Hayali Bey ve Seçilmiş Şiirleri

17.06.2011

 

HAYALİ BEY - Hayatı

(Ölümü 1556)

Asıl adı Mahmud olan Hayalî Bey, Bekâr Memi diye anılmıştır. Selanik yakınında, pek çok şâirin yetiştiği Vardar Yenicesi'nde doğmuş, başıboş ve derbeder bir gençlik hayatı yaşamıştır. Bir ara Vardar Yenicesine uğrayan Baba Ali Mest adlı bir kalenderi dedesiyle dervişlerine katılarak, İstanbul'a gelmiştir. İstanbul kadısı Sarı Gürz'ün korumasıyla öğrenim yapan Hayâli, bir yandan da şiirleriyle kendini tanıtmağa başlamış, defterdar İskender Çelebi, sadrazam İbrahim Paşa ve sonunda Kanunî Sultan Süleyman'ın dikkatini çekmiş ve takdîrini kazanmıştır. Devlet büyüklerinin takdîrleri, yardımları ve ihsanlarıyla hem meslek hem de edebî hayatında hızla ilerleyen Hayâli Bey, Âşık Çelebinin deyimiyle "pâdişâhın kolunda gezip, onun elinden yem yiyen bir doğan kuşu" olmuştur.

 

Pâdişâhın yanında Bağdad seferinde bulunan Hayalî Bey'in tali'î, sefer dönüşünde koruyucuları İskender Çelebi' ile İbrahim Paşanın öldürülmele­rinden sonra birden tersine dönmüş, Rüstem Paşanın sadâretinde Kanûnî'nin de ilgi ve yardımlarını kaybetmeğe başlamıştır. Çabuk ilerleyişinin, şiirdeki ününü çekemeyen düşmanlarının da tesiriyle rahatı kaçan Hayalî Bey, Rumeli'de bir sancak isteyerek İstanbul'dan ayrılmış, ömrünün son yirmi yılını saraydan uzakta geçirmiş, 964/1556 yılında Edirne'de ölmüştür.

 

Hayalî Bey, başta pâdişâh olmak üzere bütün devlet büyüklerince korunmuş, ihsanlara gark olmuş bir şâir olduğu halde gözü yükseklerde olmamış, rind ve kalender yaradılışıyla basit ve derbeder bir hayat sürmüştür. Büyük bir serveti olması gerekirken parasına, malına mülküne sahip çıkmamış, eline geçeni cömertçe dağıtmıştır. Derbederliği yüzünden şiirlerini bile oraya buraya dağılmaktan kurtaramamıştır.Ölümünde, pâdişâh Dîvânını istediği zaman, Vefalı Şeyh-zâde Ali Çelebinin toplayıp tertîb ettiği nüshayı bulup verebilmişlerdir.

 

Hayalî Bey, çok genç yaşta şiir söylemeğe başlamış ve kısa sürede kendini tanıtmıştır. Tezkireciler ondan hep parlak sözlerle Sultânü'ş-şu'-arâ, Melik'üş-şu'arâ, Rum-ili şâirlerinin serdârı, Hayâlî-i meşhur, Rûm'un Hafız-i Şîrâzî'si olarak söz etmişlerdir. Şiirlerinde parlak, ince hayaller, yeni buluşlar, renkli tasvirler, akıcı bir söyleyiş vardır. En büyük özelliği de rind edası ve dünyâya kalenderce bakışıdır. Tasavvufî şiirlerinde bile rindlik ve kalenderlik sezilir. Birçok bakımdan Bakî ile aynı derecede başarılı şiirlerinde tasavvufu işlemesi yönünden ondan da üstün bir şâir sayılabilir.

 

Hayâlı Bey Dîvânı. Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan tarafından yazma nüshalar karşılaştırılarak yayınlanmıştır. (İstanbul 1945)

Hayali Bey TÜM  Şiirleri

 

Gazel- HAYALİ BEY

Cihân-ârâ cihân içindedür arayı bilmezler
O mâhîler ki deryâ içredür deryâyı bilmezler

Harâbat ehline dûzah azâbın anma ey zâhid
Ki bunlar ibn-i vakt oldu gam-ı ferdâyı bilmezler

Şafak-gûn kan içinde dâgını seyr etse âşıklar
Güneşde zerre görmezler felekde ayı bilmezler

Hamîde kadlerine rişte-i eşki takub bunlar
Atarlar tîr-i maksûdu nedendür yayı bilmezler

Hayalî fakr şâlına çekenler cism-i uryânı
Anunla fahr ederler atlas ü dîbâyı bilmezler


 

Gazel- HAYALİ BEY

Eğerçi kim cigerler kanıdır aşk
Bana sor kim ne canlar cânıdır aşk

Sa'adet mülkü şâhı bir gedâsı
Melãmet tahtının sultânıdır aşk

Bugün gülzârıdır merdân-ı derdin
Tekellüf ehlinin zindânıdır aşk

Cüneydin Bâyezidin hun-ı dilden
Elinde sübha-i mercânıdır aşk

Hayâlî gâh olur sultân benem der
Ki anın bende-i germânıdır aşk


 

Gazel- HAYALİ BEY

Yâr ile hem-halvet ol cisminde cânın duymasın
Hâlet-i aşkı hikâyet kıl zebânın duymasın

Ger dile bir nâvek ursa ol kemân-ebrû sakın
Zahm-ı tîrin görmesin bağrında kanın duymasın

Kâkülünde nice yıl dil mürgü kılsın nâleler
Ârızında turra-i anber-feşânın duymasın

Hâkte olsun Hayâlî sayenin hem-sâyesî
Bile seyrân eylesin serv-i revânın duymasın


 

Gazel- HAYALİ BEY

Aşk bir şem'i ilâhidir benem pervânesi
Şevk bir zencirdir gönlüm anun dîvânesi

Kanda bilsin şâh-ı aşkın dergehi âdâbını
Kûh-ken bir dâğ eri Mecnûn yaban dîvânesi

Kell-i uşşâk satılamaz kesâdı var kati
İşlemez oldu mahabbet şehrinin ser-hânesi

Murg-ı dil dâ'im hevâ-yi aşk ser-gerdânıdır
Bülbülün gülzârı var bûmun olur vîrânesi

Sâgar-ı Cemde bu beyt-i dil-güşâ mersûm imiş
Ateş-i bâdeyle germ â germ iken kâşânesi

Rind oldur kim götürdü bezm-i kesretden ayak
Sâkî-i devrân elinden dolmadan peymânesi

Şîr ü şekker gibi alıştı Hayâlînin bugün
İltifât-ı Şâh ile bu vaz'-i dervîşânesi

 


GAZEL

(fâ i lâ tün/ fâ i lâ tün/ fâ i lâ tün/ fâ i lün)

Bülbül-i gülzâr-ı mihnetdir dil-i gamnâkimiz
Ana gûyâ kim kafesdir sîne -i çâkimiz

Fürkat öldürse beni âhım yeliyle haşre dek
Gird-i bâd olup ser-i kûyun dolanır hâkimiz

Varmışız bir mâh-rû şevkiyle gayrı âleme
Dûd-ı âh-ı pür-şererdir encüm-i eflâkimiz

Her boyu servin düşüp ayağına yüzler sürer
Bir akar sudur bizim gûya ki kalb-i pâkimiz


Bulmayaydın ehl-i nazm içre Hayâlî imtiyâz
Dûr-bîn olmazdı böyle dîde-i idrâkimiz


 

Gazel- 

(me fâ î lün/ me fâ î lün/ me fâ î lün/ me fâ î lün)

Ciğer hûnâbesin nûş etmeği aşk içre benden sor
Hadîs-i lâ'l-i Şîrîn-zebân-ı Kûhkenden sor

Mahabbet cûyibârı kim ser-i âşık habâbıdır
Geçit vermez anun yolunu başından geçenden sor

Peleng-efken gözün havfile ol şirâne gamzenden
Ne kanlar yuttuğun âhû-yı Çîn müşg-i Hotenden sor

Hayâlin şahı gam ceyşin çekip dil mülkünü yıktı
Eğer teftîş-i zulm etsen şehâ ehl-i vatandan sor

Hayâlî tabhını şâir geçenlerden su'al eyle
Hücûm-ı şâhbâzı bir nice zâğ u zegandan sor


 

GAZEL

(me fâ î lün/ me fâ î lün/ me fâ î lün/ me fâ î lün)

Dilâ Mecnûn-sıfat uryân-ı aşk ol pîrehenden geç
Belâ meydânının gerçek şehîdiysen kefenden geç

Yürü her serv-i bâlâya akıtma su gibi gönlün
Fenâ gülzârının el çek gülünden gel dikenden geç

Çekilmiş dûd-i hasrettir bu bağın serv-i dilcûsu
Dökülmüş zehr-i mihnettir ruh-ı hâke çemenden geç

Gönül şehbâzını sîmurg-ı Kâfa hem-cenâh eyle
Bu alçaklara pervâz eyleyen zâğ u zegandan geç

Hayâlî câme-i zer-beft ü atlastan olup fâriğ
Libâs-ı müste'ârîden geçip belki bedenden geç

 

 

GAZEL - HAYÂLÎ BEY

Nedür cân kim anı sen nâzenîn cânâna virmezler
Sana âşık olanlar yoluna cânâ ne virmezler

Lebi sevdâsı gönlümde yaraşur zâhidâ yârun
Bu bir lâ’l-i musaffâdur anı her kâna virmezler

Harâbât erleri bir sengi bâlin itseler anı
Serîr-i devlet üzre mesned-i sultâna virmezler

Zelîhâsın şu kim tuğyân-ı nefsinden cüdâ kıldı
Anun Mısr-ı vücûdı Yusufın zindâna virmezler

Hayâli ışk-ı Leylâya heves kıldun velî anı
Belâ deştine her Mecnûn-ı ser-gerdâna virmezler

 

Gazel / Eyleyem

Ben bir ednâ cür'adan kim aklı bî-hûş eyleyem
Vây eger bezm-i mahabbetde kadeh nûş eyleyem

Acı yaş dökdükde çeşmüm üstüne zahmum dedi
Sanma ey hem-dem nemek haklan ferâmuş eyleyem

Eylesem merguule-i zülfün görüb bir gulgule
Ey nice bülbülleri gül-şende hâmûş eyleyem

Cûy-bâr ey serv ayagun öpse dûd-ı âh ile
Çeşme-i Hayvan gibi anı siyeh-pûş eyleyem

Ey Hayâli her bahâr-ı hüsne karşu nice bir
Bulanub ırmağ-veş deryâ gibi cûş eyleyem


 

Gazel / Oldular

Lâleler sahn-ı gül-istânda kadeh-nûş oldular
Güft-ü-gûy-i bülbüle güller kamu gûş oldular

Üstühân-i sineden emvâc peydâ etdiler
Her riyâzet ehli bir deryâ-yi pür-cûş oldular

Hakkı biz bulduk deyu zann etmesün ashâb-ı kaal
Cûylar çün erdiler deryaya hâmûş oldular

Askeri nefs ü hevâya çekdiler âhı livâ
Halka halka dâglar birle zırıh-pûş oldular

Ben Hayâli bir şikârın alıcı şeh-bâz idüm
Kapdı serverler beni nâ-geh karakuş oldular


 

GAZEL

(fâ i lâ tün/ fâ i lâ tün/ fâ i lâ tün/ fâ i lün)

Sen yüzü gülsün cihân gülzârı zindândır bana
Halk-ı âlem gül gibi her gece handândır bana

Gamzenin cellâdını gönder ki teslîm eyleyem
Çün hicâb olan arada ey sanem cândır bana

Rûz-ı hecrinde beni tenhâ görelden dostum
Müstedâm olsun gamın her gece mihmândır bana

Terkin urdu deyu iğvâ eylemiş bî-dîn rakîb
Sevdiğim vallâhi billâhi bu bühtândır sana

Ey Hayâlî çekmezem firdevs-i ferdâ gussasın
Kim bu gün cennet cihânda vasl-ı cânândır bana

 

Hayali Bey TÜM Şiirleri

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar