KategorilerEDEBİYATEdebiyat Terimleri MazmunlarTurna Edebiyatta Türkmen ve Telli Turna

Turna Edebiyatta Türkmen ve Telli Turna

22.03.2025

 

 

Turna

Turnalar,  uzun boylu, uzun bacaklı, uzun kanatlı, uzun boyunlu göçmen kuşlardır.  Yazarı kuzeye, kışları güneye göçen bu kuşlar;  bitkisel tohumlar, meyveler ve küçük hayvanlarla beslenir. Gaga, boyun ve kanatları uzun olan bu kuşların kuyrukları kısadır. Sesleri kilometrelerce uzaklardan duyulabilen bu göçmen kuşlar  çok yüksekten uçsalar da yuvasını yere yapar.

Telli Turna

Turnaların bir türü olan telli turnaların “gözünün arka tarafından bir tutam tüyün aşağıya doğru sarkar.  Bu yüzden telli turna adını alan ve nesilleri tükenmekte olan bu turnalar “ Moğolistan, Kuzey Doğu Çin, Karadeniz ve Orta Avrupa Sibirya'da bulunan turna türüdür. 155–180 cm kanat açıklığı, 85-100 santimetre uzunluğunda, 2–3 kg ağırlığında, bayağı turnadan ufakça daha küçük ama benzer kuş tüyü olan bir turnadır. Telli turnalar, ilkbahar aylarında kuzey yarım küreye, sonbaharda ise güneye göç ederler.

Türk edebiyatında turna ve telli turna haberci kuşlar grubundadır.  Turna ve telli turna türkülerde ve şiirlerimizde adı en çok zikredilen kuşların başında gelir.  Çünkü telli turnalarla konargöçer Türkmenlerin huyu, husu ve havası bir birine çok yakındır. Aynı göğü ve toprağı;  aynı yaylayı paylaşmış; aynı aylarda mevsimde konargöçer olmuşlardır. Türkmenler de turnalar gibi katar katar göç ederler. Bu yüzden turna, Türkmen’in çok önemli dert ortağı, hal deş, yoldaş, arkadaşı, türküdaşı olmaktadır.  

Ayrıca sevgilinin boyu, boynu, endamı turnaya benzetilir.  Gelin kızların duvakları, başlıkları, saflıkları;  telli turnanın hallerine, duruşuna, tellerine teşbih olur. Türkülerimizde süt sağmaya giden pernekteki kızlar turna katarına benzetileri. Telli turna ve suna gelinlik veya ergen Türkmen kızlarına teşbih edilir.

Turnaların halkımız tarafından bu kadar çok sevilmesinin bir diğer nedeni ise hem güzelliği, hem de canhıraş bir şekilde çıkan ve çok uzaklardan duyulan sesleri olsa gerektir. Turnalar; çok uzaktan duyulan çığlıkları, canhıraş nidalarıyla bozlaklarımız, ağıtlarımız, türkülerimiz gibidir.

Turnalar halkımız, âşıklarımız ve şairlerimizin sılasına gidip gelen, sevgilisine sedasını duyuran, sırlarını, dertlerini, haberlerini götürüp getiren, postacıları, sayrıları, ulakları ve name taşıyanlarıdır.  

Turnalar göçmen Türkmen’in yollarda yoldaşı olmuş, sesleri yanık bağırın hazin nidası çıkmıştır. Türkmen, turna gibi göçer; turna gibi yanık söyler.

Lakin tıpkı anonim türkülerimiz gibi turnalar ve telli turnaların nesli tükenmektedir. Turnalara seslenen türküler azaldıkça, Türkiye’ye turnalar gayri uğramaz olmuştur.

Gökde de turnam sesi gelir ganadı burma

Ağzı dolu yem getirir şekerli hurma

Şâm-ı zülfünle gönül mısrı harâb oldı deyü
Sana iletdi kebûter haberi döne döne          Necati

 

TURNALI TÜRKÜLER ŞİİRLER İÇİN TIKLAYIN

Kavakta Turna Sesi Var

Turna Gibi (Ali Diye Diye)

Recep'in Ağıdı Gökyüzünde turna katar

Garip Turna Bizi Senden Sorana

Telli Turna Bizim Ele - Aşık Poyrazoğlu

Bir Çift Turna Gördüm Durur Dallarda

Havada Turna Sesi Gelir 1

Havada Turna Sesi Gelir 2

Telli Turna Bizim Ele Gidersen

Yüce Dağ Başında Turna

Allı Turnam Bizim Ele Gidersen

Eğlen Turnam Eğlen

Turnam Ne Durursun Latif Şah Hikayesinden

Turnam Tellerini Sürmeli Bey

Kars'tan Ankara'ya Turnalarla Selam

Sana Garip Derler Turnam

Turnalar Canan Hasretiyle

Bir bölük turnalar müjde getirdi

Turnam Devredip Gezerken

Gökyüzünde Bölük Bölü

 

Kuşlar ile İlgili Konu Başlıkları aşağıdadır.

Sireng Nedir Anka Simurg

Hûn-ı Kebûter Nedir Güvercin Kanı

Kebûter ve Kebk Nedir Şiirimizde Güvercin

Hüdhüd Nedir İbibik ve Hz Süleyman’ın Ulağı

Alıcı Kuşlar Mazmunu

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da