Kemalpaşazade İbn-i Kemal Tevarih- i Al'i Osman

Aşık Çelebi Tezkiresinde Kemalpaşazede'yi tasvir eden minyatür. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Efendi, Tarih, nr. 772, 53

Kemalpaşazade ( İbn-i Kemal) Hakkında

 Kemalpaşazade ( İbn-i Kemal) Hakkında

Asıl adı  Şemseddîn Ahmed Çelebi’dir. Babası Şücâüddîn Süleyman Bey, dedesi Fâtih devri  âlimlerinden Kemâl Paşa’dır.[1] Dedesinn  tanınmış biri olmasından ve devrin gelenekleri sebebi ile Kemâl Paşazâde veya  İbn-i Kemâl olarak adlandırılmıştır. Ahmet Şemseddin'in ailesi Tokatlı’dır. Annesi, İbn-i Küpeli’nin kızı Yusuf Sinaneddin’in yeğenidir. [2] İbn-i Kemâl, 1468 senesinde Edirne’de doğmuştur.

Babası âlimler, ana tarafı ilmiye sınıfına mensup olan Kemâl Paşazade, hem bir asker hem de iyi bir ilim adamı olarak yetiştirilmiş,  Anne ve baba tarafından  devrin en ileri eğitim alan ailelerinden birisine mensup olması nedeniyle çocukluğunda ileri bir eğitim almıştır. Arapça ve Farsçayı ana dili kadar iyi öğrenmiş olan Ahmet Şemseddin, II. Bayezid döneminde birçok savaşlarda bulunmuş [3]ama İlmiye sınıfını tercih p eğitimini ilerletmiştir.

İbn Kemal Kemalpaşazade , Molla Lütfî, Kestelli ismiyle meşhur Muslihuddîn Mustafa Efendi, Hâtibzâde Muhyiddîn Mehmet Efendi ve Muarrifzâde Sinânüddîn gibi zamanın meşhur âlimlerinden ilim öğrenip, icazet (diploma) almış Tefsîr, hadis ve fıkıh ilimlerinde derin bir âlim olarak yetişmiştir. II.Bayezıt döneminde yukarıda zikrettiğimiz vazifelerde bulunan İbn-i Kemal, Yavuz zamanında da yükselmeye devam etmiş, 1516 yılında Çaldıran Seferi dönüşünde Edirne Kadılığına ve aynı yıl içerisinde de Anadolu Kazaskerliği ‘ne getirilmiş, Zembilli Ali Cemali Efendinin vefatı üzerine 1526 yılında Şeyhülislam olmuştur. 1536'da vefat edene kadar bu görevde kalmış, Edirnekapı'da Emir Buhari Camii'nin yanındaki Mahmut Çelebi zaviyesine defnedilmiştir.

Vefaatı üzerine vasiyetinde belirttiği gibi fakirlere sadaka dağıtılmış,  hiç ölü yıkamamış birisi tarafından yıkanmış, mezarının başına da yontulmamış bir taş dikilmişti. [4]

İbn-i Kemal, Tarih, şiir, felsefe, tıp, fetva gibi konular üzerine 200'e yakın eseri vermiştir. Dakâyıku'l-Hakâyık, Yûsuf u Züleyha, İdrîs-i Bitlisî'nin Heşt-Behişt Tercümesi, Zagyir ve Tenkîh, Islâh-ı Mefatih, Keşşâf'a Na-tamâm Bir Haşiye, Şerhu Mefatih, Mühimmat, Makîtu'l-Luga ve Osmanlı Tarihi bu eserleri arasında en önemli olanlarıdır.

TEVARİH- İ AL’İ OSMAN

II.Bâyezid zamanında hızla yükselen  İbn-i Kemal'den II. Bayezid , İdrisi Bitlisi Heşt bihişt’ine benzer bir Osmanlı Tarihi yazmasını istemiş, İbn-i Kemal bu eserini, Edirne’de Taşlık Medresesi adıyla bilinen Ali Bey Medresesinde müderris iken yazmaya başlamıştır. [5] “Kemal Paşazade, aldığı emir gereği tamamıyla serbestti. Eserini yazabilmek için gâh Sofya’ya, gâh Dupniçe’ye giderek orada kalıyordu”[6]

Tevarih-i Al-i Osman – toplam on defterden oluşan devasa bir  eserdir. Eserin  her cildi bir padişah için ayrılmıştır. İbni Kemal, II. BAYEZİD devrine kadar olan  yedi defteri yazıp II. Bayezid’e  takdim etmiştir.

Burada bu eserinin II. BAYEZİD devrine kadar olan bölümünü tamamlamıştır.  İbni Kemal’in  Tevarih'i Ali Osman adlı eserini çok beğenen II. Bayezid onu  Üsküp’te İshak Paşa, Edirne’de; Halebiye, Edirne Üç Şerefeli, İstanbul’da Sahn-ı semân medreselerinde ve Sultan Bayezid Medresesi’nde müderrisliklerinde bulunmasını sağlar [7]

Kemal Paşazâde'nin Tevârih-i Âl-i Osman adlı  on defterden oluşmaktadır.  Prof. Dr. Ahmet UGUR'un adı geçen yazısında Tevârih-i Âl-i Osman adlı Osmanlı Tarihi eseri ve nüshaları  ve  II. Bayezid devrini anlatan nüshası hakkında şu bilgiler verilmiştir.

"Tevârih-i Âl-i Osman'ı yazmaya  II. Bayezid'in isteğiyle başlamış Osmanlı Tarihini, her padişah için bir Defter (cilt) yazarak, yedi ciltte bitirip, Padişah'a teslim etmiştir. Bu eser II. Beyazıt tarafından çok beğenilmiş Müderrislikte terfi ettirildiği gibi II. Beyazıt ona 30.000 akçe ihsan etmiştir.[8]

Fatih'in ölümüyle başlayan VIII. Deftere başlamış ve 916/1510-11 yılına kadar geçen olayları kapsayan bu defteri de bitirip II. Bayezid'e takdim etmiştir. Bu Defterde bir hatime (sonuç) yoktur.  Herhalde, Sultan Bayezid'in son zamanda hasta olması ve memleketin karışık durumundan dolayı, bir an önce Sultan'a eseri sunma çabası ile   Bayezid II devrinin olayları eksiktir. Daha sonra  Kanuni devrinde, 914-918/1508-1512 yıllarını kapsayan, tekrar bir VIII. Defter daha yazmıştır ki, bu Defter hem Bayezid devri için bir hatime, hem de Yavuz devri için bir mukaddimedir. Bu defterde daha önce geçen bazı hadiseler tekrar edilmiştir ve genişletilmiştir. Bu defterin elimizde sadece, bilinen bir nüshası vardır. "Millet Kütüphanesi, Ali Emiri No: 32 "Bunun istinsah tarihi, sonunda gösterildiği gibi, 1099/1687-88’ dir. Bunu göre, bu nüsha eserin aslı değildir." [9]

Şairin yazdığı bu eserde de

Çarh-.ı gerdunda böyledür kanun
Ay tolunsa güneş tulu' eyler

Bu gilür yirine ider ikbal
Menziline çün ol rücu' eyler

Beyitlerinde olduğu gibi manzum kısımlar vardır. [10]

“İbn Kemal (Kemalpaşazade) nin Tevarih –i Ali Osman dlı eseri  Türk Tarik Kurumu tarafından defter defter basılmıştır.

Tevarih-i Al-i Osman I. Defter, İbn-i Kemal; Yayına Hazırlayan: Şerafettin Turan, 2. Defter: Şerafettin TuranTürk Tarih Kurumu Yayınları; vb.

Sitemizdeki Tevarihler Gazanameler Gazavatnameler Zafername ve Selimnameler  

KAYNAKÇA

[1] Osman Nuri Topbaş, Şeyhülislam Kemalpaşazade, osmanli.darulerkam.altinoluk.com/i- son erişim, 21-12-2012

[2] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, İBN KEMAL KEMALPAŞAZADE HAYATI ŞAİRLİĞİ, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=32839

[3] Kemal Paşa-Zâde, Tevarih-i Âl-i Osman, Hazırlayan: Şefaettin Severcan, X. Defter, Türk TarihKurumu Basımevi, Ankara, 1996, s. XVII-XVIII.

[4] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ibn-kemal-kemalpasazade-hayati-sairligi/75091

[5] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ibn-kemal-kemalpasazade-hayati-sairligi/75091

[6] Ercan GÜMÜŞ, 16. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NDE MEYDANA GELEN MUHALİF NİTELİKLİ HAREKETLERİN OSMANLI TARİH YAZARLARI VE ESERLERİNE YANSIMASI, . GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH, MASTER TEZİ

[7] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ibn-kemal-kemalpasazade-hayati-sairligi/75091

[8] Can ALPGÜVENÇ, Bütün Zamanını İlme Harcayan Bir Âlim KEMALPAŞAZÂDE, yuzaki.com/content/view/2907/10

[9] Prof. Dr. Ahmet UGUR, KEMAL PAŞA-ZADE'NİN VIII. DEFTERİ,https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/3

[10] Prof. Dr. Ahmet UGUR, KEMAL PAŞA-ZADE'NİN VIII. DEFTERİ,https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/3