Murakka Nedir Hat Kaligrafi ve Eski Devirlerde Murakka
Murakka
Osmanlıca yazılışı: murakka' : مرق
Kökeni: Murakka sözcüğü Arapça kökenlidir. Murakka sözcüğü Arapçadaki ruk’a' kökünden gelir.
Sözlük anlamları:
Bu kelimenin Arapçadaki anlamı: terki' edilmiş, yamanmış, yama vurulmuş, yama, yamalıklı şekillerindedir.[1]
Murakka sözcüğünün Farsçadaki eş anlamlısı veya karşılığı ise jende dir. Hat ve Kaligrafi sanatlarında ise murakka çalışma kâğıdı, üzerinde meşk yapılan kâğıt, karton veya kumaş vb dir
Eski Devirlerde Murakka Jende ve Yama
Eski devrilerde fakir insanların yoksulluktan dolayı yırtılmış delinmiş elbiseleri üzerine yama vurmasına murakka denirdir. Bir başka ifadeyle yama, yama, vurmak eyleminin eski dildeki karşılığı murakka demekti. Bu nedenle murakka, hem yama yapmak, hem de yama ve yamalıklı anlamlarında bir sözcüktü. Yine eski devirlerde dervişler tasavvufi düşüncelerinden ötürü özellikle yamalı hırka veya aba giyerlerdi. Özellikle Melamilik ile ilgili tarikatlarda nefsi terbiye etmek için yoksul olmak veya yoksul gözükmek makbul olduğundan dolayı dervişlerin nefislerini terbiye etmek, kibirli, mağruru gözükmemek için böyle davrandıkları da malumdur. Yamalı hırka veya giysiler giyen dervişlere jendepuş ya da murakkapuş denmiştir.
Dolayısı ile yamalı bir giysi, farklı, renk, desen ve kumaşlar ile karışmış giysiler olmaktadır.
Hat- Kaligrafi Sanatında Murakka
Yamalı giysinin karışık görüntüsü murakka sözcüğünün hat ve kaligrafi sanatında da kullanılmasına vesile olmuştur. “
Murakka sözcüğü hat, kaligrafi sanatında hattatlarında kullandığı bir tabirdir.
Murakka sözcüğü hat sanatında üzerinde meşk edilen hat dersleri için çalışma yapılan, kâğıtları ifade eder. (Meşk Nedir EdebiyattaMeşk- Meşk Nedir Hattatlık ve Müzikte Meşk ) Hat sanatında Meşk ise hat ustasının öğrencisine prova yaptırması, her harfi her yazı stilinde bir kâğıt vb üzerinde defalarca yazdırması, prova ettirmesidir. [2]
Hat sanatında kullanılan kâğıtlar normal kâğıtlardan farklı kalın ve aharlı kâğıtlardır. “Katı‘ sanatında renkli, âharlı, ebrulu, genellikle de mühreli ne çok ince ne de kalın olan kâğıtlar kullanılır. Bu özellikleri taşıyan dört beş kat değişik renkte kâğıt murakka‘ tahtası üzerine, murakka‘ yapma usulüne uygun olarak ve sulu nişasta muhallebisiyle yapıştırılıp nemini çekmeye bırakılır. “[3]
Bu nedenle bu kâğıtlar veya murakka tahtası, üzerinde çalışıla çalışıla dört beş kat değişik renkte yazılar ile dolmuş olmaktadır.
Hat sanatını öğrenmek maksatlı kağıtlar üzerinde yapılan çalışmalar günümüzde kırkyama veya kolaj, (kesyap) kelimeleri ile de ifade edilmektedir. Şu halde hat öğrenmek için öğrencilerin üzerinde çalıştıkları kâğıtlara murakka dendiği anlaşılır. Bu kâğıtlar hattatların üzerinde çalıştığı kâğıtlar yani meşknâmeleri olmaktadır. “Bir kâğıt üzerine karışık olarak yazılan yazılar, üst üste yapıştırılarak mukavva kalınlığına getirilirse murakka olur. “[4]
Murakka ile İle İlgili Tabirler ve Tamlamalar
Câme-i murakka' : yamalı elbise.
Delk-i mu-rakka' : ikiyüzlülerin kendilerini derviş gibi göstermek üzere giydikleri yamalı hırka.
Murakka' germek : pabuç ve şâire üzerine deriye işlenecek motifler için patron kesmiye hazırlanmak.[5]
Şiirlerde Murakka
Vechi vardır kıt'a-i Mîr olsa bâ hatt-ı lmâd
Hiisn-i hattiyle o çâr-ebrû murakka gösterir Şehdî [6]
· Kâğıd Varak Parşömen Kâğıd-ı zer Aharlama Mühreleme
· Nakkaşlık Sanatı ve Nakkaşlık
· Murakka Nedir Hat Kaligrafi ve Eski Devirlerde Murakka
· Hat Süsleme Sanatı ve Şiirimizde Kalem ve Kalem İşi
KAYNAKÇA
[1] https://www.osmanice.com/osmanlica-20754-nedir-ne-demek.html
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/mesk-nedir-hattatlik-ve-muzikte-mesk/115727
[3] FİLİZ ÇAĞMAN, https://islamansiklopedisi.org.tr/kati
[4] İskender Pala, Divan Şiiri Sözlüğü, s. 348
[5] https://www.osmanice.com/osmanlica-20754-nedir-ne-demek.html
[6] İskender Pala, Divan Şiiri Sözlüğü, s. 348
