Fisagor ve Pisagor Kimdir Divan Şiirinde Pisagor

Fisagor ve Pisagor Kimdir Divan Şiirinde Pisagor

MÖ 570 - MÖ 495 İyonyalı filozof, matematikçi ve Pisagorculuk olarak bilinen akımın kurucusu olan divan şairleri tarafından Fisagor veya Pisagor olarak bilinen bir karakterdir. Divan şairlerimize onu hem önemli âlim hem de mistik bir karakter olarak düşünmüşlerdir.

Pisagor aslen İyonyalı filozof. Matematikçi ve Pisagorculuk olarak bilinen akımın kurucusu olan divan edebiyatında Fisagor olarak adı geçen bir Grek filozofu ve matematikçisidir.  Pisagor’u adı bilim dünyasına Pisagor teoremi ve “ sayıların babası “ olarak geçmiştir.

Edebiyat dnyamızda Pisagor sadece bir matematik- hendese âlimi olarak değil hayatı efsanelere dayanan peygamber, filozof, politikacı, matematikçi, fizikçi ve mistik bir kişilik olarak ortaya çıkar. (Sena, 1974: II/134).[1] Hatta bazı medeniyetlerde Pisagor yarı tanrı gibi gösterilmiştir. Antik Pagan dinlerindeki bu inanışlar, İslam alimleri ve şairlerini de bu yönde etkilemiş olur.

Tales'in öğrencisi olan Pisagor, Tales'in isteği ile dönemin matematikteki öncü ülkesi Mısır'a gitmiş ve Antiphon'un "Erdemde Sivrilenler Üzerine" adlı eserine göre orada Mısır dilini öğrenmişti. [2] Akıl ve hikmet timsali sayılan bu matematikçi ve Pisagorculuk olarak bilinen akımın kurucusuydu.  Pisagor,  ( MÖ 570 - MÖ 495 ) hayat ilkeleri basit gıdalarla beslenme, sıkı disiplin kurallarına uyma, nefse hâkim olma, azla yetinme ve ustaya kesin itaatten ibaret bir öğrenci topluluğu veya bir tarikat oluşturmuş ve halk arasında bir tapınak olarak görülen bir okul da kurmuştu.

 Pisagor ve öğrencileri, her şeyin matematikle ilgili olduğuna, sayıların nihaî gerçek olduğuna, matematik aracılığıyla her şeyin tahmin edilebileceğine ve ölçülebileceğine inanıyorlardı.  “Pisagor ve öğrencileri siyasî düşmanlarının tahrikiyle galeyana gelen kalabalık bir kitlenin saldırısına mâruz kaldı. Bazı kaynaklar Pisagor’un bu sırada öldürüldüğünü, bazıları ise Metapontion’a kaçarak bir süre daha yaşadığını bildirmektedir. Böylece Pisagor ve öğrencilerinin Kroton’daki politik etkileri sona ermiş, ancak felsefî ve bilimsel etkileri bütün İlkçağ boyunca devam etmişti”[3]

Divan edebiyatında Pisagor, miraca çıkan ve musikiyi icat eden kişi olarak da bilinir.  Pisagor,  İslam dünyasında sayılar teorisi ve müzikle ilgili araştırmaları ile bilinir.  Örneğin “ İhvân-ı Safâ,  Pisagor’dan esinlenmiş, sayılara mistik anlamlar yüklemiş ve tam sayılarla dost sayılara (birbirinin bölenlerinin toplamına eşit olan sayılar) ulaşmaya çalışmıştı”[4]

İslam dünyasında Fisagor, güya miraca çıkmış, bu sırada gökteki yıldızlar ile göklerin döndüğünü idrak etmiş;  göklerin dönüşünü kavrayarak bu dönüşten İlâhî bir ahenk duymuş ve musikiyi o icat etmiş,  musikiyi ortaya koyarken bu İlahî ahengi örnek almış [5] bir olarak bilinmişti.  Bu nedenle ona musikiye ilm-i edvâr denilmiştir. İslam edebiyatında Pisagor;  Diyojen ,  Eflatun ve Aristo birlikte en çok söz edilen batılı karakterler arasındadır.

Pisagor, divan şairleri tarafından Fsagor adı ile bilinmişti.  Nev’î,  “onun Lokman’ın talebesi olduğunu sayıları bulduğunu ve Arismâtîkî adlı kitabı yazdığını felekteki sesleri işitip bunlardan mûsikîyi icat ettiğini belirtmişti. “(Tolgay, 1995: 123). [6]

Fehîm ol mazhar-ı işrâk-ı ııûrıin-nûr-ı aşkanı kim
Çerâğmı oldu Fisagor u belki bir de. Eflatun           Fehîm[7]

Divan edebiyatında Fisagor, karşımıza Eflatun ile birlikte Eflatun gibi akıl ve hikmet sembolü olarak çıkmıştır. İslam edebiyatında Pisagor, Diyojen ,  Eflatun ve Aristo   ile birlikte en çok bilinen Yunani ve pagan karakterlerden biridir.

Usûl-ı ‘ilm-i tevhîdi dürüst itdünse hikmetle
Ne Fisâgors-ı ‘âlem ne Eflâtûn-ı Yûnân ol  Cevrî (Ayan, 1981: 155)[8]

 KAYNAKÇA

[1] Hakan YEKBAŞ, DVAN ŞİİRNDE YUNANÎ ŞAHSİYETLER, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi

The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 15

[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Pisagor

[3] Melek Dosay Gökdoğan, PİSAGOR ,  DİA ,cilt: 34; sayfa: 293

[4] Melek Dosay Gökdoğan, PİSAGOR ,  DİA ,cilt: 34; sayfa: 293

[5] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, shf. 168

[6] Hakan YEKBAŞ, DVAN ŞİİRNDE YUNANÎ ŞAHSİYETLER, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi

The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 15

[7] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, shf. 168

[8] Hakan YEKBAŞ, DVAN ŞİİRNDE YUNANÎ ŞAHSİYETLER, Uluslararası Sosyal Araştırmalar DergisiThe Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 15