Teşbih-i Beliğ Nedir Örnekleri
Teşbih-i Beliğ Nedir Örnekleri
Teşbih-i beliğ kelime anlamı ile en güzel benzetme anlamına gelmektedir. Teşbih-i beliğ, teşbihin gruplarından biri ve en güzel teşbih şeklidir. Teşbih sanatı öğelerine göre mufassal, mücmel, müekked ve beliğ gibi teşbih gruplarına ayrılır. Teşbih, benzeyen ve kendisine benzetilen olmak üzere iki temel unsura dayanır. Teşbih-i beliğ ise sadece benzeyen ve benzetilen ile yapılan Teşbih’in en makbulü olarak kabul edilen teşbih türüdür. [1] Sadece benzeyen ve benzetilen unsurların kullanılması; benzetme yönünün söylenmemesi nedeniyle en etkili teşbih türüdür. Bu tip teşbihler Batı edebiyatında “metafor” bizim edebiyatımızda İstiare olarak tanımlanır. İstiare teşbihin ali unsurlarından birisi ile yapılan bir teşbihtir. İstiare benzeyen veya kendisine benzetilenden birisi ile yapılan bir teşbih olmaktadır. Bu tür teşbihlere bizim edebiyatımızda istiare, batı edebiyatında ise “metafor” denmektedir. ( bkz Erkan-ı İstiare Erkan-ı Teşbih Nedir)
Teşh-i beliğde benzetme niyetinden ziyade anlam aktarımı söz konusudur. Abartılı ve etkili bir şekilde ifade edilmiş olduğundan en makbul teşbih olarak kabul edilir. Yahya Kemal’in, “Bu dil ağzımda annemin sütüdür” mısraı teşbîh-i belîğ örneği olmaktadır.
Gül hasretinle yollara tutsun kulağın
Nergis gibi kıyamete dek çeksin intizar Bâki
Gül, yolları gözlenen ayak sesi beklenen mahbuba benzetilmiş, nergis ise kıyamete kadar inleyecek insana benzetilerek kişileştirilmiş ama insan söylenmemiştir. Dolayısı ile bu beyitte hem istiare hem de teşbih-i beliği vardır.
Kad kıyâmet gamze âfet zülf fitne hat belâ
Âh kim ben hüsnünün bunca belâsın bilmedim Ahmed Paşa,
Ahmed Paşa bu beytinde benzeme yönü ve benzetme edatını kullanmadan sevgilinin boyunu kıyamete, bakışı felâkete, perçemi fitneye, ayva tüyleri belâya benzetmiştir.
Bir şu‘lesi var ki şem’i cânın
Fânûsuna sığmaz âsumânın Şeyh Galip
Şeyh Galip bu beytinde benzeme yönü ve benzetme edatını kullanmadan gökyüzünü fanusa, canı ise muma benzeterek teşbih-i beliği yapmıştır.
Habib eşiği rakibe şeref verirdi velî
Çemende gezmek ile zağ andelip olmaz Necati
Sevgilinin eşiğinde olabilmek rakip için şereftir fakat karga çimenlikte gezerek ( çirkin çirkin öterek ) bülbül olamayacaktır. Necati bu beyitte, zağ( karga) andelip , çimenlik , sevgilin eşiği bile bir çok teşbi-i beliği ve istiare örneği vermektedir.
Gülüm beni terk edecek
Hasretiyle öldürecek
Gül sevgiliye benzetilmiş, benzeyen sevgili söylenmemiş teşbih-i beliği yapılmıştır.
Teşbih Kökeni Anlamı Teşbih Sanatı Türleri Unsurları Örnekler
Erkan-ı İstiare Erkan-ı Teşbih Nedir
Mekniyye Nedir İstiare-i mekniye Kapalı İstiare
İstiare Söz Sanatı Nedir Türleri ve Örnekleri
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/tesbih-kokeni-anlami-tesbih-sanati-turleri-unsurlari-ornekler/152642
