Hatipoğlu Mehmet Bahri'l-hakayık Letaif-name Ferahname
Hatipoğlu Mehmet
Mesnevi şairi. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Asıl adı Mehmed’dir. Eserlerinden çıkarılan bilgilere göre Honas Kalesinde doğmuştur. [1] Eserinde verdiği bazı bilgilere rağmen doğum tarihi kesin değildir. (Muhtemelen 1374 veya 1377 yıllarında doğmuştur. Köprülü ye göre doğum tarihi 1387, Mustafa Özkan’a göre 1377 dir.). Eserlerinden çıkarılan ibarelere göre İznik medresesinde müderrislik yapmıştır. Şairin şiirlerinden ve mesnevilerinden çıkarılan sonuçlara göre Mevlevî’dir. Ölüm tarihi de belli olmamasına rağmen Ferahname adlı eserinde Candarlı Beyi İsfendiyar Beyazıd’a 1434 yılında sunmuştur. 1451-1456 yılları arasında öldüğü sanılmaktadır.[2] Hatipoğlu Mehmed Hayatı Eserleri
Eserleri:
Bahrii’l-hakayık
Dinî, öğretici bir eserdir. Bazı ayetler açıklanır. 1409 da yazıldı. "Mefâilün mefâilün feû-lün" vezni ile yazılmış 1465 beyitlik mesnevî. Mustafa Özkan bu mesnevinin 1359 beyitten oluştuğunu söyler Bu farklılıkların farklı yazma nüshalarından kaynaklandığını düşünmekteyiz. Eser Hacı Bektâş-ı Velî'nin Arapça mensur Makalât'ının manzum tercümesidir,. Eser de başata münacat, naat, dört halifenin methi ve tevhit bölümleri bulunur ve sebeb-i telif bölümü de vardır. Eser sekiz bab’dan oluşur. Her bab ise kendi arasında alt bölümlere ayrılır, insanın dört hali, dört arzusu, insanın dört nesnesi, kırk makam, marifet, marifet makamları, hakikat, insanın vasıfları ve şeytanla ilgili konular işlenmiştir. Eser Allaha hamd eden bir hatime ile biter
Eserin alt blümlerinde nasihatler vardır. Bu nasihatler ayetler ve hadislerle desteklenmiştir. Bu tercümenin Türkçe tercümeleri de vardır. Bunlardan birisi Atatürk Üniversitesi Erzurum da bulunur.
İ. H. Ertaylan bu mesnevînin tıpkıbasımını bir önsöz ilâvesi ile yayımladı (1960). Tenkitli metni Esat Coşan tarafından hazırlandı ama bastırılmadı.
Letaif-name
Mülk Sûresi'-nin Arapça mensur şerhinin Türkçeye manzum tercümesidir. Eser münacat, naat, dört halifenin methi, tercüme-i kitap, mucizat ı nebi ve miraciye bölümlerinden sonra ana konuya girer. Letaifnâme, Divan Edebiyatı'nda içerisinde güldürücü ögeler bulunan anı-fıkra nitelikleri taşıyan eserlere verilen addır.
Bu eser Arapçadan Türkçeye manzum olarak çevrilmiş Yüz Hadis ve bu hadislerle ilgili yüz hikâyeden oluşan bir eser şeklindedir. Eser Dinî, öğretici bir mesnevîdir. Klâsik mesnevî tertibine uyulmuştur. Eserde mülk suresinden bahsedilir. Sekizinci ayete kadar ayetler açıklanır arkasından Süleyman, Belkıs, Hızır, Yakup, Yusuf, Beyazıd Bestami, İbrahim Edhem ,HZ. İBRAHİM vb kıssaları anlatılır. Pek çok dini menkıbevi hikâyelere de yer verilir. Eser yarı telif ve yarı tercüme bir eser niteliği gösterir. Eserin 51 beyitlik kısmı tamamen teliftir. Eser 1414'te yazılmıştır. Eser üzerinde Yüzüncü Yıl Van üniversitesinde Veysi Kılıç bir doktora çalışması yapmıştır. Eserin bilinen tek el yazma nüshası (Süleymaniye Hacı Mahmut Ef. Bl. No: 3326).] de kayıtlıdır.
Eser 100 hadis ve 100 hikâyeden meydana gelmiş dinî, didaktik bir mesnevi olup 124 varaktan meydana gelir. . Arapça bir eserden genişletilerek tercüme edilmişti. Eser ilk kez J. Nemeth tarafından tanıtılmış, (Das Ferah-nâme der Ibn Hatib, Le Monde orien-tal, 1959). Sonra bu eser üzerinde F. Köprülü bir makale yazmıştır.(Türkiyat Mecmuası, II).]
Ferah-nâme
Ferahname müellifin ilk eseri olan Bahrii’l-hakayık ‘tan on yedi sene sonra yazılmıştır. Eser yedi yılda yazılmış, 1426 yılında bitirilip Sultan II. Murad'a sunulmuştur. Fakat Mustafa Özkan bu eserin bir nüshasını da Candarlı Beyi İsfendiyar Beyazıd’a 1434 yılında sunmuş olduğunu belirtir. [3]Eserindeki bazı ibarelerden müellfinin Ferahname’yi kırk yaşlarında iken yazmış olduğunu göstermektedir. [4]Bu eserinin bazı bölümlerini değiştirerek Karamanoğlu Mehmet Bey’e de takdim etmiştir. 1427. ( Mustafa Özkan age)
Ferahname 6000 beyitten fazla beyit sayısında mürettep bir mesnevidir. Eser Failatün/ failatün / failün kalıbıyla yazılmıştır. Tevhid, naat, münacat hatime bölümlerinden sonra Sultan Murad’a ve diğer devlet büyüklerine methiyeler vardır.
Eserdeki hadislerden pek çoğu Kutub- sidde ‘den alınmış, bu hadisler tercüme edilmiştir. Bu bakımdan tercümeden çok telif bir eser niteliği taşır. Eserde hadislerin konusuna uygun hikâyeler anlatılır. Eser hadislerin içeriğine göre dini didaktik, ahlaki, bir eserdir. Eser, İslamiyet, ahlak, Müslümanlık, fazilet, İslam’ın ve imanın şartları vb konularını ele almakta, öğütler vermekte, dini hikâyeler içermekte, kıssalar sunmaktadır.
İlgi duyduğunuz esere ve linke tıkladığınızda ilgili sayfaya gideceksiniz.
1. Osmanlı Tarihçileri Eserleri ve Eser Linkleri
2. Nişancı Ahmet Feridun Bey Kanunnâme ve Miftâh-ı Cennet
3. Tursun Bey Tarihi-i Ebul Feth-Sultan Mehmet Han,
4. Tevârîh-i Âl-i Osmân ( Behişti Târîhi ) Behişti Ahmet SinanÇelebi
5. Âşıkpaşazade Hayatı ve Tevarih-i Ali Osman
6. Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman- Bu tevârîhi çün eyledüm
7. Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman'dan
8. Hadîdî Tevarih-i âl-i Osman
9. İlk Osmanlı Tarih Eserleri Yahşi Fakih Ahmedi Saray Takvimleri Ve Anonim Tevarih-I Ali Osmanlar
10. Kemalpaşazade ( İbn-i Kemal) TEVARİH- İ AL'İ OSMAN
11. Lütfi Paşa Tevarih-i Ali Osman Ve Asafname
12. Matrâkçı Nasûh Mecmâu't-Tevârîh
13. Oruç Bey Tarihi Tevarihi Ali Osman
14. Ramazan-zade Nişancı Mehmed Paşa Tevarih i Ali Osman
15. Ruhi Tarihi- Tevârîh-i Âl-i Osmân
KAYNAKÇA
[1] Mustafa Özkan Hatipoğlu Merhmet Hayatı ve Eserlerine Dair, file:///C:/Users/user/Downloads/18067-39713-1-SM.pdf
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/hatipoglu-mehmed-hayati-eserleri/75033
[3] Mustafa Özkan Hatipoğlu Merhmet Hayatı ve Eserlerine Dair, file:///C:/Users/user/Downloads/18067-39713-1-SM.pdf
[4] Mustafa Özkan Hatipoğlu Merhmet Hayatı ve Eserlerine Dair, file:///C:/Users/user/Downloads/18067-39713-1-SM.pdf
