Muharremiyye Nedir
Muharremiyye
Bilindiği gibi muharrem ayı Hicri takvime göre yılın ilk günüdür. Haram ayı olarak anılan Hicri takvimin bu ilk ayı Müslümanlar açısından da en önemli aylardan biri olarak kabul edilmiştir. Nitekim Muharrem ayının onuncu günü olarak bilinen aşure günü ise aynı zamanda Hz İsa ile Hz İbrahim doğduğu gün, Hz Musa’nın Kızıldeniz’i yarıp, halkını Firavun ve ordusundan kurtardığı gün, Hz Yusuf’un kardeşlerinin attığı kuyudan çıktığı gün, Hz Âdem’in affedildiği gün, Yunus Peygamberin balığın karnından çıktığı, Hz Yakup’un kör olan gözlerinin açıldığı, Hz Nuh’un gemisini Cudi dağına veya Ağrı dağına çıkarttığı gün olarak bilinmektedir. [1]Nitekim Hasan ve Hüseyin de Kerbela’da yine Muharrem ayının onuncu günü Muaviye’nin oğlu Yezid tarafından katledilmişlerdir. ( BKZ Muharrem Nedir Muharrem Ayı ve Aşure Günü )
Muharrem ayı bu nedenlerle Divan Edebiyatı açısından da önemli bir gündür. Bu nedenle muharrem ayında iken yazılan kasidelerde muharrem ayında gerçekleşen tüm bu olaylardan söz edilmiş veya Kerbela vakası, Hz Hasan ve Hz Hüseyin için yazılan mersiyelere de muharremiye adı verilmiştir.
Divan edebiyatında özellikle Kerbala olayını Hz Hasan ve Hüseyin’in şehit edilmesine dair yazılan çok sayıda kaside ve mersiye bulunmaktadır. Divan şiirinde Hicri takvime göre yılbaşını kutlayan, Kerbelâ Vakası olayını anlatan, Hasan ve Hüseyin’in katli için yazılan eserlere Muharremiye adı verilir.
Bu nedenlerle Muharremiye denilince ilk önce Hüseyin ( Edebiyatımızda Hz. Hasan ve Hüseyin )
, ailesi ve yandaşlarından olan yetmiş kadar kişinin 10 Muharrem 61, 10 Ekim 680 de Emevî Halifesi Yezîd ‘in askerleri tarafından Kerbelâ’da şehid edilmesi konulu yazılmış eserler akla gelir. Bu nedenle Muharremiyeler Ehl-i Beyt sevgisini işleyen şiirler olarak anlaşılır.
Konu bu hale gelince Hz Ali, Hasan ve Hüseyin sevgisini ele alan şiirlere veya şehit edilişlerini konu edinen mersiyelere Muharremiye denmiştir. Bunların bazıları ilahi veya teghviş makamlarında bestelenmiş bu besteler de “muharrem ilahileri” veya Muharremiye adıyla anılmışlardır.
Şialar ve Caferilere göre muharremiyeleri dinlerken ağlamak veya ağlar gibi gözükmek cennete gitmeye vasıta olabilecek kadar sevap olan bir eylemdir. Bu denli önemli olan Muharrem Ayı kutlamaları Sünniler tarafından da yapılır.[2]
Türk edebiyatında yazılan ilk Muharremiyelerden birisini Mevlana', Farsça olarak yazmıştır. Yazıcızade Mehmet ’in yazdığı Muharremiye ise Türkçe olarak yazılan ilk örnek olmaktadır. Bunu Sinan Paşa’nın Tazarruat ‘nâme’sindeki “Na’t-ı emîrü’l-mü’minîn Hüseyin radıyallāhu anh” adlı manzumesi takip eder. Yunus, Fuzuli, Hayretî, Safî, Şemsi Paşa, Âlî Mustafa Efendi, Rûhî-yi Bağdâdî, Ubeydî , Viranî , Şeref Hanım ve diğer pek çok başka şairimiz de Muharremiye konulu şiirler yazmışlardır. [3]
Kerbela olayı Hasan ve Hüseyin’in katli için yazılan şiirler mersiye şeklindedir. Yılbaşı kutlama ve diğer amaçlarla yazılan Muharremiyeler ise mersiye konulu değildir.
Şiirlerde Muharrem Ayı ve Kerbela ( bkz Kerbelâ ve Vakası ( Şiirlerde Kerbelâ )
Geldi çün mâh-ı muharrem kıldı dehri rûşenâ
Hâtır-ı uşşâka düşdi mâcerâ-yı Kerbelâ Hıfzî [4]
Tekrâr-ı zikr-i vâkıa-i deşt-i Kerbelâ
Makbûl-i hâs u âm u sıgār ü kibârdır.
Takrîr edenlere sebeb-i izz ü ihtişam
Tahrîr edenlere şeref-i rûzigârdır Fuzuli
Ağla ey dîdelerim mâh-ı Muharremdir bu
Kana gark eyle gözüm yaşım matemdir bu Şeref Hanım (Mersiye)
Kan aglasun şafak haber-i Kerbelâyiçün
Mâtem libâsı geydi gice ol ‘azâyiçün Hamdullah Hamdi
Yakdum Hüseyn ‘ışkına dâg-ı mahabbeti
Bu Kerbelâ’nuñ ehline kerb ü belâ gerek Ravzi
Müminlere unutulmaz bir acı
Ağlayana hep melekler duacı
Deden arş yüzünde yaptı miracı
Ah senin dertlerin İmam Hüseyin Hüseyin Çırakman ( Aşık )
Kerbela'yı yalın ayak yürüdüm
Sana geldim can Hüseyin merhaba
Su içmedim yudum yudum kurudum
Sana geldim can Hüseyin merhaba Ferman Baba -1922-1996 - Göle
Benim dostum Kerbela'ya aşık ol
Çıkarmaya kara bağla bir zaman
Aşık olmak elde büyüm vesile
Coşkun sular gibi çağla bir zaman Sivas Türküleri
Sâl ü bahâr tev'em olup piş-gâhına
Tebrike geldi ey şeh-i dânâ mübâreki [5] Vâsıf
Yılbaşı tebriki şeklinde bir kaside olan Vâsıf'ın III. Selim'e sunduğu muharre- miyesinden bir beyit:
· Muharrem Nedir Muharrem Ayı ve Aşure Günü
· Kerbelâ Vakası ( Şiirlerde Kerbelâ )
· Hz Hasan Hayatı ve Halifeliği
· Hüseyin ( Edebiyatımızda Hz. Hasan ve Hüseyin )
· Ali Mazmunu ve Şiirimizde Hz. Ali
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/muharrem-ayi-nedir-asure-gunu/115267
[2] MUSTAFA İSMET UZUN, MUHARREMİYYE, https://islamansiklopedisi.org.tr/muharremiyye
[3] MUSTAFA İSMET UZUN, MUHARREMİYYE, https://islamansiklopedisi.org.tr/muharremiyye
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kerbela-vakasi-siirlerde-kerbela/133230
[5] İskender Pala Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, s. 346
