Hum Humhane Şiirlerde Küp ve Hüsrevani
Hum ve Hum Hane ( Şiir Dünyamızda Küp )
Osmanlıca yazılışı hum : خم
Osmanlıca yazılışı hane : خانه , hâne : خَانَه
Osmanlıca yazılışı hum hane : خانه خم
Hum ve Hum Hane Nedir
Hum küp Hum- Hane eski dilde ve Farsçada şarap mahzeni ve meyhane demektir. Hum kelimesi divan şiirinde temel anlamı ile kullanıldığı gibi şarap, meyhane küpünün dibi, şarap küpü, küp ayağı, ayaklı küp, büyük küp gibi anlamlarda kullanılır. ( bkz Tarihte Seramik ve Çömlekçilik,- AVANOS'TA ÇÖMLEKÇİLİK )
İskender ile Diyojen
Edebiyatta Hum ve Hum hane
Tahmin edileceği gibi hum kelimesi en çok gazel , kaside ve murabba gibi gazellerin arttırılmış türevlerinde aşk ve şarapla ilgili şiirlerde daha çok geçmektedir. ( bkz Gazel Nedir Gazel Türleri Gazellin Özellikleri Örnekler- Kaside Nedir Tüm Özellikleri Konuları Türleri Bölümleri Örnekler)
Küp, eski devrin dünyasında günümüzdeki buzdolaplarının yerine de kullanılan, eski devrin gündelik hayatında çok önemli yeri olan eşyalardan birisiydi. Günümüzde de önemi koruyan küp küpçülük ve küp türleri ebetteki eski devrilerde önemli bir meslek çok sayıda kullanım alanı olan bir eşyaydı.
Eski devirlerde küplerin şarap depolamak için de kullanıldığı, şarapların küplerde dinlendirildiği bilinen şeylerdendir. Eskiden taze şaraplar “ küplere doldurulur, daha sonra küplerin ağzı sağlam bir balçıkla veya çamurla iyice sıvanırdı” [1] Küplerin ağızlarına konulan bu çamur bir çeşit mühür olarak da kabul ediliyordu.
Ser- be mühr idi hum-ı bâde-i meyhâne-i aşk
Sâkî-i hüsn-ü dil –i âşûb-ı hod –ârâ yoğ idi. Sabri- Şakir [2]
Küp ve hum bu nedenlere divan şiirinde şarap, meyhane, rintlikle ilgili şiirlerde karşımıza sık sık çıkar. Bu kullanımlardan birisi de Diyojen ve Eflatunla ilgilidir. Divan şairleri fıçı veya bir küpün içinde yaşayan filozofu Eflatun ile de karıştırdıklarından fıçı ve hum kelimesiyle zaman zaman Eflatun ve Diyojen ’e de telmihlerde bulunmuşlardır. [3]
Ne hikmet var aceb mey-hânede rindân-ı sâgar-ke
Düşüp âhir hum-ı sahbâya Eflâtûn olur çıkmaz Mezâkî (Mermer, 1991: 401)
Bâde-i köhne gibi tıkdı Felâtûnu küpe
Kaldı ser-mest yanında ukala-yı evvel İzzet Molla (Ceylan, Yılmaz, 2005: 183)
Ahval-i Felatun’u ider humda bedidar
Bu meykede içre hum –ı sahba kim görse Nabi
Divan şairlerinin küp ile kullandıkları diğer bir konu ise hum- u hüsrevani dir. Hum- u hüsrevani “ hükümdara lâyık, “ büyük küp demek ise de bu tabirin Acem destanları ile de bir irtibatı olmalıdır.
Şişe-i reng-i bilali alalım destimize
Varalım küp dibine farzı eda eyleyelim. Çankırılı Kadri [4]
Bu beyitte Bilal-i Habeşi ’nin küp diplerinde yaşadığına da işaret edilerek çeşitli anlam oyunları yapılmıştır.
Hum u Hüsrevâni ile Cem - Cemşid-i Hurşit arasında da irtibat kurulduğu görülür. Cemşid ü Hurşid ’i şarabın mucidi olarak gören divan şairlerinin büyük şarap küpleri ile Cem arasında irtibat kurmuş olmalarına şaşmamak gerekir.
Ben o Çemşid-i tarab- hâne-i feyzim ki
Husrevâni hum ile nûş iderim sahbâyı Nefi
İLGİLİ LİNKLERİMİZ
Platon Devlet Kitabı Hakkında ve Eserden Alıntılar
Platon'un Devlet Kitabı Hakkında ve Özeti
Eflatun -Şiir Dünyamızda Felatun Platon
Felek Eflak Çarh Tasavvuru Şiirimizde Felekler
Hani Lokman hani yoktur Eflatun
Akla mağrûr olma eflâtûn-i vakt olsan eğer
Diyojen Kimdir Divan Şiirinde Diyojen ve Eflatun
Kaynakça
[1] A.Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar” MEB, 1996, SHF, 273
[2] A.Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar” MEB, 1996, SHF, 273
[3] Şahamettin Kuzucular https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/diyojen-kimdir-divan-siirinde-diyojen-ve-eflatun/85623
[4] A.Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar” MEB, 1996, SHF, 273
