KategorilerEDEBİYATEdebiyat Terimleri MazmunlarDiyojen Kimdir Divan Şiirinde Diyojen ve Eflatun

Diyojen Kimdir Divan Şiirinde Diyojen ve Eflatun

12.10.2015

 

Diyojen' Jean-Léon Gérôme , 1860

Diyojen

 

MÖ 412 (ya da MÖ 404) - MÖ 323 yılları arasında Sinop'ta doğmuş Korint'de ölmüş olan Kinik felsefesinin öncüsü ünlü filozoftur. Sinoplu Diyojen ve Kinik Diyojen olarak da bilinen bu filozof, medeniyeti reddetmesi, medeniyetten uzak bir küp veya fıçı içinde yaşaması  “ Büyük İskender’e “ Gölge etme başka ihsan istemem” demesiyle ünlü  bir antik çağ filozofudur.

Diyojen bizim şiirmize adı yanlış geçen bir filozof olmuştur.  Divan şairlerimiz  Platon  (  bkz Eflatun -Şiir Dünyamızda Felatun Platon) ile  Diyojen’i karıştırmışlar, hum  fıçı veya bir küpün  içinde yaşayan filozofu Eflatun zannetmişlerdir.[1] Başka bir deyişler divan şairleri fıçı ile birlikteEflatun - Felatun  veya Platon ’dan söz ediyorlarsa Diyojen’den bahsetmektedirler. ( bkz  Hum Humhane Şiirlerde Küp ve Hüsrevani )

Divan şairlerimizin Diyojen’in Paltonla karıştırması nedeni ile Eflatun ile Diyojen’in aynı kişi  olduğu düşünülmemelidir.  Divan şairlerimiz Paltondan söz ederlerken alim, ilimlerin ve düşüncenin piri olarak da görmüşler, Diyojen’in ayrı bir  düşünür olduğunu bilmeden hareket etmişlerdir. Bu nedenle Diyojen isim olarak şiirmizde geçmez onun yerine fıçı ve küp içinde  yaşayan Eflatun ( Felatun ) olarak geçer.

Divan şairleri fıçı veya bir küpün içinde yaşayan filozofu Eflatun ile  de karıştırdıklarından  fıçı ve hum kelimesiyle zaman zaman  Eflatun ve Diyojen’e de telmihlerde bulunmuşlardır.[2]

Ne hikmet var  aceb mey-hânede rindân-ı sâgar-ke
Düşüp âhir hum-ı sahbâya Eflâtûn olur çıkmaz                     Mezâkî  (Mermer, 1991: 401

Baziçe-i  etfal-i debistan – ı  deruna
Bir murg-ı kafestir  hum -ı hikmette Felatun    Şeyh Galip

Felatun – veya Eflatun divan şiirimizde Küp , hum  hatta İskender  isözcükleri ile birlikte geçiyorsa bu Felatun, Diyojen ile karıştırılmış Felatun demektir. Yani söylenen Felatun iken kastedilen Diyojen olmaktadır.

Re’yine re’y-i Sikender dimek endek ta’rîf
Aklına akl-ı Felâtûn dimek ednâ tabîr             Nâbî (Bilkan, 1997: 53)

Oldı misâl-i  akl-ı Felâtûn-ı hum-nîşin
Hikmet-serây-ı tab’una câ aşiyân-ı ilm          Belî (Demirel, 2005: 51)

Bâde-i köhne gibi tıkdı Felâtûnu küpe
Kaldı ser-mest yanında ukala-yı evvel             İzzet Molla (Ceylan, Yılmaz, 2005: 183)

Ahval-i Felatun’u ider humda bedidar
Bu meykede içre hum –ı  sahba kim görse      Nabi

Hum- ı haclette kaldı re’yini gördükte Eflatun
Muhassal akl-ı evvel olamaz idrak ile sani       Sünbülzade  Vehbi  [3]

Küp ve hum ( fıçı) içinde yaşamayn Felatun(  Eflatun)  divan şiirinde akıl ve zekâ timsal olarak  kabul edilen  bir alim olarak zikredilen gerçek  Palton’dur.  Bu çerçevede düşünülen Felatun  re’y, akl, hikmet, ilm, fünûn, âkil gibi kelimeleri ile tenasüplü olarak geçer.  

Ben Felâtûnum anın terbiyet-i ‘aklıyla
Ana ‘âkil demedir rütbe-i dûn ü esfel      İzzet Molla (Ceylan, Yılmaz, 2005: 184) [4]

Oldu zülfünle hıred hîre-dimâg-ı ülfet
Kıldı âşüfte Felâtûnu mezâyâ-yı cünûn    Nâilî (pekten, 1990: 265)  [5]

 İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Platon Devlet Kitabı Hakkında ve Eserden Alıntılar

Sokrates'’in Savunması Platon

Platon'un Devlet Kitabı Hakkında ve Özeti

Eflatun -Şiir Dünyamızda Felatun Platon

PLATON VE İDEALAR KURAMI

Felek Eflak Çarh Tasavvuru Şiirimizde Felekler

Hani Lokman hani yoktur Eflatun

Akla mağrûr olma eflâtûn-i vakt olsan eğer

Diyojen Kimdir Divan Şiirinde Diyojen ve Eflatun



KAYNAKÇA

·         [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/hum-humhane-siirlerde-kup-ve-husrevani/97089

·         [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/hum-humhane-siirlerde-kup-ve-husrevani/97089

·         [3]  A. Talat Onay Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB , İST, 1996 – SH 190

·         [4] Hakan YEKBAŞ, DVAN ŞİİRNDE YUNANÎ ŞAHSİYETLER, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume: 3 Issue: 15

·         [5] Hakan YEKBAŞ, DVAN ŞİİRNDE YUNANÎ ŞAHSİYETLER, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume: 3 Issue: 15

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da