Ağyar Nedir Divan Şiirinde Rakip
Edebiyatımızda Ağyâr Rakip Gayri yâd
Başkaları, yabancılar ve aşığın rakipleridir. Halk şiirinde karşılığı ise el yabancı ve eller yabancılardır. , Divan edebiyatındaki aşk üçgenini oluşturan âşık, maşuk ve ağyar üçlemesinde ağyar, aşığın rakibi, sevgilinin diğer âşıklarıdır.[1]
Ağyâr âşığa yanlış haber verir, doğru laf söylemez, bu yüzden ağyar ile kaş arasında ilgi kurulur ve ağyar kaşa benzetilir. Ağyar, âşık için kötü, çirkin, zararlı ve zalimdir. Ağyar sevgili ile sıkı fıkı iken aşık onun yüzünden sevgiliye ulaşamaz, Ağyar sevgili ile aşık arasında bir engeldir. Aşığı üzen de budur. Âşık sevgiliye tembihlerde bulunur ve ağyar ile birlikte olmamasını ister. Buna rağmen sevgili hep ağyarla birliktedir. Hep ona yüz verirken âşık ile alay eder, içten içe aşığa güler. ( BKZ Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili )
Çünki yâr ağyar ile dem-sâzdır
Bana günde bin kez ölmek azdır (Necati
Ağyar sevgilinin etrafından asla uzaklaşmaz ve aşığı da sevgiliye yaklaştırmaz. Ağyar, kıskanç, dedikoducu fitne çıkaran, aşığı döven, aşığa söven, aşığın dişli rakibidir. [2] Âşık ile ağyar sürekli savaşır. Daima kötü, çirkin, zararlı ve acımasızdır. Âşığa göre rakip sevgiliye kendisinden daha yakındır. Bu nedenle âşık üzüntü içindedir. Ağyar çoğuldur ve bazen yüzlercedir. “Ağyar, sevgilinin mahallesinin bekçileri ve ya köpekleridir. Aşığı asla içeri bırakmazlar. Âşık onları bazen domuz, akrep, zağ , seğ, diye niteler. Bazen şeytan ve dev bazen de kâfir, gammaz, iftiracı, eğri, yavuz, nâdân, olarak niteler..” [3] Hatta ona diken, bela, mekes, kara yüzlü, bed çehreli vs. sıfatlarını da yakıştırır . Kara şebah, mekes, ebr-i siyeh, siyeh-rû, bed-çihre, nâ-pâk, - Kâfir-bî-din, binâ-yı kâfiri, hâr, peykân, belâ, gammaz, bühtancı, nâ-mevzûn ve düşmana benzetir. [4] ( BKZ Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri )
Rakibin ölümü aşığı sevindirir. Ağyar veya rakibin ölümü aşık için büyük bir sevinçtir.
Meydâna geldi na'ş-t rakîb-İ nemîme-sâz
Kıldum huzûr-ı kalb ile Ömrümde bir namaz Sabit
Dedikoducu rakibin cenazesi ortaya geldi. Ömrümde kalp huzuruyla bir namaz kıldım."[5]
İşittim ki rakip ölmüş habîbin ömrü çoğ olsun
Kapıdan bir seg eksilmiş anı sanman ziyanlıdır (Necâti
Ağyâra nigâh etmediğin nâz sanırdım
Çün lutf imiş ol âşıka ben az sanırdım Nefi
Ağyar bazan da gayr- bayri, yâd, yâdlar, yâd eller, rakip, imansız, rakib -i kâfir, başkaları, olarak da tabir edilir Bu kelimelerde ağyarı ifade eder. Âşık, ağyarın ölmesini eksilmesini temenni eder, Hatta ağyarı yok etmeyi günah olarak, görmediği gibi bir sevap olarak görür. ( BKZ Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri )
Zahm-ı şemşir ile tenhâda rakibi öldür
Eskiden darb-ı meseldür ki 'ibâdet mahfi Sabit[6]
Ölum işi Hak işidir andan kim incinir
Yâr Necâtî gayr île görmek durur ölüm (Necati
Ser-i kuyunda ger gavga-yı uşşak olmasın dirsen
Rakib-i kâfiri öldür ne ceng ü ne cidal olsun (Bakî
Bitmez idi bir diken olmaz idi bir dilde hazan
Olmasaydı ‘âlem-i dünyâda ger bûy-ı rakîb Ahmed Rıdvan
Ahmed çeke cevrüııi ini lütfûn göre ağyâr
Ey şefkati az şâh-ı cihan yandım elinden Ahmed Paşa
Bir devlet için çerha temennadan usandık
Bir vasi için ağyâra müdârâdan usandık Nâbî
Dédüm rakîbüñ ağzı ‘aceb neyle tutulur
Dil-ber gülüp dér ağzın itüñ üstühân tutar Ahi Benli Hasan,
Seni dün géce rakîb ile görüp sohbetde
Düşdi yalıñ kılıca şem‘-i şebistân bu géce Ahi Benli Hasan,
Bir dem ki sohbet eylese ağyar yâr ile
Bendeyürek hezar ise derd ile yâr ile Şeyhi Şiirleri
Agyâr görmesün meded ol sîm-sîneyi
Gösterme her gedâya görünmez hazineyi Semerkândî-i Âmidî Âgâh
Çünki yar ağyar ile dem-sazdır
Bana günde bin kez ölmek azdır Necati Bey Şiirleri
Rakip tasavvuru halk ve aşık şiirimizde de vardır ve divan şiirindeki ile benzer niteliklerde kullanılmıştır.
Ağyarın ettiği işi duydun mu?
Düşman etti bize kızı kaç gündür.
Rakipten engelden dokunmuş bir söz
Düştü yüreğime sızı kaç gündür. Deliktaşlı Ruhsati Şiirleri
Usandım gayri ağyarın
Elinden eyledim rücu.
Gece gündüz gaybetinden
Dilinden eyledim rücu. Deliktaşlı Ruhsati Şiirleri
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/agyar-nedir-divan-siirinde-rakip/84949
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/agyar-nedir-divan-siirinde-rakip/84949
[3] H.Dilek Batislam, DiVAN ŞİİRİNDE ÂŞIK, SEVGiLi, RAKiP ÜÇLÜSÜ VE ÖLÜM, https://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%2
[4] H.Dilek Batislam, DiVAN ŞİİRİNDE ÂŞIK, SEVGiLi, RAKiP ÜÇLÜSÜ VE ÖLÜM, https://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%2
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/rakip-nedir-divan-siirinde-asik-rakibi-ve-sevgili/136532
[6] H.Dilek Batislam, DiVAN ŞİİRİNDE ÂŞIK
