Selaset ve Selis Nedir Edebiyatta Uyum Akıcılık Ahenk
Osmanlıca yazılışı selaset : سلاست
Selaset sözcüğü Arapça kökenlidir ve Arapçadaki “ sls “ kökünden gelir. Selâset sözcüğü ile selîs aynı kökten gelmektedir. “ Selaset sözcüğü sözlük anlamları ile “yumuşaklık, kolaylık” manalarına gelir.edebiyatta terim olarak ise anlatıştaki kolaylık ve rahatlık. Açık, rahat, kolay, ahenkli anlatım manalarına gelir.
Edebiyatta Selâset ve Selîs
Selâset ve selîs sözcükleri eski edebiyatta belagat ilmi ile alakalı terimler olarak kullanılır. Eski edebiyata selâset belagat ilminin Fesâhat dalı ile alakalı bir terim olarak kullanılır. ( bkzFesâhat Nedir. Edebiyatta Fesahat ve Fasih) Fesahat “ Düzgün ve güzel söz söyleme.”, Dilin doğru, düzgün, açık olması, açık ve düzgün konuşma “ anlamında bir terimdir. [1] ( bkz : Fasih Nedir Fasih İle Fesahat )
Edebiyatta selaset ile fesahat birbirine karıştırılmış belagat kitaplarında her iki terim aşağı yukarı aynı anlamlarda kullanılmıştır. Selaset, edebiyatta bir terim olarak “sözlü yahut yazılı ifadenin açıklığı ve akıcılığı” olarak tarif edilir. Bu tarifi ile de fesahat, fasih, hatta Arapçadaki talâka sözcükleri ile yakın veya eş anlamlı olarak kullanılır. Talāḳa ͭ طلاقة [ṭlḳ] (tavır ve huyda) rahatlık, serbestlik, (dilde) akıcılık,[2] manasındadır. Bu nedenle selâset fesahatin bir alt bölümü olarak kabul edilmiş fesahat ve selâsetin şartları aynı şekilde gösterilmiştir.
Kimi belagatcılar, selaseti “sözün kolaylıkla akması” , “dile zorluk veren seslerin peş peşe gelmemesi , nefesin akışının engellenmemesi “, “aynı veya mahreçleri birbirine yakın seslerin bir kelimede yahut birbirini takip eden kelimelerde arka arkaya gelmemesi “ [3]olarak tarif eder.
Ancak kimi belagat kitaplarında selâset “ ibarenin ahenkli olması “ [4]olarak da tarif edilir. Bu nedenle selaset dizenin veya ibarenin ahenkli olması şeklinde de anlaşılması ile kısmen fesahat ve talâkat tabirlerinden kısmi bir anlam ayrımına da kavuşmuş olur. Dizelerin veya ibarenin ahenkli olmasına ise” Selis “denir. Şu halde selâset en kapsamlı şekilde sözlü veya yazılı ifadenin açık, akıcı, pürüzsüz, söyleyişleri zor olan seslerin arka arkaya gelmediği ve ahenkli olan ifadedir diye tarif edilebilir. Açık, akıcı , pürüzsüz ve ahenkli ibarelere ise SELİS denir.
Selis sözcüğü halk edebiyatında aruz vezni ile yazılmış şiirlere de denir. ( HALK ŞİİRİNDE SELİS TÜRÜ ŞİİR ÖRNEĞİ İÇİN TIKLAYINIZ : SELİS MURABBA: Yine aldı gam u efkar
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/fasih-nedir-fasih-ile-fesahat/137468
[2] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/talakat
[3] M. ORHAN OKAY, https://islamansiklopedisi.org.tr/selaset
[4] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lügati “ Enderun, 1973, s. 134
