Kategoriler EDEBİYAT Divan Şiiri ve Şairler Hayali Bey Divanı Hakkında Bilgiler

Hayali Bey Divanı Hakkında Bilgiler

30.08.2020

HAYALİ BEY DİVANI

Hayalî Bey, çok genç yaşta şiir söylemeğe başlamış ve kısa sürede kendini tanıtmıştır. Tezkireciler ondan hep parlak sözlerle Sultânü'ş-şu'-arâ, Melik'üş-şu'arâ, Rum-ili şairlerinin serdarı, Hayâlî-i meşhur, Rûm'un Hafız-i Şîrâzî'si olarak söz etmişlerdir. Şiirlerinde parlak, ince hayaller, yeni buluşlar, renkli tasvirler, akıcı bir söyleyiş vardır. En büyük özelliği de rint edası ve dünyaya kalenderce bakışıdır. Tasavvufî şiirlerinde bile rintlik ve kalenderlik sezilir. Birçok bakımdan Baki ile aynı derecede başarılı şiirlerinde tasavvufu işlemesi yönünden ondan da üstün bir şair sayılabilir.

Önceleri Pargalı İbrahim Paşa daha sonra da Kanuni Sultan Süleyman’ın himayesinde çok rahat bir hayat yaşayan şair , devrinde oldukça ünlü bir haline gelin şiirdeki ününü çekemeyen düşmanlarının da tesiriyle rahatı kaçmış. Bunun sonucunda Rumeli’de bir sancak isteyerek İstanbul'dan ayrılmış, ömrünün son yirmi yılını saraydan uzakta geçirmiş, 964/1556 yılında Edirne'de ölmüştür. [1]

Hayâlî çağdaşı olan Sâfî, Huşûî, Âlî ve Yetim Ali Çelebi gibi şairlerce övgüyle anılmış, [2] çağdaşı olan Rahmî, Ulvî, Vahidî gibi şairler üzerinde önemli bir tesir bırakmıştır. Onun şiirlerine hemen her dönemde nazireler yazılmıştır. [3]“ Hayâlî’nin gazellerinin Günâhî, Âlî, Şeyh Galip H , Keçecizade İzzet Molla, İzzet Ali Paşa, Bayburtlu Zihn gibi şairler tarafından tanzir ve tazmin edilmiş olması tesirinin ne kadar güçlü ve devamlı olduğunu gösterir.” [4]

Hayalî Bey, rint ve kalender yaradılışıyla basit ve derbeder bir hayat sürmüştür. Büyük bir serveti olması gerekirken parasına, malına mülküne sahip çıkmamış, eline geçeni cömertçe dağıtmıştır. Derbederliği yüzünden şiirlerini bile oraya buraya dağılmaktan kurtaramamış, sağlığında divanın dahi tertip edememiştir. [5]

Hayâlî Bey’in bilinen tek eseri divanıdır fakat divanı ise onun ölümünden sonra padişahın emri ile derlenip toparlanabilmiştir. Ölümü üzerine, padişah Hayali Bey’in divanını istediği zaman, divanının olmadığı söylenince onun vefalı dostu Vefalı Şeyh-zâde Ali Çelebinin toplayıp tertip ettiği nüshayı bulup verebilmişlerdir.

Hayâlî Bey hayattayken bir divan tertip etmediği için ona ait olan birçok şiir divanı içine alınamamış di sonradan toparlanabilen divanında dâhil olamayan şiirleri ise o döneme ait şiir mecmualarında ya da değişik divan nüshalarından temin edilebilmiştir. Örneğin Ali Nihat Tarlan’ın tertip ettiği Hayali Bey divanında olmayan yirmi dört gazel Dr. Savaşkan Cem Bahadır tarafından bulunmuştur. Sabahattin Küçük ise “Hayâlî Bey’in Yayımlanmamış Gazelleri”(Küçük, 1984:418-421) adlı makalede yer alan sekiz gazel, bulunup edebiyat dünyasına kazandırılmıştır. [6] Bununla birlikte Hayali Bey’in bütün gazellerinin tam olarak tespit edildiği yine de söylenemez.

Hayâlî Bey Divanı’nı hazırlayan Ali Nihat Tarlan’ın da bu çalışmayı hazırlamak için on dört farklı nüshayı karşılaştırarak ortak bir metin hazırlamış buna rağmen tüm şiirleri divanında yer alamamıştır.(Tarlan, 1945) [7]

Hayali Bey, şiirlerini mürettep bir divan haline getiremeden öldüğü için kaynaklar ölümünden sonra Hayali Bey’e ait birkaç divan nüshası dahi zar zor bulunabilmiştir. Fakat Hayali Bey’in hayattayken “Gül-i Sad-berg” adında bir şiir mecmuası tertip ederek Kanuni Sultan Süleyman’a sunduğu bilinmektedir. (Şentürk, 1999: 243). [8]

Hayâlı Bey Dîvânı. Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan tarafından yazma nüshalar karşılaştırılarak yayınlanmıştır. (İstanbul 1945 Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan‘ın hazırladığı divanda çoğu Kanuni Sultan Süleyman ‘a yazılmış olan yirmi beş kaside, sekiz musammat, bir terkibibend, beş müteferrik manzume, 688 gazel ve otuz üç kıta mevcuttur. Bununla birlikte daha sonraki çalışmlarda Hayli Bey’a ait olduğu kuvvetle muhtemel olan ve A. N. Tarlan’ın hazırladığı divanda olmayan 32 gazel ve şiiri daha ele geçmiştir.

Hayali Bey Hayatı
Hayali Bey Divanı
Hayali Bey Şiirleri

HAYALİ BEY VE DİVANI HAKKINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

KURNAZ Cemal, Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli, M.E.B. Yayınları, İstanbul 1996.
KURNAZ Cemal, “16. Asır Şairlerinden Hayâlî Beğ’in Şöhreti ve Tesiri”, H.Ü. Edebiyat
Fakültesi Dergisi, S.2 (1984)., s. 47-62.
KÜÇÜK Sabahattin ““Hayâlî Bey’in Yayımlanmamış Gazelleri”, Türk Dili Dergisi, S. 394(1984),
418-421.
Savaşkan Cem Bahadır, HAYÂLÎ BEY’İN BİLİNMEYEN GAZELLERİ, Turkish Studies -
7/4, Fall 2012, shf. 921-946, ANKARA-TURKEY
TARLAN Ali Nihat, Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1945.
ZAVOTÇU Gencay, “Hayâlî ve Yahyâ Bey’in Şiirlerinde Fuzulî Etkisi”, İlmî Araştırmalar, S.
18(2004), s. 123-134.