Farsça Pur Pûr Puran Önekleri ve Türkçe Pür

Farsça ve Türk Pür

Edebiyatta yazımı ve telaffuzu farklı, hatta aynı birçok pur, pûr ve pür vardır. Bunlardan bazılı ek bazıları müstakil bir kelime, bazıları Türkçe kökenli,  bazıları da Farsçadır.

Türkçe Pür Kelimesi

Bu “ pür “  Türkçe kökenli ve kendi başına anlamı olan bir sözcüktür. Türkçe pür sözcüğü: küçük ağaç, bodur çam, vurulunca çabuk parçalanan, yumuşak taş, alçıtaşı,  yeşerti, yeşillik, kireçli, çıplak dağ yamacı [1]gibi çeşitli anlamlara gelir.

Farsça Çok Dolu Anlamında Pür Öneki

Pur ( pür ) Öneki : Osmanlıca Farsça yazılışı :  پر

Bu ek Farsçada dolu, çok anlamlarında sözcükler kuran bir önektir.  Orta Farsça ( Pehlevi – Paret)  aynı anlama gelen pur veya purn[2] sözcüğünden evirilmiştir. Bu sözcük Avestaca aynı anlama gelen pərəna- sözcüğü ile eş kökenli olmaktadır. [3]

Pür melal ( melal dolu) pür şiddet, pür nimet, pür hiddet ( hiddet dolu) , pür neşe ( neşe dolu ) , pür nur, pür figan, pür ü pâk, pür-belâ, pür-hûn, pur + dikkat….

Âh kim bir pür-belânuñ mübtelâsıdur göñül

 N'eyleyem hep çekdügüm göñül belâsıdur göñül  EMRÎ (

Âh-i dil izhâr-i dâg ü çeşm-i pür-hûn istemez

‘Aşkı ol nahvet-perestüm perde-bîrûn istemez ARPAEMÎNİ-ZÂDE MUSTAFA SÂM

Aşıkın gönlü hemişe aşk ile pürnurdur

Ol gönül nite öle çün aşk ile ma'murdur    Eşrefoğlu Rum

Bu fasl içinde ki her gûşe oldı pür gül ü lâle

Zebân-ı hâl ile dir mey görün piyâle piyâle  Şeyhülislam Yahya

Farsça Oğul Anlamında Pur Sözcüğü

Osmanlıca- Farsça yazılışı: pur  pûr : پور

Farsça, pûr, ( pur)  oğul, oğlu anlamı ile kelimeler ve çok zaman özel isimler kurar.

"Pûr-ı Destan", "Pûr-ı Sam" ( Sam’ın oğlu )  , "Pür-ı Zâl" ( Zâl’ın oğlu ) , "Pür-ı Zâl-ı Zer" ( Zaloğlu Rüstem)

Çû kaş yayından ata Türkî gözün gamzen okunu

Kişi karşısına turmaz gerekse Pûr-ı Sam olsun   Kadı Burhaneddîn

Hurûş-ı kîninin bir katresin bildirdi dünyâya

Hücûm ettikde Pûr-ı Zâl-i Zer Mâzenderân üzre   Nedim[4]

KAYNAKÇA 

[1] https://kelimeler.gen.tr/pur-nedir-ne-demek-256967

[2]https://www.etimolojiturkce.com/kelime/p%C3%BCr1

[3]https://www.luggat.com/p%C3%BCr/11

[4] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s.385