Peşşe Nedir Sivrisinek ile Nemrud

Osmanlıca yazılışı: peşşe :  پشه

Peşşe , Farsça kökenli bir sözcüktür. Sözlüklerde Sivrisinek, sinek olarak tarif edilir.  

Peşşe-gir : "sinek avlıyan"  işsiz güçsüz

Peşşe edebiyatta, mekes, pervane, şem, mum ve Nemrud ile alakalı olarak karşımıza çıkmaktadır. bkz. MEKES NEDIR SINEK LEB ATEŞ  ).  Ama özellikle sivrisinek anlamı ile peşşe edebiyatta zâlim Nemrûd ile birlikte anılmaktadır. ( bkz NEMRÛD KIMDIR VE NEMRUD KISSALARI )

Peşşe ile Nemrud’un çok bilinen kıssanın özet hali şu şekildedir. Nemrud, ve putperest ahâlisi Hz İbrahim’e de çektirdiği eziyetlerden sonra küfürlerinden de vazgeçmeyince  Allah onu cezalandırır. Nemrud’un burnunun içinden beynine bir sinek girer.  “Bu sinek  Nemrud’a uzun zaman azap ve ıztırap verir hatta bu ızdıraptan kurtulmak için Nemrud, başını tokmakla dövdürmeye başlar. Sonunda kafasına taş vura, vura, tokmak vurdura vurdura delirip ölür.” [1]( Hz İbrahim - Kıssaları ve Edebiyatımızdaki İzleri )

Mekes,  karasinek anlamına gelir ve divan şiirinde ay parçası gibi düşünülen sevgilinin beyaz yüzüne konan iri bir ben - hatta sevgilinin dudağına erişmek isteyen aşık, sevgilinin dudakları kenarında veya gamzesinin yanında duran kara bir ben olarak da tasavvur edilmiştir. Mekes yani karasinek sevgilinin dudağına ve yanağına erişemeyen aşığı da sembolize eder. Âşık sevgilinin yanağına ve dudağına erişmekte aciz kaldığı için karasinek olup konabilmeyi düşünür. [2]

Peşşe yani sivrisinek edebiyatta Nemrud kıssası ve mekes yani karasinek ile ilgili tahayyüllerin dışında mum ve pervane hayalleri ile de karşımıza çıkabilir. Divan edebiyatında pervane diye adlandırılan kelebeklerin kara ve sivri sineklerin ışığa ve ateşe erişme çabası oldukça sık kullanılmış bir hayaldir. Pervaneler şem yani mum ile birlikte düşünülür. Pervanelerin ateşte yanması ve ışığa kavuşmak çabası, pervane ile mumun aşkı olarak tasavvur edilmiştir.[3]

Sihirle bir mekes olsam konardım öl sanemin

Lebinde hâli gibi yer idim şeker giistâh       Alhmed Paşa

Busen isterken gönül yandı cemâlin tab'ına

Bal umarken âteş-i sûzâna düşdi bir mekes         Aşkî

Eyler keremin âteşi gülzâr Halîl'e

 Maglûb olur peşşeye Nemrûd-ı mübâhî  Ziya Paşa

KAYNAKÇA 

[1] NEMRÛD KIMDIR VE NEMRUD KISSALARI https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=47453

[2] MEKES NEDIR SINEK LEB ATEŞ, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=47454

[3] PERVANE NEDIR PERVANE ILE MUM ŞEM-I PERVANE, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=47456