Menguş Küpe Bektaşi Halkası
Menguş KüpeBektaşi Halkası
Menguş, Osmanlıca Yazılışı : منگوش
Menguş kelimesinin sözlük anlamı küpe manasındadır. Fakat menguş sözcüğü kadınların süslenmek amacıyla taktığı küpeden ziyade Bektaşi dervişlerinin kulaklarına taktıkları Halka Beğüş Sevgilinin Kölesiadı da verilen halka şeklindeki küpeyi ifade etmek için de kullanılmıştır.
Menguş, edebiyatta ve tasavvufta kadınların değil erkeklerin daha açıkçası Bektaşi dervişlerinin kulaklarına taktıkları halka şeklindeki küpedir. Bu nedenle menguş kelimesi kulak halkası anlamına gelen halka beguş kelimesi ile de eş anlamlıdır.
Menguş veya halka beguş her Bektaşi dervişinde bulunmaz. Bu halkayı takan Derviş mücerretliğe soyunduğunu kendisini dünya malından soyutlayacağını, hatta hiç evlenmeyeceğini de ilan etmiş olmaktadır. Bu küpe derviş’in sağ kulağına takılır. Eski metimlerden anlaşıldığı kadarı ile kulağa menguş takmak için bir de tören yapıldığı anlaşılır.
Bu küpenin demirden, bakırdan,, pirinçten gümüşten veya Necef taşından vb yapıldığı da bilinir. [1]vs. birçok maddeden olabilirdi.
Halka beğûş kelimesinin dilimizdeki anlam karşılığı, kulak halkası, bende-i halka-begûş ise kulağı halkalı köle, İtaatli, muti köle veya esir manasına gelir.[2] ( Bkz Halka Beğüş Sevgilinin Kölesi)
Menguş takan derviş, Hacı Bektaş-ı Veli’nin bendesi olduğunu ifade etmiş sayılır. Bu nedenle Bektaşi babaları ve tarikata bağlı olan kimi dervişler kulaklarına menguş denilen bu halkaları takmışlardır. Bu halkalar Bektaşiliğin kölesi olduklarına, Şah-ı Velayet, Hacı Bektaşi Veli’ye bağlı, bende olduklarına işaret kabul edilir. ( bkz Kulak Delmek Kulağa Küpe Halka Begüş Mengüş )
Yavuz Sultan Selim’in kulağında halka olarak çizilmiş resim ve minyatürleri vardır. Yeniçerilerin pirinin Hacı Bektaşi Veli olmasından olsa gerek Yavuz Sultan Selim’in kulağındaki bu halkanın da Bektaşilerin taktıkları manadaki bir halka begûş olduğu şüphesizdir.[3]
Eski devrilerde esir alınıp köle yapılan kadın veya erkek kölelerin kulaklarına halka takıldığı, halka şeklindeki bu menguşlar o halkanın takıldığı kişinin köle olduğuna işaret etmekteydi. [4]Bu nedenle Bektaşiler de bu halkayı bu anlamda kullanmışlar menguş takarak kendilerinin Hacı Bektaşi Veli’nin köleleri , gulşamları olarak kabul etmişlerdi. ( bkz Korsan Gemi Esir Bende Köle Gulam )
Şule-i nâle-i bülbül gül-i mengûş bana
Kâse-i gül gibi dâg-ı hevesim gûş bana Şair Haşmet
Gulam-ı halka be- gûş – der-i şeh-i âşkız
Ne mihr-i şehr-ü ne derviş-i hankâhız biz Nazim
Guş-i mahiye takar sanki gümüşten halka
Nazil oldukça su iste katarat-ı emtar. Mesihi [5]
KAYNAKÇA
[1] İskender Pala , Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü,
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kulak-delmek-kulaga-kupe-halka-begus-mengus/91740
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/halka-begus-sevgilinin-kolesi/106702
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/korsan-gemi-esir-bende-kole-gulam/132725
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kulak-delmek-kulaga-kupe-halka-begus-mengus/91740
