Genceli Nizami

Genceli Nizami'nin doğum ve ölüm tarihleri üzerinde çok kesin bilgiler olmasa da 1141'de Gence 'de doğmuş olduğu kesin olmaya yakın bir bilgidir. Doğum tarihi için en güçlü kanıt, Mahzen-i Esrar eserinde " Kırk yaşının erginliğini İdrak etmiş olduğunu..." bu eserini " Hz Muhammet'in ölümünden 570 sene sonra " bitirdiğini bildiren ifadeleridir. (Gencosman, M. Nuri, 1964, a.g.e, shf, 6) Bu bilgilere göre Nizami 1140 yılından sonra doğmuş olmalıdır. Kaynaklar şairin asıl adının Cemaleddin Ebu Muhammed İlyas bin Yusuf olduğunda da hem fikirdir. Kaynaklara göre Nizami'nin babasının adı Yusuf, annesi ise Rence adındaki soylu bir bey kızıdır. Bir çok kaynak Nizami' nin annesinin Kürt kökenli olduğunu yazmaktadır. Bu iddia Nizami'nin bir eserinde geçen " annem gurd bir kadındı" ibaresine dayanır. Eski yazıdaki “ kef “ ve” vav “harflerinin günümüz alfabesine hem gurd hem de kürt olarak okunmasına sebebiyet vermesi nedeni ile Nizami'nin annesinin Kürt asıllı mı yoksa “ gurd “ bir kadın mı olduğu konusu tartışma yaratmıştır. Azerbaycanlı araştırmacılara göre Nizami'nin annesi Kürt değil, “gurd “bir kadındır. Gurd kadının Anadolu sahasındaki anlamca karşılığı ise " oturmasını, kalkmasını, yolu yordamı, adet ve gelenekleri iyi bilen, usturuplu kadın" daha kısa ifade ile Osmanlı kadındır. Genceli Nizami 'nin ilk eşinin Kıpçak asıllı bir köle olduğu ve bu eşinden bir oğlunun dünyaya geldiği bilinmektedir. İlk eşinin adının Afak olduğu ve bu eşinden Muhammet adlı bir oğlunun dünyaya geldiği kaynaklarda belirtilen bilgiler arasındadır. Üç kez evlenen Nizami'nin her üç karısı da erken yaşlarda ölmüştür. Nizami'nin de küçük yaşlarda anne ve babasını kaybettiği bu nedenle küçük yaşta iken