrü SİNDEL’dir. “ [3] Salih Zeki’nin Yunan tarihine ve mitlerine olan ilgisi işte böyle başlamıştır.
Lise yıllarında Yunan kültürünü anlamak için Fransızca öğrenmiş 1914 yılında liseden mezun olmuştur. Fransızcayı öğrenmesi onun pek çok çeviri yapmasına da vesile olacaktır.
Askerliğini I. Dünya Savaşı’nda Harbiye Nezaretinde yapar. Afyon Ticaret Lisesinde müdür olarak göreve başlar. Daha sonra İstanbul’a yerleşen Salih Zeki’nin kız kardeşi Nuriye istemediği bir evlilikten hamile kaldığı için intihar eder ve Nuriye, Salih Zeki’nin kolları arasında can verir. Bu olaydan sonra annesine ve hayata küsmeye başlar. [4]
Salih Zeki, İstanbul’da Kadıköy, Kabataş, Bezm-i Âlem Kız Lisesinde öğretmenlik yapar. 1925 yılında Muadile Hanım’la evlenir. Bu evliliğinden bir kız sahibi olan Salih Zeki, [5] Banka memurluğundan sonra uzun yıllar çalışacağı Süleymaniye ve Beyazıt Kütüphanelerine girer. Kütüphanelerde yabancı dillerde yazılmış eserlerin bölümünde bulunmaktadır.
İstanbul kütüphanelerinde uzman olarak çalışır. Yaşamakta olduğu İstanbul’un Moda semtinde 22 Mart 1971’de yüksek tansiyondan kaynaklanan bir rahatsızlık sonucu yaşamını yitirmiştir. Karacaahmet Mezarlığında gömülüdür.[6]
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Türk Yurdu ve Yeni Mecmua birkaç şiir çıkmış, İçtihad (1927-1928) dergisinde çevirileri, eleştirileri ve şiirleri; Yeni Muhit (1931), Yolların Sesi (1935), Gündüz (1936-1938), Yeni Türk (1942-1943), Divan (1944-1945), Türk Sanatı (1953-1957), Büyük Doğu’da fıkra ve çevirileri yayınlanmıştır. Şiirlerinde hece ölçüsüyle, İslami mitsizim, Nev Yunanilik ve batı şiirini Türk şiirine bağlamak gibi değişik konular arayan bir şair kimliğinde göründü. [7] Yahya Kemal Beyatlı ve Yakup Kadri birlikte eski Yunan ve Latin klasiklerini örnek alıp bu doğrultuda eserler vermek düşüncesi içine girdi. Fakat girişimleri hem taraftar bulamamış hem de kendileri devam ettirmemişlerdi. Bun rağmen Salih Zeki’nin Yunan Mitolojisine olan alakası uzun yıllar devam etmişti.
1946 yılından sonra Büyük Doğu dergisinde görülen şair, burada fıkralar ve çeviriler yayımlamıştır.
Ovidius (Ovid)’un (M.Ö. 43-17) Metamorphoses adlı eserini Türkçeye “ Değişişler “ başlığıyla çevirmiş “Değişişler’in haricinde, Batı dillerinden Türkçeye pek çok yazının çevirmenliğini de yapmıştır. 1927-1948 yılları arasında çeşitli dergilerde elliden fazla çevirisi yayınlanır. [8] “ Değişişler “1935 yılında Dün ve Yarın Tercüme Külliyatı (Vakıf Matbaası, İstanbul)tarafından yayımlanmıştır. Sekiz bölüme ayrılan eserin bölümleri, “Birinci Kitap, İkinci Kitap...” şeklinde adlandırılmıştır
Yrd. Doç. Dr. Namık Kemal Şahbaz hayatı üzerinde bir inceleme yapmıştır. Yrd. Doç. Dr. Namık Kemal Şahbaz ‘ın “Salih Zeki Aktay / Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği “ adlı eseri, Kültür Bakanlığı tarafından 2001 yılında yayınlanmıştır.
Aktay ile ilgili olarak Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde, Doç. Dr. Hüseyin Çelik nezaretinde Gülten İlhan'ın 1998 yılında hazırlamış olduğu Salih Zeki Aktay / Hayatı, San'atı, Eserleri adlı bir de monografi vasfı taşıyan yüksek lisans tezi bulunmaktadır. [9]
Salih Zeki’nin hemşerisi olan Faik Baysal ’a göre Salih Zeki’nin edebiyat ve şiir merakı gördüğü bir rüya sebebi ile başlamıştır. [10]
“Salih Zeki Aktay’ın edebî ürünlerinin biçimlenmesinde mitolojik unsurlar temel teşkil eder. Onun kaleme aldığı dokuz şiir kitabında bu unsurları görmek mümkündür. Edebiyatımızda, Klasik Yunan ve Roma mitolojisinden bu denli ilham alarak eserler vücuda getiren başka şair ve yazar yoktur. “[11]
Yazdığı şiirlerinde Türk edebiyatında Nev-Yunanîlik cereyanının temsilcisi olarak tanınan Salih Zeki, Yunan mitolojisinden esinlenen şiirlerinde “-çok yazmasına ve yayımlamasına karşın- değişik bir estetik yaratamamıştır. “
Şiir başlıklarında ve içeriğinde “Akşamın fani renkleri”, “ruyâlı beldeler”, “hicran sesi”, “narin sebûlar”, “ilahi gözler” gibi klişeleşmiş buluşlara bağlı şiir düzeyinde, biçim yönünden de başarılı dizeler kuramamış ”[12]bir şair olarak görülmüştür.
Daha çok bir şair olarak tanınmasına rağmen hikâyeler, oyunlar da yazmıştır. Hikâyelerinde “çocukluğunu ve gençliğini geçirdiği memleketi Karaağaç'a ve Karaağaç çevresindeki köylerde yaşanmış hâdiselere yer verdi”[13]Yazmış olduğu “ Hallac-ı Mansur " adındaki oyunu o yıllarda bir hayli beğeni toplamıştır.
ŞİİR KİTAPLARI:
Persefon (1930), Asya Şarkıları (1933), Pınar (1936), Rüzgâr (1938), Lâton (1964), Titan (1966).
Hikâye Kitabı Mine Çiçekleri
Manzum ve Mensur Tiyatro Eserleri Mağara (Manzum Tiyatro), Hallâc-ı Mansûr (Manzum-Mensur Tiyatro).
Derlediği Kitap Emin Bülend'in Şiirleri
Tercüme Eserleri Ovidius'un Değişişler (Metamorphoses) adlı eseri
Diğer Eserleri Mitoloji
KAYNAKÇA
· [1] Namık Kemal Şahbaz, Zeki Aktay’ın Çevirileri Üzerine, https://www.actaturcica.com/sayi8/iv_1_08.pdf
· [2] Faik Baysal, “Hemşehrimiz Salih Zeki Aktay Hayatı”, Şarkîkaraağaç, S. 11(15 Kasım 1954), s. 3.
· [3] Namık Kemal Şahbaz, Zeki Aktay’ın Çevirileri Üzerine, https://www.actaturcica.com/sayi8/iv_1_08.pdf
· [4] Namık Kemal Şahbaz, Zeki Aktay’ın Çevirileri Üzerine, https://www.actaturcica.com/sayi8/iv_1_08.pdf
· [5] https://blog.ok.net/uqursah/page/22538/Salih_Zeki_AKTAY/
· [6] https://www.yasamoykusu.com/biyografi-2299-Salih_Zeki_Aktay
· [7] Şükran YURDAKUL Çağdaş Türk Edebiyatı 1, Meşrutiyet Dönemi 1, , 1994, Evrensel Basım Yayın.
· [8] Namık Kemal Şahbaz, Zeki Aktay’ın Çevirileri Üzerine, https://www.actaturcica.com/sayi8/iv_1_08.pdf
· [9] https://tr.wikipedia.org/wiki/Salih_Zeki_Aktay
· [10] https://blog.ok.net/uqursah/page/22538/Salih_Zeki_AKTAY/
· [11] Namık Kemal Şahbaz, Zeki Aktay’ın Çevirileri Üzerine, https://www.actaturcica.com/sayi8/iv_1_08.pdf
· [12] Şükran YURDAKUL Çağdaş Türk Edebiyatı 1, Meşrutiyet Dönemi 1, , 1994, Evrensel Basım Yayın
· [13] https://tr.wikipedia.org/wiki/Salih_Zeki_Aktay
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın