GirişKayıt

Ağyar Nedir Divan Şiirinde Rakip

15.06.2015

 

 

 

Edebiyatımızda Ağyâr Rakip Gayri yâd

Başkaları, yabancılar ve aşığın rakipleridir.  Halk şiirinde karşılığı ise  el yabancı ve eller yabancılardır. ,  Divan edebiyatındaki aşk üçgenini oluşturan âşık, maşuk ve ağyar üçlemesinde ağyar, aşığın rakibi, sevgilinin diğer âşıklarıdır.[1]

         

 Ağyâr  âşığa yanlış haber verir,  doğru laf söylemez, bu yüzden ağyar ile kaş arasında  ilgi kurulur ve ağyar  kaşa benzetilir.  Ağyar, âşık için  kötü, çirkin, zararlı ve zalimdir. Ağyar sevgili ile sıkı fıkı iken aşık onun yüzünden sevgiliye ulaşamaz,  Ağyar sevgili ile aşık arasında bir engeldir. Aşığı üzen de  budur. Âşık sevgiliye tembihlerde bulunur ve ağyar ile birlikte olmamasını ister.   Buna rağmen sevgili hep ağyarla birliktedir.  Hep ona yüz verirken âşık ile alay eder, içten içe  aşığa güler. ( BKZ Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili )

Çünki yâr ağyar ile dem-sâzdır
Bana günde bin kez ölmek azdır               (Necati

           

Ağyar  sevgilinin etrafından asla uzaklaşmaz ve aşığı da sevgiliye yaklaştırmaz.  Ağyar, kıskanç, dedikoducu fitne çıkaran, aşığı döven, aşığa söven,  aşığın dişli rakibidir. [2] Âşık ile  ağyar sürekli savaşır. Daima kötü, çirkin, zararlı ve acımasızdır. Âşığa göre rakip sevgiliye kendisinden daha yakındır. Bu nedenle âşık üzüntü içindedir. Ağyar  çoğuldur ve bazen yüzlercedir.  “Ağyar, sevgilinin mahallesinin bekçileri ve ya köpekleridir. Aşığı asla içeri bırakmazlar.  Âşık onları bazen domuz, akrep, zağ , seğ, diye niteler.  Bazen şeytan ve dev bazen de kâfir, gammaz, iftiracı, eğri, yavuz, nâdân, olarak niteler..” [3] Hatta ona diken, bela, mekes, kara yüzlü, bed çehreli vs. sıfatlarını da yakıştırır . Kara şebah, mekes, ebr-i siyeh, siyeh-rû, bed-çihre, nâ-pâk, - Kâfir-bî-din, binâ-yı kâfiri, hâr, peykân, belâ, gammaz, bühtancı, nâ-mevzûn ve düşmana benzetir. [4] ( BKZ Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri )

Rakibin ölümü aşığı sevindirir. Ağyar  veya rakibin ölümü  aşık için büyük bir sevinçtir.

 

Meydâna geldi na'ş-t rakîb-İ nemîme-sâz
Kıldum huzûr-ı kalb ile  Ömrümde bir namaz              Sabit

Dedikoducu rakibin cenazesi ortaya geldi. Ömrümde kalp huzuruyla bir namaz kıldım."[5]

İşittim ki rakip ölmüş  habîbin  ömrü  çoğ olsun
Kapıdan bir seg   eksilmiş anı sanman  ziyanlıdır           (Necâti

 

Ağyâra nigâh etmediğin nâz sanırdım
Çün lutf imiş ol âşıka ben az sanırdım    Nefi

 

Ağyar bazan da gayr- bayri, yâd, yâdlar, yâd eller, rakip, imansız,  rakib -i kâfir, başkaları,  olarak da  tabir edilir Bu kelimelerde ağyarı ifade eder.  Âşık, ağyarın ölmesini eksilmesini temenni eder, Hatta ağyarı yok etmeyi günah olarak, görmediği gibi bir sevap olarak görür. ( BKZ Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri )

Zahm-ı şemşir ile tenhâda rakibi öldür
Eskiden darb-ı meseldür ki 'ibâdet mahfi            Sabit[6]

 

Ölum işi Hak işidir andan kim incinir
Yâr Necâtî gayr île görmek durur ölüm           (Necati

 

Ser-i kuyunda ger gavga-yı uşşak olmasın dirsen
Rakib-i kâfiri öldür ne ceng ü ne cidal olsun                     (Bakî

 

Bitmez idi bir diken olmaz idi bir dilde hazan
Olmasaydı ‘âlem-i dünyâda ger bûy-ı rakîb                   Ahmed Rıdvan

 

Ahmed çeke cevrüııi ini lütfûn göre ağyâr
Ey şefkati az şâh-ı cihan yandım elinden                        Ahmed Paşa

 

Bir devlet için çerha temennadan usandık
Bir vasi için ağyâra müdârâdan usandık                               Nâbî

 

Dédüm rakîbüñ ağzı ‘aceb neyle tutulur
Dil-ber gülüp dér ağzın itüñ üstühân tutar     Ahi Benli Hasan,

Seni dün géce rakîb ile görüp sohbetde
 Düşdi yalıñ kılıca şem‘-i şebistân bu géce   Ahi Benli Hasan, 

Bir dem ki sohbet eylese ağyar yâr ile
Bendeyürek hezar ise derd ile yâr ile          Şeyhi Şiirleri

Agyâr görmesün meded ol sîm-sîneyi
Gösterme her gedâya görünmez hazineyi        Semerkândî-i Âmidî Âgâh 

Çünki yar ağyar ile dem-sazdır 
Bana günde bin kez ölmek azdır        Necati Bey Şiirleri

Rakip tasavvuru halk ve aşık şiirimizde de vardır ve divan şiirindeki ile benzer niteliklerde kullanılmıştır. 

Ağyarın ettiği işi duydun mu?
Düşman etti bize kızı kaç gündür.
Rakipten engelden dokunmuş bir söz
Düştü yüreğime sızı kaç gündür.               Deliktaşlı Ruhsati Şiirleri

Usandım gayri ağyarın
Elinden eyledim rücu.
Gece gündüz gaybetinden
Dilinden eyledim rücu.                    Deliktaşlı Ruhsati Şiirleri

 

KAYNAKÇA

 

profile

Şahamettin Kuzucular

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar