Empresyonizim Nedir Resimde ve Edebiyatta İzlenimcilik

EMPRESYONİZM  ( İzlenimcilik )

Empresyonizm Nedir

Empresyonizm: Fransızca : impressioniste

Empresyonizm19.yüzyılın  son çeyreğinde Fransa’da  önce resim sanatında ortaya çıkan daha sonra  edebiyat ve müzik  alanlarına da yayılan  bir sanat akımıdır.  Sembolizm  ile birlikte Sürrealizmgerçeküstücülük akımını  hazırlayan Soyut Sanat akımlarından birisi olmuştur.

Empresyonizimin Türkçedeki karşılığı izlenimciliktir.  Bu sanat anlayışı özellikle resim sanatında geleneksel kurallara aldırmadan kişisel izlenimlerine göre nesneleri resmetmeye yönelen resim yapma mantığıyla resim sanatında bir devrim yaratmıştır.

Empresyonizm akımına dâhil olan sanatçılara Empresyonist denmiştir. Empresyonizm kelimesi, Claude Monet’in İzlenim: Gündoğumu adlı resmine yapılan bir yorum sonrasında ortaya çıkmıştır.

Claude Monet’in İzlenim adlı bu tablosu 15 Nisan 1874’te fotoğrafçı Nadar’ın Daunou sokağındaki stüdyosunda sergilenir. Bu sergiyi gezen gazeteci Louis Leroy,  Le Charivari gazetesinde bu sergiye dair bir yazı yazmış Monet’in İzlenim adlı tablosuna atfen de bu yazıya “İzlenimcilerin Sergisi” (L’exposition des Impressionnistes)  başlığını vermişti. Esasında Leroy,  geleneksel resim sanatına aykırı bir tarzda resim yapan, kendi kişisel görsel izlenimlerini öne çıkaran bu ressamları aşağılamak için bu başlığı atmış ancak, Monet ve arkadaşları Leroy’nın kendilerine taktığı bu nitelendirmeyi kendilerini ifade eden bir sıfat olarak kabul etmişlerdir. [1]

Böylece Empresyonist yani İzlenimcilik tabiri 1870 ve 1880'li yıllarda Paris merkez olmak üzere [2]bu yönde resimler yapan ressamları ifade eden bir terim olarak kullanılmıştır. Bu resim okuluna mensup ressamlar 1874 ile 1886 yılları arasında toplamda sekiz sergi açmış[3] ve adını duyurmuştur.

O yılların tablo spekülatörü ve tüccarı olan Durant Ruel’in gayretleri ile İzlenimcilerin tabloları Amerikan piyasasında da para etmeye başlayınca [4]İzlenimcilerin şöhreti de katlanmaya başladı.

Empresyonizm, realist anlayıştan farklı olarak dünyadaki canlı veya cansız nesneler ve manzaraları olduğu ve yalın gerçekliği ile değil sanatçıda uyandırdığı hayaller ve izlenimlerle anlatma yoluna giden bir sanat akımı olarak belirginleşmiştir.[5]

Empresyonistler   nesnelciliğin katı kurallarına tepki gösteren  nesneli ve nesnel gerçekliğe karşı çıkarak   doğrudan doğruya tasvir  etme ve nesneli  analiz etmek yerine, nesnelerin ve doğanın  ruhlarında, hislerinde ve muhayyilelerinde  uyandırdığı  izlenimleri  aktaran sanatçılar olmuşlardır. Empresyonizme göre nesnelerin kendilerini ifade etmek değil nesnelerin uyandırdığı izlenimleri hissetmek ve betimlemek önemli olmuştur.  

Empresyonistler dış dünyanın kendi içlerinde  ve hayal dünyalarında  bıraktığı izlenimleri betimleyen,   nesnelliği ikinci planda kabul ederek, kişisel yorumu ön plana çıkaran sanatçılardır.  Doğal ve nesnel olgulardan oluşan âlem onlar için  daha çok  heyecana, imgelere  duygusal dalgalanmalara sevk eden uyarıcı  objeler olmuşlardır. Önemli olan  nesnel dünyayı betimlemek değil sanatçının  algıladıkları ve   aktarabilme yöntemleridir.

Empresyonist sanatçıda gözlem anlayışı realistlerin anladıkları şekilde değildir. Empresyonistler doğaya bakarken iç gözlemi önemseyen sanatçılardır. Empresyonistler doğada neyi görüyorum değil bakarken neyi hissediyorum şeklinde gözlem yaparlar.

Empresyonistler,  hislerin ve izlenimlerin kalıplara, kurallara ve klasik tekniklere uymayacağını  düşünerek   hislerini ve izlenimlerini ruhlarına uygun bir şekilde  ve özgürce ifade etmeyi amaçlamışlardır.    Empresyonist ressamlar, alışılmış hiçbir kurala bağlı kalmayarak renkleri ve fırçalarını özgürce kullanmışlar, özellikle ışık ve renkten kaynaklanan görsel izlenimleri yansıtmayı hedeflemişler,  coşkunluğa önem vererek klasik resim tekniklerini  ve sistemlerini reddeden resimler yapmışlardır.

İzlenimci ressamlar virgül şeklinde fırça darbeleri ile kar yağışı, yağmur yağışı, göle düşen damlalar gibi anlık ve geçici manzaraları resmetmeye çalışmışlar,  açık ve ayrışık renkleri sistemli bir şekilde kullanarak resim sanatına köklü bir yeni yaklaşım getirmişlerdir.

Empresyonist ressamlar ışığa özel önem vermişler, “bir anlık ışık titreşimleri içinde dünyayı görüp gösterme çabalarıyla sanata o güne kadar olmayan bir dünya görüşü getirmişler, hafif ve hızlı fırça vuruşları kullanmışlardır.”[6]

Resimde  Temsilcileri

Monet, denizden yansıyan ışınları  betimlediği bir tabloya empresyon adını vermiştir. 1874 yılında Paris’te sergilenen bu tabloyu gören  gazeteciler bu tabloyu empresyonist tablo  bu tarz çalışan ressamlara, empresyonist  ressam demişlerdir.

Frederic Bazille, Gustave Caillebotte, Mary Cassant, Paul Cezanne, Edgar Degas, Armand Guillaumin, Edouard Manet, Berthe Morisot, Camille Pissarro, Pierre Auguste Renoir, Alfred Sisley bu tarın ressamlarıdır.

Edebiyatta İzlenimcilik:

İzlenimcilikte, yorumlar ve izlenimler, sanatçıdan sanatçıya değişmiş olduğundan her sanatçı  kendi eserinde  dile getirdiği duygular ve izlenimlerde özgürdür.  Bu yaklaşım edebiyatta da karşılık bulmuş, izlenimcilik  edebî eserlerde, yazarın veya şairin  içsel betimlemelerini ve izlenimlerini  dile getirme biçimi olarak ağılanmıştır.  Bu akım edebiyatta  hayale ve soyut betimlemelere  önem veren sanat tarzı olarak belirmiş,  izlenimcilik anlayışına bağlı edipler eserlerinde  dış  dünyanın  gözleri yerine iç dünyalarına akseden yansımaları dile getiren edipler olmuşlardır.   Ferdiyetçi olmayı gerektiren bu akım,   dış âlemi nesnel gerçekliği ile anlatmaya değil dış âlemin uyandırdığı içsel izlenimleri anlatmaya yönelmiştir.  İzlenimci edipler varlık ve nesneler görüntülerini değil hayal âlemlerinde ve duygu dünyalarında bıraktıkları izlenimleri dile getirmişlerdir. Empresyonist edebiyatçılar  daha çok şiir, kısa hikâye ve  tek perdelik manzum piyesler yazmaya yönelmişlerdir.  

KAYNAKÇA 

[1] Meydan Laurusse, Milliyet Yayınları, C. 12. s.6015

[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0zlenimcilik

[3] Meydan Laurusse, Milliyet Yayınları, C. 12. s.6015

[4] Meydan Laurusse, Milliyet Yayınları, C. 12. s.6015

[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/empresyonizm-izlenimcilik-nedir/100228

[6]. http://www.leblebitozu.com/empresyonizm-nedir-empresyonist-ressamlar-ve-eserleri/