Şivesizlik Nedir Şiveye Mugayeret Örnekleri

Şivesizlik

Şivesizlik sözlüklerde : “ Söyleyiş bozukluğu, söyleyişte bozukluk, şivesiz olma durumu, dili kuralları dışında kullanmak. “ tarifleri ile açıklanır. Şivesizliğin Osmanlıca karşılığı Şiveye Mugayeret ve Ta'kid-i lâfzı lafzî ta'kîddir.

Şivesizlik, dili iyi bilememek, dilin deyimlerini, dil mantığını tam olarak kavrayamamak, bir sözü eseri başka dile tercüme ederken yabancı dillerdeki kullanış şekillerini esas alarak tercüme edilen dilde anlaşılmazlığa, söyleyiş bozukluğuna düşmektir. Şivesizlik bir tür garabete de düşmektir.  Garabet “Yadırganacak yönü olan, gariplik, tuhaflık, acizlik, beceriksizlik, ” olara tarif edilebilir. [1]Şivesizlik , garabet ve söyleyiş bozukluğunun tersi ise  Fesâhat tır.   Bkz (Fesâhat Nedir. Edebiyatta Fesahat ve Fasih)

 Örneğin “Bir tercüme eserdeki“ Aziz zevcem ve şimdi Allah evinde hemşirem Emma’ya “ cümlesinde Allah evi, o dilde kilisedir. Üstelik Emma’mı manastırda, Allah mı kilisede;  Emma, zevce mi hemşire mi hiç belli olmadığından ifade de karışıklık, garabet ve ifade bozuklukları vardır:

Tahir’ül Mevlevi’ye göre şivesizlik yani, lafiz ta’kidi garabete düşme, şivesizlik, lafza, yani söyleyişe ait kusurlar olarak görür.[2] Tahir’ül Mevlevi : “ O bulutları ince, zarif bir tüle benzeterek, semayı bir yüzü örtülü maşuka gibi severler”. Cümlesini lafzî ta'kîde örnek olarak vermiş  “bir yüzü örtülü maşıka gibi severler “ ibaresinde “ sevgilinin öbür yüzü var mıdır, yok mudur veya diğer yüzü sevilmez mi gibi karışık anlamlar çıkar. “ [3]diyerek  şivesizlikte garabeti izah etmeye çalışmıştır. ( bkz

Ta'kîd Nedir Ta'kid-i lâfzı ve Manevi Örnekleri )

 Azerbaycan Türkçesinde “dolmuştan tüşmek”  dolmuştan inmek anlamındadır. Ancak Türkiye Türkçesinde “ Dolmuştan düşerek elçiliğe yürüdüm “ diye konuşmak şivesizliğe düşmektir. Çay içer misin yerine “ çay alır mısın” demek,  “banyo yapmak ister misiniz ” yerine “banyo olmak ister misin ” demek şivesizlik örnekleridir.

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/garabet-nedir-edebiyatta-garabet-turleri-garib-i-husn/100735

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ta-kid-nedir-ta-kid-i-lafzi-ve/142040

[3] Tahir’ül Mevlevi , Edebiyat Lügati, Enderun, İstanbul, 1973, s.142