Tuhfetü'l-Guzat Gazilere Armağan Matrakçı Nasuh

Tuhfetü'l-Guzat Gazilere Armağan Matrakçı Nasuh

 Matrakçı Nasuh (d.1480 – ö. 1564), Türk  Minyatür sanatçısı,  tarihçi,  silahşoru, hattat ve matematikçisidir.

Asıl adı Nasuh bin Abdullah olan Matrâkçı Nasûh,  Osmanlı devrinin en usta minyatür sanatçılarından birisi olduğu gibi aynı zamanda çok mühim bir tarihçi, Kanuni’den beratlı usta bir silahşoru, hattat ve matematikçisidir.  Matrak oyunu denilen bir savaş oyununu icat ettiği,  silah kullanma konusunda devrinin en usta silahşorlarından biri olduğunu çeşitli vesileler ile kanıtlamış olduğundan Matrakçı lakabını aldığı bilinmektedir. [1] Osmanlıların en tanınmış ve en mühim haritacılarından mühendislerinden ve devrinin en iyi tarihçilerinden birisi, de olan Matrakçı Nasuh  ’un eserleri şunlardır.

Mecma-ı Menazil Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han 

Süleymanname ve Kara Buğdan Fetihnamesi

Tuhfetü'l-Guzât Gazilere Armağan 

Tarih-i Sultân Bâyezid

MATRAKÇI NASUH TARİHÇİLİĞİ VE TARİH ESERLERİ

Mecmâu't-Tevârîh

Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde “üstat” ve “reis” olarak tanınması için 1530′da Kanuni Sultan Süleyman tarafından verilmiş bir beratı da vardı. [2]

Matrak oyunun mucidi olan  Matrakçı Nasuh, Osmanlı Sarayını temsil etmek üzere   o yıllarda yapılan yarışmalara da katılan bir  silah ustası idi. Onun bulmuş olduğu matrak oyunu pek çok türe ayrılmış, yeniçerilerin  talimlerinde kullanılan  bir eğitim aracı haline gelmişti.

Matrakçı Nasuh’un icadı olan bu oyun Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaygınlaşmış ve saraya da girmiştir. 1529 yılında yapılan büyük şölende, devrin en meşhur matrakçısı olan Nasuh bu oyunun tüm inceliklerini sergilemiş ve saraydakilere de öğretmiştir.[3] Matrak oyunun 160 kadar çeşidinin bulunduğu belirtilmektedir.[4]

 “Matrakçılar, özel bir korunma aracı veya zırh kullanmazlardı. Giysileri, başlarında sarıkları, üstlerinde gömlek, altlarında hareketlerini engellemeyecek rahat bol ince kumaştan bir pantolon ve beli saran kuşaktan ibaretti. Ayaklarına hafif bir deri ayakkabı giyiyorlardı. Bu oyun dışında gerçek kılıçlarla yapılan eğitimler de kılıç kalkan oyunları şeklinde ayrıca sergilenir, ikili veya çoklu takımlar halinde kılıç kalkan oyunları oynanırdı.” [5]

Bir  mühendis ve  matematikçi de olan Matrakçı Nasuh,   hareketli kuleler içerisinde yeniçerileri taşıyan sistemler de geliştirmiş Kanuni’nin çocuklarını sünnet merasiminde ve İstanbul’a gelen İran Şah’ın kardeşinin huzurunda  içinden yeniçerilerin çıktığı hareketli kulelerle birlikte bir gösteri hazırlamıştı.

Tuhfetü’l-Guzât (Gazilere Armağan) anlamına gelmektedir. Bu eserini Osmanlı ordusu ve talimi için yazdığı anlaşılmaktadır.  Ordu, asker ve askerin talimi , savaş sanatını öğretmek amaçlı yazılan bu kılavuz kitabında savaşlar için askeri taktikler, savaş oyunları, çeşitli silahların nasıl kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini   ve silahları anlatılmaktadır.

 Tuhfetü’l-guzât. Kanûnî Sultan Sülayman’ın şehzadelerinin sünnet düğünlerinin yapıldığı 936 (1530) yılında yazılmıştır. Bu eserinde fasıllar halinde okçuluk, kılıç, kalkan, topuz ve at tâlimi gibi silâhşorlukla ilgili konular  işlenmiştir. Eserde bizzat Matrakçı Nasuh tarafından yapılmış  kule krokileri ve resimler de bulunmaktadır.[6]

Matrakçı Nasuh, Tuhfetü'l-Guzât G adlı eserini  Kanuni Sultan  Süleyman’ın oğullarının  sünnet törenleri sırasında, ( Bkz: Sûr-nâme )  kağıt üzerine çizdiği  hareketli kalelerin projesini gösteren  kale projesiyle birlikte takdim etmiştir. (2. Yurdaydin, 1995) Hareketli kuleler projesi onun mühendislik alanındaki bilgisini ve çizimdeki ustalığını ortaya koyan modern mühendislik çizimleri derecesinde  değerli bir çalışmadır.Eserin  yazma nüshası Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2206) da kayıtlıdır. [7]

Matrakçı Nasuh’un Atmeydanı’nda kurduğu yürüyen hisarlar (Tuhfetü’l-guzât, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2206, vr. 33b-34a) 

Seyyid Lokman Aşuri ZÜBDET ÜT TEVARİH

Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman

Seyyid Lokman Aşuri Hayatı ve Eserleri

Seyyid Lokman Aşuri ve Minyatür Eserleri

Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman

Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman

Nakkaş Osman'ın Hayatı ve Hakkında Tespitler

Şehnameci Talikizade Mehmet Suphi Hayatı ve Eserleri

Nakkaş Osman Şemailname ve Padışah Minyatürleri

KİTAB- I SİYER-İ NEBİ VE MİNYATÜRLERİ

KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyaturcu-matrakci-nasuh-hayati-tarih-eserleri/79751

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-tarih-i-sultan-bayezid/80686

[3] Prof.Dr. İbrahim ÖZTEK, OSMANLI DEVLETİNDE MATRAK, https://yasamspor.com/?SId=129

[4] Prof.Dr. İbrahim ÖZTEK, OSMANLI DEVLETİNDE MATRAK, https://yasamspor.com/?SId=129

[5] Prof.Dr. İbrahim ÖZTEK, OSMANLI DEVLETİNDE MATRAK, https://yasamspor.com/?SId=129

[6] Hüseyin Gazi Yurdaydın, ,MATRAKÇI NASUH, TDV İA, cilt: 28; sayfa: 145

[7] Hüseyin Gazi Yurdaydın, ,MATRAKÇI NASUH, TDV İA, cilt: 28; sayfa: 145