Turgenyev Hayatı Türk Asıllı Oluşu Edebi Yönleri

İvan Sergeyeviç Turgenyev

Tam adı İvan Sergeyeviç Turgenyev’dir. Doğum 9 Kasım 1818 Orel, Çarlı Rusya’sı Ölüm 3 Eylül 1883  Fransa, Bougival, Seine-et-Oise . Rus kökenli realist akıma mensup şair, yazar, oyun yazarı, çevirmenidir.

Turgenyev’in Kökeni ve Türklüğü

Rus tarihçisi Nikolay Baskakov, "Rus familyasının doğuşu"  ve “ Berhet”  kitabında Turgenyev’in soyadının eski Tatar dilinde tez, hemen, çabuk anlamlarına gelen Türgen (Түрген) [1] sözünden geldiğini ve Turgenyev'in de Mogol- Tatar Türkü kökenli bir soydan geldiğini belirtmektedir. [2] (Turgenev, Moğol kökenli bir Rus soyadıdır (Moğol kökenli tүrgen fast'tan): Turgenev, Alexander Ivanovich (1784 1845) Rus devlet adamı, I.P. Turgenev Turgenev, Alexander Mihayloviç'in oğlu (1772...) [3]

Türgen (Түрген ) sözcüğü Sibirya Türk ağızlarında da  “hızlı, acele eden”  anlamlarındadır.

Turgenev’in soyu Murza (mirza) Lev Turgenyev’e dayanmaktadır.  Murza (mirza) Lev Turgenyev’in yıkılışından önce veya sonrasında Altın Orda ( Altınordu Hanlığına ) mensup bir kabile reisi iken Altın Orda Hanlığının yıkılmasından sonra Rus Çarı’na itaat etmiş olan bir Türk Beyi ve kabile reisi olduğu anlaşılır.  Bilindiği gibi Kıpçak-  Hazar,  Altın Orda, Kırım, Safevi ve Gence Hanlıklarında belirli arazilere ve kabilelere hükmeden Beylere Mirza denilmişti.  Kısaca Altı Orda Hanlığında bir kabile reisi olduğu anlaşılan Mirza ( Murza) Türgen’in Hıristiyan olduktan sonra İoan adını aldığı,  Rus Çarı tarafından kabilesine ve kendisine büyük bir arazi de tahsis edilerek [4] Rus Knyaz’ı ( Knez) ilan edildiği anlaşılır.  Bilindiği gibi Rus Knazleri ve Kırım Hanlığının baskılarına dayanamayan Altın Orda Hanlığı 1502 yılında Kırım Hanlığı tarafından ortadan kaldırılmıştı.  Altın Orda yıkıldıktan sonra bir müddet Kırım Hanlığına bağlı bir Mirza olduğu anlaşılan  “Vasili İonoviç'in torunları Rus Çarına bağlı bir Tatar ailesi olarak 1550 yılından sonra arazi”[5] ve Knazlik ile ödüllendirilmiştir.

Şu halde İvan Sergeyeviç Turgenyev, Altın Orda Hanlığı dağıldıktan sonra Rus Çarına biat ederek Rus Knaz’ı ( Kinez’i)  olmayı kabul eden Vasili İonoviç Türgenyev’in soyundan gelen bir hanedan üyesidir.

AİLESİ EĞİTİMİ

İvan Sergeyeviç Turgenyev, artık yoksul düşmüş Türgenyev Hanedanın bir mensubu olarak 9 Kasım 1818'de Orel kentinde doğar. Bir süvari albayı olan baba Turgenev, Spasskoye malikânesinin sahibi, yaşlı bir kadın olan, Varvara Petrovna Lutovina ile evlenmiş ve İvan Sergeyeviç Turgenyev bu evlilikten dünyaya gelmiştir.

 Annesi beş bin serfe ( miras yoluyla kendisine tahsis edilen arazide toprak ağası adına çalışan köylüye) sahip soylu aileye mensup büyük bir arazi sahibi bir kadındı.  [6]

Turgenyev’in annesi Varvara Petrovna Lutovina, kültüre ve eğitime önem veren bir kadın olduğu halde, suç işleyen toprak kölelerine ( serflerine) acımasızca cezalandıran kırbaçlatan bir kadındı. Turgenyev, annesinin bu acımasız davranışlarını izleyerek büyümüş, annesinin köylülere yaptığı bu işkencelerden bir hayli etkilenmiş;  eğitimi ve öğretimi için de kendisini çok zorlayan annesinden nefret ederek büyümüştü. [7]

1827'de ailesi Moskova'ya göç etmiş Turgenyev, özel okullara gittiği gibi özel öğretmenlerden ders alıp; Almanca, İngilizce ve Fransızcayı anadili gibi konuşmaya başlamıştı.  Moskova ve Petersburg üniversitelerinde okuyan yazar,  Felsefe fakültesini bitirdikten sonra Berlin’e gönderilmişti.

YAZARLIĞI VE HAYATI

Berlin Üniversitesi’nde eğitim gördüğü dört yıl boyunca tarih, klasik filoloji dallarında çalışmalar yapmış Yunanca ve Latince’yi de Almanya’da öğrenmişti.  Rusya’ya döndüğünde Petersburg Üniversitesi profesörü olmuştu.

1842’de hayatının dönüm noktası olacak olan Rus eleştirmen Belinski ile tanışmış oldu.  Belinski,  toprak köleliğine karşı çıkan aydınların sözcüsü gibi bir aydındı. Yazarlık hayatına bu konularda ve Belinski’nin önerileri ile başladı. İlk eserlerinden itibaren  Puşkin ve Gogol’un realist anlayışını benimsemiş, 1844 ‘te ilk öykülerini( Andrey Kolosov)  yazmıştı.

1843 ‘te kadın şarkıcı Paulına Viardot’a aşık olmuş, onun yanı başında yaşayabilmek için işinden istifa bile etmişti. [8] Turgenyev’in bu platonik aşkı ölene kadar sürmüştü.

1852’de yayımlanmaya başlayan ve kendisine şöhret kazandıran "Bir avcının notları"( Zapiski Ohotnika)  adlı yazı dizisi  Belinski ve toprak mülkiyetine karşı çıkan aydınlar çevresinin etkileri altında kaleme alınmıştı. Devrimci içerikler taşıyan, Rus İhtilalına zemin hazırlayan eserlerden birisi olan ve 25 adet öykünün toplandığı bu kitap 1880 yılında basılacaktı. Bu kitabın içindeki öykülerin konusu ise serflerine işkence yapan annesi sayesinde tanıdığı köylülerin içini burkan yaşam koşullarıydı.

“Bir avcının notları"( Zapiski Ohotnika) hikâye serisi aydınların alkışını kazanmış, ancak Çarlık Rusya’sı yönetiminin şimşeklerini üzerine toplamıştı.

Gogol'ün ölümü üzerine 1852’de bir yazı kaleme almış, bu yazı önce sansüre uğramış, bu yazı Moskova’daki dergilerde çıkınca bu defa da tutuklanıp bir ay hapiste yatmıştı. Bundan sonraki bir yıl boyunca polis gözetiminde yaşadı. [9]

1856 yılında ilk romanı olan Rudin’i yazdı. Bu romanın kahramanı tıpkı kendisi gibi Alman Üniversitelerinde okumuş, Fransız Devrimine hayran bir idealist bir aydının hayatıydı. Sonraki romanlarında ise tıpkı annesi gibi; kültürlü çiftlik sahiplerini ve onların eziyete maruz bıraktığı serflerin hayatlarını anlattı. 1862 yılında yayımlanan ve Nihilist anlayışın ilk romanı sayılan Babalar ve Oğullar adlı romanında kuşak çatışmalarını “ yeni ile eskiyi, doğan ile ölmekte olanı, muhafazakârlıkla devrimciliği karşı karşıya getirmiş “ Nihilist düşünceleri de yaymaya çalışmıştı. Oluşan tepkiler üzerine Rusya’yı terk etmesine izin verildi.

Kimi araştırmacılara göre  Gogol ‘un Ölü Canlar [10]adlı eseri bitmemiş olduğu için Rus Edebiyatı’nın tam anlamıyla yazılmış ilk modern romanI Babalar ve Oğullar ‘dı.[11] 1862’den sonra yazdığı her yazı tartışma konusu olmuş tepkilere maruz kalan Turgenyev, Almanya ve Fransa’da sürgün hayatı yaşadı.

Turgenev iki yıl kadar süren bir hastalıktan sonra, 3 Eylül 1883'te  Paris yakınlarındaki Bougival kasabasında ölmüş cenazesi Petersburg’a getirilmiş ve 9 Ekim'inde Petersburg'da gömülmüştü.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Turgenyev, Gogol ve Puşkin’in tesirinde ev her iki yazarın realist anlayışına sahip bir yazardır. Rus edebiyatının ilk modern romancıları arasında olmaktadır. Feodal ve aristokrat sahibi bir aileye mensup olmasına rağmen, devrimci, Nihilist,  toprak mülkiyetine karşı çıkan, köleliği çağdışı bulan,  Fransız İhtilalına hayran, yenilikçi bir çarlık Rusya’sı aydınıdır. Düşünceleri ve eserleri ile Ekim 1917 Komünist İhtilalına zemin hazırlayan yazarlardan biri olmuştur.  Bu düşüncelerini  özellikle “Bir avcının notları"( Zapiski Ohotnika) Rudin ve Babalar ve Oğullar adlı eserlerinde açıkça dile getirir.ç Bu düşünceleri nedeni ile hapis de yatmış sürgüne de gönderilmiş hatta yurtdışında sürgündeyken ölmüştür.

En çok ses getiren romanı olan Babalar ve Oğullar adlı eserinde Rus aristokrasisinin ve feodalitesinin çöküşü ile burjuvalar ile demokrasinin yükselişini başarıyla anlatmıştır. Reformist  ve devrimci düşünceler  ile katı gelenekçi fikirlerin çatışmasından oluşan nihilizmi savunmuş bu nedenle yapay karakterler üretmek ile de suçlanmıştır.

Yapay karakterler üreten yapmacık bir realist olmakla suçlansa da imalı bir üslup, başarılı bir anlatım diline sahip , aşk ve karakter analizlerinde başarılı bir romancı olarak ün kazanmıştır.

KAYNAKÇA

[1] Tıva Türkçesinde "dürgen", çabuk,hızlı, süratli, tez anlamındadır. ( Tuvaca-Türkçe Sözlük, D. Monguş. Tıva Devlet Üniversitesi / Sosyal Araştırmalar Enstitüsü yayınları. Kızıl-2005. s.81)

[2] https://yakut_russian.academic.ru/16511

[3] https://yakut_russian.academic.ru/16511/

[4] https://turklehceleri.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/hepsi/anlam/Knyaz

[5] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0van_Turgenyev

[6] Meydan Laorusse, Turgenyev, Milliyet Yayınları, C. 23, s. 11757

[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0van_Turgenyev

[8] Meydan Laorusse, Turgenyev, Milliyet Yayınları, C. 23, s. 11757

[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0van_Turgenyev

[10] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/olu-canlar-ve-ozeti-gogol/83828

[11] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/babalar-ve-ogullar-hakkinda-konu-ozet-inceleme/84606