Tegazzül

 Osmanlıca yazılışı : tegazzül :  تغزل

Tegazzül Kökeni Anlamları

Gazel Arapça kökenlidir ve  “flört etme, aşk sözleri, aşk şiiri, yün eğirme” anlamlarında sözcükler üretilen Arapça “ gzl “ [1] ( üçlü –sülasi )  kökünden gelir.  Bu nedenle tegazzül sözcüğü;  aşk, işret, şarap içip eğlenme konulu şiir anlamına gelen gazel sözcüğü ile “ yün eğirdi” anlamına gelen ”  ġazala”  غزل fiili ile aynı kökten gelmektedir. Çoğulu tegazzülât’tır.

Bu nedenle Tegazzül sözcüğü” gazel söyleme “, “ gazel tarzında şiir yazma”  anlamına gelmektedir.

Edebiyatta ve Kasidede Tegazzül

Tegazzül sözcüğü edebiyatta kaside içinde kasidenin vezni ve ahengi ile uyumlu bağımsız bir bölüm şeklinde bir gazel yazmak söylemek anlamında bir terimdir. Bu nedenle kasidenin içinde kaside ile vezin ve ahenk bütünlüğü taşıyan bir gazelin yer aldığı kaside bölümü olarak da tarif edilebilir. 

Başka bir deyişle tegazzül bir kasidenin içinde kaside bölümü olarak yer alan gazele denmektedir.

Tegazzül bölümü kasidenin nesip ( teşbib ) bölümünden sonra veya kasidenin sonlarına doğru fahriye ve dua bölümleri arasında tecdîd-i matla‘ ile başlayan gazellerin adıdır. Tecidid-i matla kaside içinde tekrar eden matla kendi arasında kafiyeli olan kaside veya gazelin ilk beytine denmektedir. Doğpal olarak kaside bir matla beyti ile başlar ( kasidenin ilk beyti ) Tegazzül bölümünde ise bir gazel başlayacağına göre gazelin de kendi arasında kafiyeli olan ilk beyti olmak zorundadır. Kaside içinde yer alacak olan gazelin de matla beyti olması gerektiğinden kaside içinde matla beyti yinelenmiş yani tecdid-i matla meydana gelmiş olur.

Kısaca tegazzül, bir kaside içinde yer alan bir gazeldir. Tegazzül, kaside içinde tecdîd-i matla ile başlayıp mahlas beyti ile sona erer. Ancak her kasidede tegazzül bölümü olacak diye bir kural olmadığından tegazzül bölümü bazı kasidelerde vardır.

İLGİLİ LİNKLER

• NESİP BÖLÜMÜNE GÖRE KASİDELER
• Kaside Nedir ve Kasidenin Bölümleri
• Kasidenin Tarihçesi İslam ve Türk Edebiyatında Önemli Kasideciler
• Kasideci Zahîr –i Faryâbî ile Selmân Saveci ve Kızıl Aslan

KAYNAKÇA

[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/gazel