Tahir Alangu Hayatı ve Folklorculuğu

Tahir Alangu

Tahir Alangu (24 Aralık 1915, İstanbul - 19 Haziran 1973, İstanbul), Türk yazarı ve edebiyat tarihçisi, eleştirmen, öğretim üyesi ve folklorcu.

Ası adı Mehmet Tahir Alangu’dur.  1915'te İstanbul'da doğdu. Babası, deniz subayı ve uzak sefer kaptanı Muhtar Nâzım Bey; annesi ise rüştiye mezunu bir ev hanımı olan Kâmile Hanım’dır. Tahir Alangu’nun Kerim adında bir erkek kardeşi vardı.[1] Soyadı kanunun çıktıktan sonra alageyik anlamına gelen “ Alangu” soyadını aldı.

Babasının Mersin’in Anamur ilçesinde liman reisi olarak görevli olması sebebiyle ilkokulun son iki yılını bu ilçede okudu. Bu yıllarda  kendisinden bir kaç yaş küçük olan ile Mehmet Seyda dost oldu.  Büyük ihtimalle de Mehmet Seyda ile komşuydular ve  aileleri de bir birlerini tanıyordu. [2] Alangu, 1930 yılında 15 yaşlarında Anamur’da İlkokulu bitirdi.  Ailesi ile yeniden İstanbul’a döndü. Ortaokul ve lise tahsilini yatılı olarak girdiği İstanbul Kabataş Lisesinde yaptı. 1938'de Kabataş Lisesi'ni bitirdi. Fakat Anamur’da dinlediği masalları ve Mehmet Seyda ile dostluğunu unutmadı.

Bu günlerin hatırası ile ileriki yıllarında bir folklorcu  olmayı da tercih edecekti. “ Mehmet Seyda’’nın anılarına göre daha o yıllarda  Alnagu, Anamurlu masalcı kadınlardan dinlediği masalları  Mehmet Seyda’ya ve diğer arkadaşlarına ballandıra ballandıra anlatıyordu. “[3] İlk şiiri lise yıllarında iken Ali Kami Akyüz’ün Gündüz dergisinde  yayınlandı.[4]

1938 yılında  İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ve  İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu öğrencisi oldu. Üniversitede Ord. Prof. M. Fuad Köprülü  ve Prof. Sabri Esat Siyavuşgil edebiyat  hocalarıydı. [5] Bu hocaları sayesinde  folklor, halk edebiyatı, halk tiyatrosu, halk şairleri ile ilgili bilgiler edindi. 1938’den itibaren folklorla ilgili malzemeyi toplamaya başlamış,  1938-1942 yılları arasında  Edebiyat Fakültesi ve Eminönü Halkevi’nin ‘Gelenekler ve Halk Edebiyatı’ konulu derleme gezilerine katılmıştı.

 1939 yılında, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu’Ndan “Masal Araştırmaları Sahasına Toplu Bir Bakış ve Türk Halk Masallarının İç Yapısı ve Kahramanları Üzerine Bir Deneme” isimli mezuniyet tezini aldı. Böylece Almanca asıllarından Grim Kardeşler ve Grim Masalları  ile Andersen Masalları (bk. Alangu 1943a) [6] 1941-1943 yılları arasında birçok dergide ‘folklor’la ilgili makale ve çevirileri yayınlandı. Yüksek tahsilini 1943 yılında lisans tezini vererek tamamladı. [7] Mezun olduğu yıl. Dönem ödevi niteliğindeki “Çalgılı Kahvelerde Külhanbey Edebiyatı ve Numuneleri “ adlı  ilk eseri  yayınlandı. ( Alangu 1943b ) [8]

“Çalgılı Kahvelerde Külhanbey Edebiyatı adlı kitapçık yayınlamıştım. Yani aşağı yukarı bu ilgim 1939’da filân başlar. (...) O zamanlar halk edebiyatı kürsüsü kurulmak istenmişti. Ben de oraya asistan olmaya namzettim. Benim asıl amacım fakültede kalmak, halk edebiyatı alanında yetişmekti. Ama Anadolu’yu baştanbaşa dolaşırken bu ilgim hiçbir zaman eksilmedi. Bunun sonucu olarak mezuniyet için Halk Masallarının İç Yapısı ve Kahramanları üzerine iki bölümlük bir tez hazırlayıp mezun olmuştum.”[9][10]

Tahir Alangu, Üniversite öğrencisi iken Türk, Yeni Kurt (1941-42), Yurt, Değirmen ve Tarihten Sesler (1943) dergilerinde halkbilimi üzerine çeşitli yazılar da yazmıştı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümünden 1943'te mezun oldu. Alangu, askerlik görevini müteakip 1947-1955 yılları arasında Anadolu’daki çeşitli  köy enstitüleri ve liselerde – Yozgat Kepirtepe ve Ortaklar Köy Enstitülerinde, Van 1950- 1952, Erzincan 1952- 1955 [11]Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olarak çalıştı ve  edebiyat öğretmeni olarak Anadolu'yu dolaştı. 1955 yılında İstanbul’a dönerek  1973’e kadar İstanbul’daki farklı liselerde öğretmenlik görevine devam etti.

İstanbul Pertniyal ve Galatasaray Lisesi'nde [12] edebiyat, Robert Kolej'de Türkoloji dersleri verdi. Ferhan Şensoy gibi birçok ünlünün  hocası oldu.  İngiliz Erkek Lisesinde Edebiyat  derlerine girdi. Ayrıca İstanbul Gazetecilik Yüksek Okulunda ‘Dil ve Edebiyat Meseleleri’, ‘Tiyatro Tarihi derslerine girdi. 1969 yılından itibaren vefatına kadar Robert Kolej Yüksek Okulunda [Boğaziçi Üniversitesi] Türkiye Folkloru’ derslerini vermişti.

19 Haziran 1973'te hayatını kaybeden Tahir Alangu'nun cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Şiirleri, eleştirileri, edebiyat, tarih ve halk bilim üzerine yazıları öğrencilik yıllarından başlayarak Yurt, Tarihten Sesler, Yeni Türk, Değirmen, Gündüz, Yeni Yurt, Yenilik, Yeditepe, Vatan Gazetesi,  Varlık Yıllıkları Türk Dili, Dost ve Kim gibi dergilerde yayınlandı. 1960-1969 yılları arasında Varlık dergisinde roman ve öykü değerlendirmeleri  ve eleştirileri de yayınladı.

Varlık Yıllığı'nın hazırlanmasına  görev alarak katkıda bulundu. Vatan ve Cumhuriyet gazetelerinde çeşitli incelemeleri ve folklor araştırmaları yayılandı.  Ömer Seyfettin'in bütün eserlerini baskıya hazırladı.  O güne kadar yazılmış olan en güzel ve en edebi Ömer Seyfettin biyografisini yazarak yayınladı.   Bu otobiyografik romanı ile oldukça ilgi gördü.

Çalışmalarında, çağdaş Türk edebiyatının hikâye ve romanlarında bulunan folklor unsurlarını göstermeye özen gösterdi. Masallar, gölge oyunları, destanlar, göçmen folkloru ve bunlarla ilgili  konular hakkında araştırmalar yaptı. Andersen ve Girmm masallarını inceleyerek masal inceleme ve folklor araştırmaları konularında geleneksel inceleme yöntemlerinden farlı öneriler ve görüşler ileri sürdü. Buna rağmen yazdığı yazılar ilgi çekemedi.  “Tahir Alangu’nun folklor çalışmaları, gerek sağlığında ve gerekse öldükten sonra üzülerek belirtmeliyiz ki maalesef anlaşılamadı.” [13]

 “Halk bilimin incelenmesinde eskiye bağlı kalınması yöntemine karşı çıktı. Bu bilimin eskinin temelleri üzerinde yeni bir çağdaş toplum yapısı oluşturulmasına katkı sağlayacağını savundu. “

Başlıca Eserleri

Çalgılı Kahvelerle Külhanbey Edebiyatı ve Numuneleri (1943)

Kalavela (1945)

Servet-i Fünun Edebiyatı Antolojisi (1958)

Sait Faik İçin (1956), Mevlût (izahlı tam metin, 1958)

Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (3 cilt, 1959-1968)

Ataç'a Saygı (1959),

Billur Köşk Masalları (1961)

Keloğlan Masalları (1967)

Dünyadan ve Bizden Çingene Hikâyeleri (1972).   

100 Ünlü Türk Eseri (1974)

Türkiye Folkloru El Kitabı (1983)

MONOGRAFİ: Ömer Seyfettin: Bir Ülkücü Yazarın Romanı (1968).

ÇEVİRİ:

Gün Batarken (I. Andriç’ten, 1963), Kovulmuş (S. Y. Agnon’dan, 1966), Sınırdaki Çiftlik (J. Javkov’dan, 1966), Bir Gecelik Misafir (S. Y. Agnon’dan, 1966-67), Kovulmuşlar (J. Agnon’dan, 1967), Siste Bir Ses (J. P. Jocopsen’den, 1967), Guatemala Efsaneleri (M. A. Asturias’ten, 1967), Kopar Zincirlerini Gülsan (C. Aytmatov’dan, 1969).

KAYNAKÇA

[1] Özer Hafçı, Havva (2010). Tahir Alangu Hayatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. S.12-13

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/mehmet-seyda-hayati-ve-siirleri/75093

[3] Prof. Dr. İsmail GÖRKEM, TAHİR ALANGU’NUN FOLKLOR ANLAYIŞI, https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/gorkem_09.pdf

[4] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda iismler , Elips Yayınları Ank. 2005 shf 44

[5] ALANGU, Tahir (1943a). “Masal Araştırmaları Sahasına Toplu Bir Bakış ve Türk Halk Masallarının İç Yapısı ve Kahramanları Üzerine Bir Deneme”, (Basılmamış Bitirme Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. [İ.Ü. Merkez Kütüphanesi’nin ‘Tezler’ bölümündeki kayıt numarası ‘754’ olan nüshadan yararlanılmıştır.]

[6] NECATİGİL, Behçet (1972). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, (Yeniden Gözden Geçirilmiş Genişletilmiş Yedinci Baskı), İstanbul: Varlık Yayınları.

[7] NECATİGİL, Behçet (1972). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, (Yeniden Gözden Geçirilmiş Genişletilmiş Yedinci Baskı), İstanbul: Varlık Yayınları.

[8] Alangu 1943, Çalgılı Kahvelerde Külhanbey Edebiyatı ve Numuneleri,

[9] GÖRÜR, Hüseyin (1971). “Görüş: Röportaj” [ Tahir Alangu ile], Folklor [İstanbul], c. II, S. 19- 22 (1970-1971), s. 50-61.

[10] Prof. Dr. İsmail GÖRKEM, TAHİR ALANGU’NUN FOLKLOR ANLAYIŞI, https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/gorkem_09.pdf

[11] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda iismler , Elips Yayınları Ank. 2005 shf 44

[12] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda iismler , Elips Yayınları Ank. 2005 shf 44

[13] Prof. Dr. İsmail GÖRKEM, TAHİR ALANGU’NUN FOLKLOR ANLAYIŞI, https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/gorkem_09.pdf