Osmanlıca Yazılışı Suret :  صورت

Kelime Köken

Arapçadaki suret  صورت sözcüğünün kökeni Akatça “resimlemek"  anlamına gelen “eṣēru " fiiline dayanır. Akatça “resimlemek"  anlamına gelen “eṣēru " fiili;  Aramice ve Süryaniceye resim anlamına gelen “ şūrəṭā  "sözcüğü şeklinde girmiştir. Böylece sûret sözcüğü Arapçaya Arami ve Süryaniceden girmiş olur. [1]

Arapçadaki suret  صورت sözcüğünün kökü ise  “ ṣwr” köküdür.  Arapça ṣawwara صَوَّرَ “resimledi” , Taṣwīr تصوير “resimleme, suretini çıkarma,[2] “resim yapan, ressam anlamlarına gelen musavver; kendi kendine resmetme, düşleme, düşünme, zihninde canlandırma;  anlamlarına gelen taṣavvur تصوّر [ṣwr msd.]sözcükleri de aynı kökten gelmiş olan sözcüklerdir.

Kelimenin Sözlük Anlamları

Sûret kelimesi dilimize Arapçadan girmiştir. Sûret kelimesinin sözlük anlamları ise :  Sūrat  “صورة  " resimleme, resim, imge, görüntü, biçim, kopya"  Biçim, görünüş, kılık, resim, suret, kılık, tarz, yol, gidiş, çâre. Yazı veya resim kopyası.  Surat ( çehre- yüz ) , aksilik, yüz ekşiliği. [3]

Sûret kelimesinin çoğulu ise suver dir.  Syret sözcükleri ile pek çok tamlama kurulmuştur.

• suret-i hil: hâlin nasıl olduğu.
• suret-i husul: meydana geliş yolu.
• sûret-i suûd: yükselme tarzı.
• sûret-i tesviye: hal çâresi.

Edebiyat ve Tasavvufta Sûret

. Tasavvufta ise sûret daha ziyade maddi âlem, mana âlemi ile ilgisi olmayan sathi görünüş olarak anlaşılır. Madde âleminde görünen her dış görünüş birer şekli ve sûrettir.  Ancak sûret ile gözüken yani zâhiri olan her maddi varlığın bir de görünmeyen manası bulunmaktadır.  Tasavvufa göre zahiri olan ( şekli ve maddesi olan dış görüntü ) her şey esasında mecazidir. Yani beş duyumuz ile algıladığımız her şeyi mecazi olarak görür. Tasavvufa göre asıl âlem zahiri âlem değil mana âlemidir.

Tasavvufa göre “ Sûret bir araz ama mânâ cevheredir. Buna göre suret sonradan ortaya çıkan, varlığı devamlı ve zorunlu olmayan durum; hastalıklı ve arızalı bir varlıktır. Oysaki mânâ âleminin öncesi, sonrası, gelip geçiciliği yoktur ve bu âlem madde âleminde zahiri şekiller olarak belirti verir. Mana âlemi Allah'tır. Suret değişir ve değişkendir ancak mana âlemi değişmez ve kalıcıdır.

Sûret sözcüğü ve türevleri edebiyatta sözlük anlamaları ve tasavvufi anlamları ile de çok sık karşımıza çıkar.  Sûret kelimesi divân şiirinde resim, musavver ise ressam manalarında kullanılmıştır. ( bkz BIHZAD ( EFSANEVI ACEM RESSAMI - ERJENG ENGELYUN KITAB-I ERJENG VE MANI )  Yüz, çehre, sima anlamları ile sevgilinin vasıflarını da belli etmek amaçlı çok kullanılmıştır.

• Ey musavvir yâr timsâline sûret vermedün
• Zülf ü ruh çekdün velî tâb u terâvet vermedün  Fuzuli
• Bu hüsn ü bu cemâl ü bu sûret ki sendedür
•  Dil ‘ışkuñı komaz nitekim cân bedendedür   HECRÎ

• Dâyimâ sen mâha şi‘rümdür benüm suret viren
• Husrevâ Şâvûr durur Şîrîne hep sûret viren    Gelibolulu Sun’î

• Bir acep sırr-ı nihânîdir heyûlâ-yı vücûd
• Sûret-i eşyada hem mevcûd u hem nâbûd odur  Leskofçalı Galib

KAYNAKÇA 

• [1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/suret
• [2] https://www.nisanyansozluk.com/kelime/tasvir
• [3] https://www.osmanice.com/osmanlica-29966-nedir-ne-demek.html