Matrakçı Nasuh Tarih-i Sultan Bayezid

17.12.2014

Kaynak: Hüseyin G.Yurdaydın

Tarih-i Sultân Bâyezid, Matrakçı Nasuh tarafından 1540 civarında yazılmış olan Minyatürlerle süslü bir eserdir.

TSMK'nin Revan (1272) kısmında bulunan ve sadece II. Bayezid devri tarihi üzerinde duran bu yazma eser, Matrâkçı Nasûh Mecmâu't-Tevârîh adlı eserinin Osmanlı tarihini konu olarak aldığı anlaşılan dördüncü cildi veya son bölümünün, sadece II. Bayezid devri tarihi üzerinde duran bir kısmıdır. [1]Bu eserin Matrakçı Nasuh’a iat olduğu ise British Museum nüshasının sayesinde tesbit edilebilmiştir. British Museum yazmasının II. Bayezid devrine ait kısmı ile sadece II. Bayezid devri olaylarını içine alan bu minyatürlü Revan yazması, satır satır birbirinin aynısıdır. [2]

Nasuh’un yazdığı ve resimlediği eserlerinden birisi olan Tarih -i Sultan Bayezid adıyla tanınan (Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. No. R. 1272) bu eserde Sultan 2.Bayezid dönemindeki olaylarla ilgili minyatürler bulunmaktadır. Eserdeki on resim 2.Bayezid döneminde fethedilen kalelerin, kentlerin tasvirleridir. Bu kentler Kili, Akkermen, Mudon, Karon, Avarna (Navarin), Inebahtı’dır.

Eserin Topkapı Sarayı ile British Museum nüshasının ve gerekse Mecmu'- ı Menazil yazmas ındaki kale, şehir ve konak resimleri arasındaki üslûp benzerliği de dikkati çekmekte, bu hal bile, bütün bu minyatürlerin aynı Nakkaşın, Nasûh'un elinden çıkmış olduğu hususunda şüphe bırakmamaktadır. Kaldı ki adı geçmiş olan bu yazmalarda resimleri de kendisinin yapmış bulunduğunu Nasûh, birçok vesile ile açıklamış bulunmaktadır.[3]

Tasvirlere Matrakçı Nasuh’un çizgici ve kuş bakışı tekniği ve üslubu egemendir. Bu minyatürlerdeki denizlerin gümüş yaldızlı olması dikkatleri çekmektedir. Bu eserde bulunan minyatürlerdeki evler Matrakçı Nasuh’un diğer minyatürlerinde de olduğu gibi kuşbakışı görüldüğü halde mimari özelliklerine dikkat edilmiş, evlerin ve binaların şekilleri ve mimari unsurları dikkatle çizilmiştir. Bazı minyatürlerde evler ve binaların kuvvetli renklerle boyanmış olması bazılarında ise ise renklerin soluk ve ikinci derecede kalmış olması dikkat çekicidir.

“British Museum’da kayıtlı (Add., nr. 23586) Târîh-i Sultân Bâyezid ve Sultân Selîm adlı anonim yazmanın da büyük bir eserin bir bölümünden ibaret olduğu anlaşılmakta, ifade ve üslûp benzerlikleri ise yazmanın Matrakçı Nasuh tarafından yazılmış olduğu kanaatini vermektedir.” [4]

Eserin sadece II. Bayezid devriyle (1481-1512) ilgili bir bölümünün yazması ise minyatürlüdür. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde bulunan (Revan Köşkü, nr. 1272) yazmanın müellifi tarafından özel olarak resimlendirildiği anlaşılmaktadır. [5]

Türk resim sanatı bakımından son derece ilgi çekici olan nüshanın içinde II. Bayezid zamanında yapılmış seferlerle ilgili olarak Kili, Akkirman, İnebahtı, Moton ve Gülek kale ve şehirleriyle Osmanlı donanmasına ait gemilerin resimleri bulunmaktadır.

Matrakçı Nasuh'un " Tarih-i Sultan Bayezid", adlı eseri Reha Bilge ve Mertol Tulum ortak çalışması ile günümüz alfabesi ile yayımlanmıştır. Matrakçı Nasuh'un elinden çıkmış minyatürler ise günümüz Türkçesine ve alafabesine çevrilmiş bu eserin arkasında yer almaktadır. “Bu resimler, anlatılan olaylara görsel bir zenginlik katmakta, adeta belgelemektedir.[6]