Veciz ve Vecize Kökeni
Veciz sözcüğü Arapça kökenlidir ve Arapçada “kısa, özlü, anlamlı “ manalarında sözcükler türetilen “ wcz “ sülasi- üçlü- kökünden gelmektedir. Bu nedenle kısa, özlü, anlamlı (söz) manasına gelen
wacīz وجيز ; özlü söz söyledi” anlamına gelen wacaza وجز , özlü söz söyleme anlamına gelen wacz, wucūz , “sözü kısa ve anlaşılır olmak” anlamındaki vecāzet sözcükleri ile aynı köke dayanmaktadır. [1] Vecize sözcüğü ise veciz sözcüğünün dişili- müennesi ) olmaktadır.
Veciz veya Vecize sözlüklerde bilinen biri tarafından “özlü söz söyleme, kısa öz, derli toplu, eksiği ve fazlası olmayan ifade,”olarak açıklanır. Vecize sözcüğünün Batı dillerindeki anlamca karşılığı Aforizmadır. Türkçede ise Vecize yerine özdeyiş de denmektedir.
Vecize Nedir Tanımları
Eski edebiyatçılar vecize sözcüğünü “ İcaz ( mucize benzeri söz söylemek kabiliyeti) yoluyla söylenmiş söz; Elfâzı ( lafları) az, manası çok olan kelam” şeklinde tarif ederler.
Günümüzde ise vecizenin eş anlamlısı olan aforizma: “ özlü, açık kısa ve düşündüren “ söz şeklinde tarif edilir. [2] Bir fikir veya duyguyu en kısa ve özlü şekilde anlatan ve genellikle kimin tarafından söylendiği bilinen söz, özdeyiş. Vecize ve özdeyiş söyleyeni bilinen atasözü gibi düşünülmelidir. Kısaca vecize- ( özdeyiş veya aforizma ) Herhangi bir konu hakkında mutlak bilinmesi gereken esas özelliklerin kısa, açık ve anlaşılır bir biçimde anlatma sanatıdır.”
Türk edebiyatında vecizeler aforizmadan farklı olarak “izahı uzun olduğu halde, çok kısa ve çok öz söylenmiş, bu açıdan hüner göstermiş söz “ anlamını da içermektedir. Ayrıca vecizeler kısa, özlü , az laf ile çok anlam taşıdıkları gibi, ahenkli ve şiirsel bir söyleyiş niteliği de taşıyabilmektedirler.
Vecizeler anlam ve tarif yönünden atasözlerine benzer. Ancak atasözleri anonim iken vecizeleri söyleyenler bellidir.
Vecize Örnekleri
Hak beklediğin bir yola yalnızda olsan gideceksin. TEVFİK FİKRET
Eskimiş fikirler paslanmış çivilere benzer, söküp atmak çok güçtür. C. ŞAHABETTİN
Gündüz kandilini hazırlamayan, gece karanlığa razı demektir. CENAP ŞAHABETTİN
Güzel bir kıyafet iyi bir tavsiye mektubudur. C. ŞAHABETTİN
İki günü eşit olan ziyandadır. HZ. MUHAMMED
Kim büyük fikirler için yaşıyorsa, kendisini unutmalıdır. LA-EDRI
Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakilerin anlayabileceği kadardır. MEVLANA
Ömrünü seyahatle geçirenler birçok otelci bulur, ama dostluk kuramaz. SENECA
Önemli olan akıllı olmak değil, aklı yerinde ve zamanında kullanmaktır. DESCARTES
Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. M. KEMAL ATATÜRK
Ulusların zenginliği ipek , pamuk , altın değil , insandır. RİCHARD HOVEY
Aforizma Özdeyiş Vecize Örnekleri
Özdeyiş Nedir Vecize Örnekleri Aforizma Hikmet Darb-ı mesel
A dan Z ye Özdeyişler Vecizeler Sözlüğü
[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/veciz
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/aforizma-ozdeyis-vecize-ornekleri/118613