İskender Roman Özeti İncelemesi Elif Şafak

KİTAP HAKKINDA

Elif Şafak ‘ın en çok okunan romanlarından birisi olan İskender, Temmuz 2011'de Doğan Kitap tarafından yayımlandı.

İskender adlı roman Strasbourg doğumlu Türk asıllı kadın yazar Elif Şafak’ın İngilizce olarak kaleme aldığı ama sonradan Türkçeye çevrilerek ve Türkiye’de de basılan bir romanıdır.  Türkçeye Omca Korugan tarafından çevrilen bu eser yazarın dokuzuncu kitabı olmaktadır.

Doğan Kitap'tan "İskender" isimli eseri piyasaya çıkan kitabın kapak resmi, makyajla erkek haline getirilmiş olan Elif Şafak'ın kendi fotoğrafı bulunmaktadır. Yazar İskender adlı romanı piyasaya çıktıktan sonra Bîseksüel olduğunu açıklamış, zaten İskender adlı romanındaki kapak resmi ile de biraz da bu yönü hakkında bir mesaj vermiş olur.

İskender romanını  “erkek  olsaydım nasıl birisi  olurdum “sorusundan hareketle yazdığı anlaşılan Elif Şafak ‘ın bu romanında feminist duygular sıkça öne çıkmaktadır.  İskender romanında töre cinayeti, ailede erkeğin sözünün daha çok geçiyor olması, annelerin erkek çocukları daha çok kayırması, kadın erkek eşitsizliği, yabancı ülkelerde göçmen olmanın zorluğu, sevgiye dayalı olmayan aileleri beleyen sorunlar gibi konular ele alınmıştır. Romanda işlenen bu konuların Türk edebiyatında çok sık ele alınan roman konularından olmadığı da hemen dikkat çekmelidir.

Yabancı ülkelerde göçmenlerin yaşadıkları sorunlar ve kendi kültürüne de yabancılaşmak konusu, ülkesinden çok ülke dışında yaşayan Elif Şafak’ın birçok romanında ağır basan bir konudur. Kendisinin hiç de yabancı olmadığı hatta içinde olduğu bu konudur.  Çocukluğunu ve gençlik yıllarını Ankara, Madrid, Amman, Köln, İstanbul ve Boston’da geçirmiş olan,  ülkesinden ziyade daha çok ülkesi dışında yaşayan Elif Şafak’ın romanlarında sık sık bu konuya değinmesi olağan bir durumdur.  Elif Şafak, Araf Romanıında [1] tamamen bu konuyu işlemiştir.  Araf adlı roman tıpkı Arafta kalanlar gibi, nereye ait olduğunu bilemeyen,  kendi yerini, kültürünü dahi  şaşırmış,  bazen de kendini de bulamayan;  vatanından ve kültüründen uzakta yaşayan ve  artık uzak kalan  kişilerin romanıdır.[2]

Yazar Elif Şafak, romanın kapağında İskender olarak yer aldı ve bunu, "Daha önce bir kadın yazar, erkek kahramanın kılığında kitabının kapağında yer aldı mı bilmiyorum ama 1,5 yıldır hep İskender olmanın nasıl bir şey olduğunu düşündüm, ister istemez İskenderleştim." sözleriyle açıkladı. [3] Nihayetinde İskender'in kapağında Şafak, romana adını veren karakter olarak yer aldı. İskender,  “ Elif Şafak’ın içindeki erkekti; erkeğin içindeki kadındı/eğiten anne idi…Elif Şafak ’ın -olabilseydi- olmak istediği/anlatmak istediği erkek. ”[4]

KONUSU

Roman bir töre cinayeti bağlamında trajik bir anne oğul ilişkisini anlatır. Romanın diğer temaları ise, kadına şiddet, ikizlik ve  "tasavvuf”tur. Roman, Türk-Kürt kökenli, Londra'ya göç etmiş bir aile üzerinden göçmenlerin durumunu ve bir töre cinayeti sonrasında yaşanan derin acıyı anlatmaktadır.

Roman Türkiye’nin önemli toplumsal dertlerinden biri olan  “töre/namus cinayetlerine” feminist bir duyarlılıkla yaklaşmıştır. Roman  “Gelenek modernlik, Doğu Batı, yabancılaşma, feminizm, kimlik, yolculuk, düalizm, göçmenlik, aşk, tasavvuf vb. temalara hemen her romanında değinen Elif Şafak, son romanı İskender’de yine bu temalara değinmekle birlikte bir töre cinayeti bağlamında trajik bir anne Oğul ilişkisini anlatır.”

ROMANIN MEKÂNLARI

1970 sonlarında, İskender ve annesi Pembe’nin çevresinde geçen hikâye İstanbul, Londra, Abu Dabi gibi farklı şehirlerde geçmektedir.

“ İskender,  esas itibariyle kökleri Türkiye’nin güneydoğusuna uzanan bir ailenin Fırat nehri yakınlarından başlayıp oradan İstanbul’a ve Londra’ya uzanan, Kürt, Türk, Arap vb. birçok ulustan ve kimlikten insanın ilişkilendiği ve göç, töre, yolculuk, yabancılaşma, göçmenlik dertleri, aşk, milliyetçilik, Doğu Batı, tasavvuf gibi Şafak’ın kadim temalarıyla bezeli bir yapıttır. “

KARAKTERLER

İskender:  başına buyruk, kendine bir kimlik ve aidiyet kurmaya çalışan ergenliğe yeni girmiş birisidir. 

Pembe: Çocuklarına geleneklere göre yetiştiren cahil bir Kürt kadınıdır.

Cemile: Pembe ile ikiz kardeştir.

Adem: Başlangıçta Cemileye aşık olmuş, onun bakire olmadığını düşünerek kardeşi Pembe ile evlenmişti. Sorumsuz, kumarbaz biridir.

Yunus: hayalperest,  çocukluğunu antikapitalist anarşist gurupların içerisinde geçirmektedir. 

Esma:  ise ayakları yere basmayan başı havalarda, feminist eğilimler taşıyan, gelenekleriyle modern dünya arasında bir denge kurmaya ve yazar olmaya çalışan bir kız olmuştur. 

Tarık: Âdem’in kardeşi, İskender'in amcasıdır. Bağnaz bir adamdır. 

ROMANIN ÖZETİ

“Romana ve romancıya saygı gereği özet kısa tutulmuş, final bölümü yazılmamıştır. “

Roman dramları anlatılan ailenin kızı olan Esma’nın, birinci tekil anlatıcı kipinde anlatılmaktadır. Esma ailesinin dramını okura kendi ağzından ve bilincinden aktarmaktadır.

Roman’ın kahramanı olan Âdem askerliğini yaparken hiç bilmediği bir Kürt köyünde Cemile adında bir kızı sever. Onunla evlenmek ister fakat Cemile’nin daha önceden bir başkası tarafından kaçırılıp terk edildiğini öğrenir.  Adem, geleneklerine uygun davranarak ve Cemile’nin bakire olmadığını düşünerek onun kız olmadığı Cemile’nin ikiz kardeşi Pembe ile evlenir.  Aslında Pembe’nin ikiz kardeşi Cemile’ye âşık olan Âdem ile Pembe zoraki ve mutsuz evlilik kurar.  Âdem, Pembe ile İstanbul’a gelir.

Pembe ve Âdem ‘in evliliğinden üç tane çocukları dünyaya gelmiştir. Adem ile Pembe Türkiye’deki ağır yaşam koşullarından kurtulmak ve daha iyi bir hayat yaşamak için göçmen olarak Londra’ya taşınmaya karar verir.  Özellikle çocukluğunda annesine dair problemler yaşayan Âdem’in kumar tutkusu sebebiyle önce İstanbul’a sonra da 1970’li yıllarda Londra’ya göçmüşlerdir.   

Ailenin üç çocuğu vardır. Bunlar İskender, Yunus ve Esma’dır. İskender, başına buyruk, kendine bir kimlik ve aidiyet kurmaya çalışan ergenliğe yeni girmiş birisidir.  Yunus, hayalperest,  çocukluğunu antikapitalist anarşist gurupların içerisinde geçirmektedir.  Esma ise ayakları yere basmayan başı havalarda, feminist eğilimler taşıyan, gelenekleriyle modern dünya arasında bir denge kurmaya ve yazar olmaya çalışan bir kız olmuştur.  

İskender annesi Pembe’nin en sevdiği, üzerine toz kondurmadığı çocuğudur.  Esma ise zeki öfkeli dikkatli ve iyi bir gözlemci olmuştur.  En küçük çocukları olan Yunus ise Londra’ya göçlerinden sonra dünyaya gelmiştir. Yunus yufka yürekli bir insan haline gelmiştir.

“Londra’nın varoşlarındaki göç men mahallesinde yaşamaya çalışan bu ailenin dağılması, savrulması, kökleri ile geleceği arasında gelgitler yaşaması, aile fertlerinin bireysel varoluş çabaları ile iç içe anlatılır. “ [5]

Pembe, Londra’da mutlu değildir. İkizi Cemile ile yarı kalmanın üzüntüsünü her an içinde hissetmektedir. İkizi ile ruh ikizi de olduğundan Cemile ve diğer yakınlarının özlemini duymaktadır.  Göçmenlik özlem ve üzüntüsünün yanı sıra Pembe’nin hayatında kimsenin bilmediği bir sevda sırrı vardır. Özlemin için de bu sevda da yer almaktadır.  Cemile ile aralarında çok uzak bir mesafe olmasına rağmen her ikisi de diğerinin çektiği acıyı hissetmektedir.  Aralarına binlerce kilometre girse de birilerinin hissetmekte, yürekleri birlikte atmakta uzak diyarlarda birbirlerinin çektiği acıyı, üzüntüyü ve hüznü fark etmektedirler.

Londra’da yaşam Pembe için hiç iyi gitmemektedir.  Kocası Âdem ile arası çok kötüdür. Kocası onu Rozana adında bir kadın ile aldatmaktadır.  Kadın Âdem ‘i terk edip Abudabi’ye gidince Âdem ‘de kadının peşinden gider.  Bu arada İskender o gittikçe daha fazla başına buyruk olmaktadır.  İskender’in Sevdiği kız Kete’nin de hamile olması işleri daha da çekilmez bir hale getirmiş, her şey Pembe için daha da kötü olmuştur. Pembe ile Elias arasındaki ilişki cinsellik içermese de ki Doğulu kültürde töreye göre kabul edilebilecek bir durum değildir.

Pembe bir gün Elias adlı biri ile tanışır.  Adam, Pembe ile epey ilgilenmeye başlar. Pembe tek sırdaşı olan ikizi Cemile ‘ye bir mektup yazarak Elias’a olan aşkından bahseder.  Pembe ne yapacağını bilemez durumdadır. Büyük oğlu İskender’in böyle bir şeyi asla onaylamayacağını ve eğer duyarsa çok kötü şeyler yapabileceğinin farkındadır.  Küçük oğlu Yunus annesini Elias ile görmüş ancak kimseye bir şey söylememiştir.

Üstelik İskender’in amcası durumu öğrenince işler işin içinden çıkılmaz bir hal alır. Tarık yeğeni İskender’i çağırır ve bunun namus meselesini olduğunu namuslarının temizlenmesi gerektiğini söyler. Tarık, İskender’le“ erkek erkeğe” konuşarak annesiyle ilgili hiç hoşuna gitmeyeceğini düşündüğü şeyleri bir bir anlatır. “Annesinin başka bir erkekle ilişkisi olduğu öğrenen İskender, önce nasıl davranacağı konusunda bir bocalama yaşar. Bir taraftan en sevdiği ve kendisini en çok seven kişi olan annesi öte taraftan aile şerefi, namus, gelenek gibi yine annesi tarafından kendisine öğretilen geleneksel değerlerin ağırlığı arasında gider gelir. Önce Londra’nın varoşlarındaki ırkçı saldırılara karşı örgütlenen Müslümanlara dâhil olan arkadaşı Hatip’le konuşur. Hatip ona babasıyla konuşmasını, eğer babası karışmazsa, o zaman gerisinin kendisine kaldığınıfakat şerefini; annesinin, kız kardeşinin veya karısının iki paralık etmesine izin vermemesi gerektiğini telkin eder..”[6]

 İskender o sinir ile eve doğru gider ve yolda annesini görüp ateş eder. Annesinin katili olmuştur. Hapiste geçireceği uzun yıllar vicdan azabı ve pişmanlık ile geçer. Kardeşleri onu hiç affetmez. Esma’nın İskender hakkındaki yorumları elbette anne oğul ilişkisine ve bu ilişki bağlamında gerçekleşen cinayete dair yazarın düşüncelerini içerir.  “Esma’ya göre İskender’in böyle bir kişiliğe sahip olmasında ve sonu cinayetle biten trajik bir kadere sürüklenmesinde en büyük sorumlulardan biri annesidir. Çünkü annesi İskender’i erkek egemen toplumun beklentilerine göre yetiştirmeye çalışmıştır.”[7].........

...........

 Aşk Elif Şafak Roman Özeti

ELİF ŞAFAK İLGİLİ TÜM LİNKLERİMİZ

https://edebiyatvesanatakademisi.com/writer/elif-safak

KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/araf-romani-ozeti-inceleme-elif-safak/80164

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/araf-romani-ozeti-inceleme-elif-safak/80164

[3]  https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0skender_%28roman%29

[4]  https://www.sosyalmedyahaber.com/elif-safak%E2%80%99in-didaktik-romani-%E2%80%98iskender%E2%80%99-boslugun-ikiz-kemikleri/

[5] Fethi DEMİR, ELİF ŞAFAK’IN İSKENDER ROMANINDA BİR TÖRE CİNAYETİ BAĞLAMINDA ANNE-OĞUL İLİŞKİSİNE BAKIŞ, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/1

[6] Fethi DEMİR, ELİF ŞAFAK’IN İSKENDER ROMANINDA BİR TÖRE CİNAYETİ BAĞLAMINDA ANNE-OĞUL İLİŞKİSİNE BAKIŞ, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/1

[7] Fethi DEMİR, ELİF ŞAFAK’IN İSKENDER ROMANINDA BİR TÖRE CİNAYETİ BAĞLAMINDA ANNE-OĞUL İLİŞKİSİNE BAKIŞ, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/