Sumnat Somnat Şehri Putu ve Gazneli Mahmut
Sumnat Somnat Şehri
Somnat tapınağından bir detay
Sumnat veya Somnat Divan edebiyatında Gazneli Mahmut ile birlikte adı geçen Hindistan’da bir şehir ve o şehirdeki devasa bir put- sanem- olmaktadır. ( BKZBüt Büthane Nedir Şiirlerimizde Put Sanem Sanema )
Somnat şehri Hindistan’da “Kathiavar yarımadasında, Gucerat eyaletinin batı kıyısında bulunan ve Hintlilerin en önemli tanrısı olan Siva’ya adanmış bir tapınaktır. Bu şehir Şiva tarafından kutsal sayıldığı kabul edilen ve Gazneli Mahmut zamanında da 12 büyük heykelin bulunduğu şehir ve ibadet merkezlerinden biriydi. Somnat, "Ay Tanrısı Koruyucusu" anlamına gelmektedir.” [1]
Büyük bir kale ile korunan bu şehirdeki on iki devasa heykel içinde Sumnat Putu denilen devasa Şiva heykeli Hintliler tarafından en önemli ve en değerli heykel olarak görülüyordu. Hintliler Güneş ve Ay’ın tutulduğu günlerde bu putların önünde âyin yaparlar böylesi günlerde yapılan ayinlerde duaların kabul olacağına inanırlarmış. “Tapmağın içinde 500 berber görevli olup her gelenin saç ve sakalını kazırlar; keza 500 câriye de saz çalıp oynarlarmış. Günde bin civarında ziyaretçisi bulunurmuş.”[2]
8 Ocak 1027’de bu şehrin kalesi Hindistan’a on yedi sefer düzenleyen Gazneli Sultan Mahmud, tarafından ele geçirilmiş tapınak ve bu tapınaktaki devasa Somnat putu da yıkılmıştı.
Kaynaklara göre Sultan Mahmud’un yakıp yıktığı eski Sumnat’ta, hilal şeklinde yapılmış” 25 metre yüksekliğinde, yek pare bir taştan yapılmış olan- muhtemelen kayaya oyulmuş- ve sadece ön cephesi görünen “ [3]ve Somnat denilen devasa bir heykel de vardı.[4]
Hintlilerin en değerli ve en kutsal heykel olarak kabul ettikleri bu heykel muazzam bir şekilde, yakutlar, elmaslar, zümrütler, altın takılar, incilerle vb süslenmişti. Bu putun üzerindeki tüm altın, elmas, yakut ve diğer mücevherlere Sultan Mahmut tarafından el konulmuş ve bu put kırdırılmış ve burada bir ezan okutulmuştu. ( BKZ Gazneli Mahmud Kölesi Ayaz ve Hikayeleri ) “ Hintlilerin tapınaklarını yerle bir edip altınlar ve mücevherle süslü putlarını kırdırmış, Hintlilerin kutsal saydığı pek çok şehre girmişti. İkinci Hint seferinde Gazi unvanını da kazanan Sultan Mahmud, sonraki seferleri ile de Cumne ve Ganj bölgelerindeki tüm şehirleri feth etti. Kanave kalesi ve şehrini de aldıktan sonra Somnat şehrine kadar ilerledi. Bu seferler sonrasında Pencap ele geçirmiş, Sind’in içlerine kadar ulaşmıştı.” [5]
Somnat Tapınağı
A.Talat Onay’ın olarak Hüseyin Cahit Tercümesi Hunların Tarihi III eserini atıf göstererek verdiği bilgilere göre Sumnat’ın fethi sonrasında sadece Gazneli Mahmut’un hissesine 25 milyon sikke altın düşmüştü. [6] Hatta Sumnat ‘ta “ 10 mete tülünde 2.5 metre arzında zemini safi gümüş bir oda da vardı.“[7]
Gazneli Mahmut' la birlikte 6 defa yakılıp yıkılan bu tapınak günümüzde rstore edilmiş vaziyettedir.
Sumnat ve Somnat Putu divan şiirinde yukarıdaki bilgiler ışığında, sanem, saneme ve Sultan Mahmud’un putları yıkması telmihleri ile karşımıza çıkmaktadır. Sumnat Sanemi, sanem, put, saneme âşık olunan gayrimüslim güzeli manası ile de karşımıza çıkar. Sumnat putperestlerin yolu düşenleri putperest yapmak için içindeki güzelleri takdim ettikleri güzeller şehrinin putlarından birisi olarak da gösterilir. ( Bkz. Halluh Hoten Nevşâd Şehirleri ve Ferhar Güzeller Mabedi ) Divân şairleri bu şehri daha ziyade ateşgede ve puthâne manalarında kullanmışlardır.
Nâ-gehân sevdi gönül bir sanem-i sîm-teni
Ağırı altuna deger büt-i Ken’ânî gibi Hamdullah Hamdî,
Kâfir etdiler beni feryâd bu büt-hânede
Dîn ü dil gâret ider sîmîn sanemler var imiş Usûlî,
Usuli’nin bu beytinde yolu düşenleri putperest yapmak için kullanılan güzeller mabedinden söz etmektedir.
Oldukça Sûmnât-1 hayâlim suver-nümâ
Ebkâr-ı meâııî secde eyler mugâtı gibi Şeyh Gâlib
Sûmnât-ı kişver-i aşk olmuşum gûyâ Nesîb
Hâne-i dilde söyimmez muttasıl âteş yanar Nesîmi
KAYNAKÇA
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Somnat
[2] İskender Pala Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s. 422
[3] A.Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 425
[4] Görseller vb için bkz : https://somnath.org/Home/BHALKA-TEERTH
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/gazneli-sultan-mahmud-hayati-ve-seferleri/97967
[6] A.Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 425’te bu bilgilere kaynak olarak Hüseyin Cahit Tercümesi Hunların Tarihi III., s. 276 ‘yı kaynak olarak göstermiştir.
[7] A.Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 425’te bu bilgilere kaynak olarak Hüseyin Cahit Tercümesi Hunların Tarihi III., s. 276 ‘yı kaynak olarak göstermiştir.
