SALİYE NEDİR SÂLİYE TÜRÜ ŞİİRLER
Saliye Nedir
Sâliye türü şiirler, Muharremiyelerin bir alt türü olmaktadır. Hicri kameri takvime göre yılın birinci ayı olan muharrem ayında yeni yılı kutlamak, muharrem ayında gerçekleştiği düşünülen dini ve kutsal olayları anmak, devlet büyüklerinin yeni yılını tebrik etmek maksadıyla yazılan, yazıldığı yılı da tarih düşürerek belirten şiirlerdir.
Arapçada muharrem sözcüğü ile haram sözcüğü aynı kökenden gelir. Araplarda İslamiyet öncesi - ve sonrasında da- kutsal kabul edildiği için yılın ilk dört ayında, savaşmak yasak ve haram kabul edilmişti. Muharrem ayı zilkade, zilhicce ve receb ayıyla birlikte savaşmanın yasak kabul edildiği dört ayın ilk ayıdır. [1]
Muharrem ayı , kameri yılın ilk ayı olduğundan yılbaşına ve yeni yıla geçiş yapılan aydır. Hicri takvimde Muharrem ayının onuncu günü ise aşure günü olmaktadır.( bkz Muharrem Nedir Muharrem Ayı ve Aşure Günü )
Muharrem ayları ve aşure günlerinde çok kutsal kabul edilen hadiseler oluşmuştur. Hz İsa ile Hz İbrahim doğduğu, Hz Musa’nın Kızıldeniz’i yarıp, halkını Firavun ve ordusundan kurtardığı, Hz Yusuf’un kardeşlerinin attığı kuyudan çıktığı günler aşureye denk gelmiştir. Hz Âdem’in affedildiği, Yunus Peygamberin balığın karnından çıktığı, Hz Yakup’un kör olan gözlerinin açıldığı, Hz Nuh’un gemisini Cudi dağına veya Ağrı dağına çıkarttığı günlerin de aşure gününe denk geldiği kabul edilir.
Ayrıca Hicret, muharrem’in ilk gününde olmuştur. (MS 21 Haz 622 – MS 2 Tem 622) Bu nedenle hicri takvim 1 Muharrem 622 yılında başlamış olur. Hz Muhammed, muharrem ayını Allah’ın ayı Şehrullah olarak adlandırır.[2] Hasan ve Hüseyin, ( 10 Muharrem 61) , miladi 10 Ekim 680’de yani Muharrem ayının onu ve aşure gününde Muaviye’nin oğlu Yezid tarafından Kerbela’da katledilmiştir. [3] ( BKZ ( bkz Kerbelâ ve Vakası )
Yukarıda sıralanan nedenlerle kutsal kabul edilen Muharrem aynın kıtsal, kutlu ve uğurlu olduğuna inanılmış, yeni yılın uğurlu olması, mutluluk ve bereket getirmesi, kutsal ve dini olayların zikredilmesi için muharremiyeler yazılmıştır. ( bkzMuharremiyye Nedir )
Muharremiyelerin büyük kısmı Ehl-i Beyt sevgisi ve Kerbela olayını işleyen mersiye şeklindeki şiirlerdir.[4] ( bkz Şiirlerde Kerbelâ – bkzHz. Hüseyin Kimdir Edebiyatta Hz. Hasan ve Hüseyin ) Saliyeler ehli beyt sevgisi konusu dışında yılbaşı kutlaması ve konulara da değinebilir. ( bkz Hz Hasan Hayatı ve Halifeliği )
Sâliye türünde yazılan şiirler ise muharremiyelerin alt başlığını oluşturur. Saliyelerde yılbaşını tebrik etmek, dönemin sosyal, siyasi, ekonomik olaylarına da yer verebilmek özellikleri de ortaya çıkar. Bu nedenle özellikle yılbaşını tebrik etmek için kaleme alınan şiirlere “sâliye” denilebilir.
Ayrıca saliyelerde mutlaka girilen yılın tarihini belirten veya düşüren bir beyit de yer alır. “Sâliye türünde yazılan kaside ve kıt’alarda muharrem ayına atfedilen olay ve konuların dışında dönemin önemli kişilerinden sosyal, siyasal ve ekonomik durumlarından da[5]” söz edilmiştir
Nedȋm, Şeyh Gâlȋb, Seyyid Vehbȋ, Sünbülzade Vehbȋ ve Yaver Bey [6] Divan’larından sâliye türüne ait şiirler bulunmaktadır.
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/muharrem-ayi-nedir-asure-gunu/115267
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/muharremiyye-nedir/115270
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/muharrem-ayi-nedir-asure-gunu/115267
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/muharremiyye-nedir/115270
[5] Ayşe GİRAY ,KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA SȂLİYE: 18. YÜZYILDA YILBAŞI KUTLAMA ŞİİRLERİ, BÜRKÜT, TÜRK DÜNYASI DERGİSİ, Sayı 2/ 1, 2023, s. 52-83
[6] Ayşe GİRAY ,KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA SȂLİYE: 18. YÜZYILDA YILBAŞI KUTLAMA ŞİİRLERİ, BÜRKÜT, TÜRK DÜNYASI DERGİSİ, Sayı 2/ 1, 2023, s. 52-83
