GirişKayıt

II. Bayezid Adli Divanı ve Şiirlerinden Seçmeler

31.10.2014

 

       II. BAYEZİD ADLİ’NİN EDEBİ YÖNÜ

 

Adlî, Sultan İkinci Bâyezîd’in mahlasıdır. II. Bayezıd  1447’de Dimetoka’da doğmuş; 1454 ile 1481 yılları arasında Amasya’da şehzade vali olarak bulunmuş,  bu tarihten sonra ise  1512’ye kadar Osmanlı Devletini idare etmiştir.

 

I.Bayezıd’ın  şair kimliği üzerinde bugüne kadar yeterince durulmamıştır.  Divanının Türkiye’deki kütüphanelerde bulunan mevcut nüshaları eksiktir.

 

“Divanının Türkiye’deki kütüphanelerde 3 nüshası tespit edilmiştir. Bunlardan ikisi İstanbul’da Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde, biri de İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’ndadır. Millet Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki nüshalardan birinin istinsahı H.1120/M.1708 tarihinde gerçekleşmiştir. 41 varaktan oluşan ve yazısı harekeli nesîh olan bu nüshada bazı varaklar eksiktir. Nüshada 123 gazel, 1 murabba ve 2 beyit ve 1 mısra bulunmaktadır. Harekesiz rik‘a ile yazılan 141 varaklık diğer nüsha ise Ali Emîrî Efendi tarafından istinsah edilmiştir. Adlî Dîvânı, ilk 40 varaktadır. Büyük oranda 1120 tarihli nüshaya dayandığından, söz konusu eksiklikler bu nüshada da giderilememiştir. Yine harekesiz olan Büyükşehir Belediyesi nüshası ise baştan yaklaşık 5 varak eksiktir. 104 Türkçe, 2 Farsça gazel ve 1 murabba bulunan 20 varaklık bu nüsha, kenarında Cem Sultan’ın Dîvânı’nı barındırdığından, ayrıca dikkat çekicidir. Adlî Dîvânı’nın en eski en sağlam nüshası British Library Or.9475 numarada kayıtlı olandır. Diğer önemli bir nüsha da Mısır Milli Kütüphanesi Talat 72 numarada kayıtlıdır. 50 varaklık bu nüsha, ta‘lîk yazıyla 141’i Türkçe 14’ü Farsça toplam 155 şiirden oluşmaktadır. “[1]

 

Araştırmacıların bu eksiklikleri tamamlayacak başka nüshalara ulaşamamış olmaları  onun şairlik yönü üzerinde durulmamasına etken olmuş olabilir.

 

II.Bayezid’in divanının en sağlam nüshası  British Library’dedir.  Söz konusu divanı  British Library OR.9475 numarada kayıtlıdır. [2] British Library’deki nüshası 2008 yılında yayımlanmış ,  [3] bu tarihten sonra Adli üzerinde daha fazla çalışmalar yapılabilmeye başlanmıştır. British Library nüshası elde edilebilen en eski ve orijinal nüshadır. Türkiye’deki nüshalardan farklı olarak bu nüshada hiçbir varak eksik değildir. [4] British Library 9475 numarada kayıtlı bu nüsha, harekeli nesihle yazılmış her birinde ortalama 14 satır bulunan toplam 34 varaktan oluşmaktadır. [5] Müstensihi ve istinsah tarihi belli olmayan bu nüshada 134’ü Türkçe, 3’ü de Farsça olmak üzere, toplam 137 gazel ve 1 Türkçe murabba vardır.

 

Kendisi de âlim ve şair olan II. Bayezid kendi devrini âlimler, şairler devri haline getirmiş, bir kısım isim ve işleri ile Künhü’l-Ahbar’da kaydedilmiş olan yüzlerce kabiliyeti şöhret haline getirmiştir, birçok yönden babası Fatih’i aratmamıştır. Dine ve ibadete olan düşkünlüğü ile tanınan II. Bayezid, şiirlerinde de mütevekkil ve şükredici bir ruh hali içindedir. Bazı şiirlerini de saltanat kavgası içinde yazmış Şair Cem Sultan ile yazıştığı şiirlerinde de bu ruh halini ortaya koymuştur.[6]  Birçok şiirinde ise hak ve adalet arayışı içinde olmuştur. Yumuşak huylu halim selim bir karakterde olan padışahın şiirlerinde Adli mahlasını kullanmış olması da bu anlayışı nedeni iledir.  II. Bayezıd,  ibadete düşkün olduğu kadar şiire, şairlere ve sanatçılara düşkün bir padişahtır.  Dirayetli bir hükümdar olamamasına rağmen devrinde şiire ve şairlere rağbet göstermiş sarayına sık sık şairleri toplayarak onlarla konuşmaktan büyük zevk almıştır.

 

Tahta geçtiği ilk yıllarda  jendisi ile taht kavgasında olan Cem Sultan ve onun açtığı sorunlarla uğraşan Adli, ömrünün sonlarına doğru da bu defa oğlu  Yavuz Sultan Selim  ile uğraşmak zorunda kalmış en sonunda oğlu  Yavuz Sultan Selim  tarafından tahtından da indirilmiştir.

Adlî,  Ahmet Paşa  ’yı üstat tanıyarak gazel söylemiş,   Necati Bey’den aldığı ilham ve feyzi de ilk tesirle birleştirerek devrinde orta dereceli kudret ve kabiliyette bir Divan Şairi olmuştur.[7]



Ruzu şeb hasretle geçti günün ah nidem
Bana kısmet, gamını eylemiş Allah Nidem

Adli göğsün döküben  dertle ağlayarak
Senden ayrı düşeli ah nidem vah nidem

Beyitlerinde görüldüğü gibi bazen de yüksek lirizm ve ahenk ustalıkları da göstermiştir. Beyazıt Veli’nin divançesinin başındaki münacatı da şairlik gücü hakkında fikir verebilir.

Hüdaya, Hüdalık sana yaraşır.
Nitekim gedalık bana yaraşır.

Çun sensin penahı cihan-ı hilkatin
Kamudan sana iltica yaraşır.

Bayezıt, Adli’nin dili devrindeki şairlere göre daha sade ve anlaşılır bir dille yazılmıştır. Bu devirde yetişen   Necati Bey ve  Türkî Basit   akımının da tesiri olabileceği gibi Adli’nin kendi tercihinin de böyle olduğu kabul edilebilir. [8]




ŞEHZADE CEM İLE YAZIŞMALARI



Kardeşi  Cem Sultan   ile bitmez tükenmez taht kavgalarını savaş meydanlarında ve siyasi mücadele alanlarında da sürdürdüğü gibi şiirler halinde de sürdürmüşlerdir.  Cem Sultan  , II. Bayezit’e şöyle bir beyit yollar.

Sen bisteri gülde yatasın şevkile handan
Ben kül döşenen külhani mihnette sebep ne?     Cem sultan 


Bayezıt ( Adli’nin cevabı şudur )

Çün ( çünkü ) ruzu ezel kısmet olunmuş bize devlet
Takdire rıza vermiyesin bunda sebep ne?

Haccül haremeyn deyu davalar edersin
Ya saltanatı daniye için bunca talep ne?

 Şair Adlî II. Bayezıt'ın Edebi Kişiliği ve Hayatı

 

II.BAYEZIT- ADLİ’NİN -  ŞİİRLERİNDEN SEÇMELER

 


GAZEL

Gözüm hicrile sen giryanmışsın

Gözüm hicrile sen giryanmışsın
Yürek bu derd ile sen kanmışsın

Nola candan seni artık seversem
Meger sen can içinde canmışsın

Ferah gördüm seni canım söndü
Ben ağladımsa handanmışsın
Kul olmak ister misin ol Şah’a
Adli sen acep sultanmışsın


GAZEL “ CAN SANA”

Ey kemân-ebrû n’ola kurbân idersen cân sana
Bin benüm gibi ider her lahza cân kurban sana

Mihrüni canda ezelden saklar idüm sanma kim
Dâr-ı dünyâda görüp hayran olupdur cân sana

Dilde gamzen zahmına merhem didüm dilber didi
Tîr-i müjgânum yeter her lahzada derman sana

Pertev-i hüsnün meğer eflâka düşmiş ay u gün
Gice gündüz rezm urup olmuş durur hayran sana

Hûbluk sende tamâm oldugına hacet budur
Kâtib-i kudret ki yazmış ol hat-ı reyhan sana

Hûn-ı dil yaşunla ‘Adlî gerçi seyl oldı dirîg
Kanlu yaşun göricek rahm eylemez cânân sana

Vezni: fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün


GAZEL “ CANANI MEDH “

Tut dilüni eyleme la’l-i leb-i cânânı medh
Bendeye lâyık degüldür eylemek sultânı medh

Mihr-i ‘âlem-tâbı medh itmek düşer mi zerreye
Kevkebe lâyık mıdur itmek meh-i tâbânı medh

Cânuma lezzet irişdügin hadeng-i yârdan
Yâremün ağzına dil olmış ider peykânı medh

Oklarunı medh ider cismümde olan her kılum
Her çemen dildür sanasın kim ider bârânı medh

Medh-i ‘âlemden çü müstağni olupdur âfitâb
‘Adliyâ nice idersin ol gözi fettanı medh

Vezni: fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün

 

Adlî II. Bayezit  TÜM Şiirleri

KAYNAKÇA

 

 
profile

Şahamettin Kuzucular

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar