Tehekküm Nedir Ve Tariz

TEHEKKÜM NEDİR

Osmanlıca yazılışı: tehekküm:  تهكم

Tehekküm, Arapça kökenli bir sözcüktür ve Arapçada” hüküm, alay, eğlenme, azarlama “ gibi anlamlar üretilen “ hkm “ kökünden gelmektedir.

 Tehekküm sözcüğünün çoğulu, tehekkümât sözcüğüdür. Tehekküm sözcüğü, “alay, eğlenme” anlamına gelen “uhkūme “, alay etme, eğlenme anlamına gelen, hekeme sözcükleri ile aynı kökene dayanır. Tehekküm sözcüğü sözlüklerde: Ciddî görünerek alay etme, alay, azarlama, [1] “Görünüşte ciddi, hakikatta alaydan ibaret olan eğlenme ” anlamları ile açıklanır.  Bu anlamı ile de alay, küçümseme anlamındaki istihzâ ile şiddetle azarlama anlamındaki tevbih sözcüğü ile aynı hatta yakın anlamlara gelmektedir.

 Edebiyatta Tehekküm

Tehekküm sözcüğü eski edebiyatta ta’riz sanatının daha da ağır, daha tesirli kısmı olarak terim bir anlam taşır.  Tehhekküm terim anlamı ile :  Tarizin tesirli olan kısmı. Alay etme, hafife alma, küçümseme, görünüşte ciddi, hakikatte alaydan ibaret olan eğlenme anlamında ta’riz sanatının ağır ve acı olan kısmıdır. Bilindiği gibi ta’riz snatı:  muhatap alınan kişiyi, iğnelemesi, muhatabı övüyormuş edası ile muhatap ile alay edilmesi, göklere çıkarıyormuş gibi gösterilip küçük düşürülmesi; sözün, imalı, alay amaçlı ve nükteli söylenmesi sanatıdır. [2]( bkz Tariz Taşlama İğneleme Alay Sanatı )

Edebiyyâtı tutup boğdu gürûh-i kudemâ

Okuyun siz de onun canına ey genç üdebâ

Nakşetti bir tehekküm için baht-ı bî-şuûr

Târîh-i zulme bir yeni dîbâce-i gurûr (Tevfik Fikret). 

Vergi miktarını ol mertebe artırmalı kim

Sahib-î servet olanlar da züğürt kalmalıdır.

Yalnız fahişeler vergisi haksızlık olur,

Evlilerden de s...ştikçe rüsum alınmalıdır. Eşref Şiirleri [3]

( rusum, vergi)

KAYNAKÇA

[1] https://www.luggat.com/tehekk%C3%BCm/1/1

[2] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/ta-riz-taslama-Igneleme-alay/142090

[3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/category/sair-esref-siirleri/518