Kebûter ve Kebk Nedir Şiirimizde Güvercin

 

Kebûter- Güvercin

Osmanlıca yazılışı:   kebûter  : كبوتر

Farsça kökenli bir sözcük olan kebûter, Türkçede "Güvercin" anlamındadır. Kebûter  divan şiirinde bir av kuşu olarak karşımıza çıkar. Avcı kuşlarla birlikte anılan kebûter aynı zamanda mecazi olarak sevgili yerine de  kullanılır.

Eski edebiyatta güvercin anlamına gelen bir de "Kebk " sözcüğü vardır. Kebk ve Kebuter dilimizdeki güvercin kelimesinin eş anlamlısıdır. "Kebk-i deri"  tabiri ise sesi ve güzelliği ile öne çıkan güvercinleri ifade etmektedir. 

Kebk, Kebuter ve Güvercin şiir dünyamızda sesinin kendisinin güzelliği ile söz edilen bir kuştur. 

Bir gün ol tûtî-i gülzâr-ı visal
Kahkaha etmediler kebk-misâl  Hâkanî

Eski devirlerde güvercin, posta kusu olarak da kullanılmıştır. Güvercin yetiştirme, oldukça yaygın bir hobi olarak karşımıza çıkmaktadir. Saraylarda dahi makbul cins güvercinler besleyen, büyüten, yetiştiren kuşçular görev almıştır.  Osmanlı sarayında çok kıymetli taklacı güvercinlerin yetiştirildiğini, sadece süsü ve güzelliği için çok değer gören Şebap cinsi güvercin büyüten kuşçuların olduğunu biliyoruz.

Günümüzde dahi güvercin beslemek, uçurmak takla atan güvercinleri izlemek hobisine düşkün pek çok insan bulunmakta, çok değerli güvercinler çok yüksek paralar ile satılmaktadır.

Güvercinlerin etlerinin çok lezzetli olduğu güvercin etinden meze yapıldığı da vakidir.

Divan şiirinde Hûn-ı Kebûter ( Güvercin Kanı ) güvercinlerin kanı değil renginden dolayı şarabı ifade etmek maksadı ile de kullanılmıştır.  [1]


Kebuterle ilgili birçok tamlama vardır:

kebûter-i efil ; gönül güvercini, güvercine benzeyen gönül.

kebûter-i harem ;  Kabe'de bulunan ve avlanması yasak olan güvercin cinsi;

kebûter-i nâme-ber ; mektup götüren güvercin, posta güvercini.

Hûn-ı Kebûter ( Güvercin Kanı )


Nice arz edem hele saz-ı dil-i dildara ben
Name göndersem kebuter iltemez biryan olur   Hayretî

Şâm-ı zülfünle gönül mısrı harâb oldı deyü
Sana iletdi kebûter haberi döne döne          Necati

Düm-i tâvûsdur gül-bün gerek kim
Ahı da bülbüle hûn-ı kebûter       Ahmedi

Şeb-dâne-yi dîde-yi terimle
Meşgul olurum kebûterimle        Muallim Naci 

Ko zebh itsin niğâhın ensesinden kumru-i cânı
Kebûter kanının nûş  eylesin   ıyş –u tarablarla     Sabit 

Otursa naz ile şehbâz-ı vahşi
Yiiriise lûtf ile kebk-i deridir      Hayretî

Güvercin sadece divan edebiyatında değil Halk, aşık ve çağdaş şiirimizde de çok sık  hakkında söz söylenen bir kuştur.

Uçar güvercinler görünür alem
Yar bana göndermiş gurbetten selam
Gözyaşım mürekkep kipriğim kalem
Ayrılık defterin yaz uğrun uğrun          Anonim

Gök güvercin olaydım Sabriyem
Dağ başına konaydım
Gelen geçen yolculara Sabriyem
Ben yarimi soraydım                          Rumeli Türküleri

Güvercin uçuverdi
Kanadın açıverdi
Elin oğlu değil mi
Sevdi de kaçıverdi        Nevşehir Türküleri

Güvercin vurdum kalkmaz
Kanı sel oldu akmaz
Küçükten bir yar sevdim
Şimdi yüzüme bakmaz        Elazığ Türküleri

Güvercinim süt beyaz
Gine geldi bahar yaz
Kurban olam Allahım
Seveni sevene yaz          Aksaray Türküleri

Gözlerin yedi beni
Kurt oldu yedi beni
Uydu eller sözüne
Ellere dedi beni       Kerkük Türküleri

Kuşlar ile İlgili Konu Başlıkları aşağıdadır.

• Anka-Zümrüd-ü-Anka-Simurg-mazmunu-ve-ozellikleri-beyitlerle/4849
• Dervis-Şemseddin-ve-dih-murg-mesnevisi/1818
• Huffas-Yarasa-nedir-Hz-İsa-nin-kusu-Murg-u-İsa-vatv-t-sebpere/39341
• Murg-i-eyvan-kuslar-eyvani/67711
• Simurg-Zümrüd-ü-Anka-efsanesi/4184
• Kaknüs-Musikâr-kusu/50909
• Alici-kuslar-mazmunu-siirimizde/4831
• Gul-ile-Bulbul-divan-siirinde-gul-ile-Andelip/48117
• Hun-i-Kebuter-Guvercin-Kani/40145
• Kebuter-Kebk-Guvercin/55872
• Hüdhüd-ibibik-hz-suleyman-in-ulagi/43275

• Mûsikar Müzik Aleti ve Musikar Kuşu

•  

KAYNAKÇA

[1]