Bahar Cinnet ve Cünunluk Alakaları

Bahar   Cinnet ve Cünunluk Alakaları

Bahar mevsimi gerek kasidelerde, nesip bölümlerinde gerekse diğer şiir türlerinde şiirin bütününde veya bazı beyitlerde karşımıza çok sık çıkan bir  unsurdur. Bahar ve baharla ilgi temalar divan, halk, ozan ve çağdaş  şiirimizde çok sık kullanılmıştır.

Baharın hangi yönlerinden söz edildiği üzerinde durmak elbette ki gereksizdir. Şiirimizde baharla ilgili ne varsa hemen her şey tema olarak karşımıza çıkar. Bu tema,  Bahar eyyamı, cünunluk zamanı, ayın Hamel, Sevr ve Cevzâ burçlarındaki seyri veya ilk anlamı olan mevsim manalarında vb kullanılmıştır.

Fakat  Divan şairleri baharı sadece doğal nitelikleri ile değil  bir takım tasavvurlara, astrolojiye, esatirlere, inançlara, dini tasavvufi mecazlara, benzetmelere vb dayandırarak da ifade etmişler ve kullanmışlardır. Baharı konu edinen şiirlerde, baharın coşkunluğu, gelenek ve görenekleri insan psikolojisi üzerindeki etkilerini  vb de yansıtmışlardır. [1] Etrafın gül, lâle, sümbül, nergis çiçekleriyle süslenmesi,  suların coşkun akması, sabâ rüzgârının can bağışlaması, yeryüzüne  letâfet gelmesi; yeme, içme, gezmenin vakti olması vs ilgili temalar olarak kullanılmışlardır.

Bahar ve Cinnet

Divan şiirinde baharın gelişi ile  cinnet getirmek arasında bir bağ kurulmuştur. “ Bahar, divan şiirinde deliliğin arttığı mevsim olarak söz konusu edilir. baharla birlikte insan vücudunda meydana gelen değişikliklere bağlı olarak bu mevsiminde sevdânın, divaneliğin, deliliğin artmasıdır. Bu sebeple şâirler, bahar mevsimini aynı zamanda delilik mevsimi olarak görmüşler, tabiata ait unsurlarla insan ruhunun hallerini ifade etmişlerdir”Cinnet ve cünun baharla ilgili beyitlerde sık sık karşımıza çıkar. ( BKZ :  Şiirimizde Deli Delirmek Mecnunluk ve Cünunluk )

Devr·i güldür gelüñüz cām içelüm ʿayş idelüm
Nice bir ehl·i riyānuñ sözini işidelüm      Necati 

Görüldüğü gibi konu çok derin ve detaylı olduğu için   konuyu anlamak neredeyse divan şiirinin tüm mazmunlarını öğrenmekle  veya anlatmakla mümkün olacaktır. O yüzden baharla ilgi örnekler verilirken her şeyi anlatmak değil bazı önemli  yönlere işaret edilecektir.

Bahar ve Cinnet: Divan şiirinde baharın gelişi ile  cinnet getirmek arasında bir bağ kurulmuştur. Cinnet ve cünun baharla ilgili beyitlerde sık sık karşımıza çıkar. Eski devrilerde delilik gösterenlerin zincirle bağlanmış olması, onları halka beguşlara takılması  da  cünunluk ile ilgili unsurlar olarak belirir.

Yāra deñ bī-çāreler ḥaḳḳında tedbīr eylesün
Baş açuḳ abdālıyuz tedbīr·i zencīr eylesün         Necati 

Ben söyledikçe aşkımı Mecnûn hamûş olur
Râz-ı cünûna halka-i zencîri gûş olur             Şeyh Galip 

Gün yüzü dağıttı  sabrım nakdini bülbül gibi
Nev-  bahar erişti hengâmı cünunumdur benim   Necati 

Nev – bahar eyyamı elbette cünun efzun olur  Nazim

Nev bahar oldu yine  geldi cünun eyyamı
Takdı zincirlerin bad- ı baharın enhar [2]       Baki

Zülf-i siyâh kaydına düşmek cünûn imiş
Hâl-i ruhu derûnlara dâğ-ı  derûn imiş             Şeyh Galip [3]

Kâküllerine ol mehin ey şâne dokunma
Zencîri kırar bu dil-i divâne dokunma            .Esrâr Dede   ( Şiirin tamamı //www.edebiyatvesanatakademisi.com/Siirler/Detay/k-kullerin0657.aspx

Bend-i cünûn-ı ‘ışka dolaşduñ delü göñül
Uslu déyemezem hele saña uyana ben       Ahi Benli Hasan, 

Bahar ve Nevruz

Nevruz güneşin koç yani hamel burcuna girdiği 21 Mart günüdür. Bu gün baharın başlangıcı ve şarabın mucidi olan Cem’in tahta çıktığı,  gündür. Bu  tasavvurlar divan şiirinde çok kullanılır  ( Bkz, Nevruz Bayramının Kökeni -  Cem - Cemşid-i Hurşit ( Divan Şiirinde Cem ve Tüm Özellikleri - Hamel – Koç - Burcunun Divan Şiirindeki Yeri ı)

Güneş, uğursuz gezegenlerden sayılan Mars’ın temsil ettiği koç burcuna girdiğinde bahar başlamış oluyor, Güneşin bu burca girmesi ise uğurlu sayılıyordu. Güneş’in koç burcunun evine girdiği tarih her sene 22 Marta denk geliyordu ve eski devrin insanları her yılın başlangıcını 21 Mart kabul ediyordu.  Bu bakımdan Güneş koç burcuna girdiğinde doğanlara Koç burcu deniliyor,  22 Mart-20 Nisan tarihleri arasında doğanlar koç burcundan sayılıyordu

1. c)       Bahar- Gül- Bül – ırmak , aşk, şarkı vb ilişkileri  ( Bkz – ilgili mazmunlar )
2. d)      Bahar, işret, eğlence , zevk , safa, meclis, vaktidir ( Bkz İlgili mazmunlar )
3. e)      Bahar, esatir, astroloji, Ay- Güneş burç, Cem , taht ilişkiler vb( Bkz İlgili mazmunlar )

 KAYNAKÇA

[1] Zehra GÖRE, DİVAN ŞİİRİNDE “CÜNÛN EYYÂMI” OLARAK BAHAR, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/6455154
[2] A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996. Shf  128
[3]