Varka ve Gülşah Hikayesi Özetleri

23.11.2014

Varka ve Gülşah albümünden , Şam hükümdarının ve Gülşah’ın Şam’ı terk eden Varka’yı (atlı) uğurlamaları 13.yy. başı (İstanbul Topkapı Müzesi Kitaplığı Hazine 841.s.62a Alıntı adresi:https://www.altinoran.com/2012/03/30/anadolu

VARKA VE GÜLŞAH HAKKINDA GENEL BİLGİLENDİRMELER

Varka ve Gülşah Leyla ile Mecnûn”, "Ferhat ile Şirin”, “Arzu ile Kamber”, gibi asıl aşk hikâyeleri olarak kabul gören halk hikâyelerine üslup konu ve vaka düzeni bakımından çok benzeyen büyük ihtimalle Arap edebiyatından edebiyatımıza girerek mahalli leşmiş bir halk hikâyesidir.

Hikâyenin kökeni 11 yy da Gazneliler devrinde yaşayan Ayyuki adı ile anılan İranlı bir mesnevicinin kaleminden çıkmış bir mesnevinin konusu iken asıl aşk hikâyelerimiz arasına da karışmıştır. Hikâyenin edebiyatımızdaki ilk yazma nüshası Yusuf ı Meddah adlı bir mesnevicinin 14 yy Ayyuki’nin eserinden esinlenerek yazmış olduğu mesnevidir. XVI. yüzyılda Defteremini Mustafa Çelebi’nin yanısıra; Ziyaî ve Selamî’nin Varka ve Gülşah adlı eserleri ve Anadolu ve Çağatay sahalarında aynı adla kaleme alınmış yazarı bilinmeyen mesneviler daha olduğu bilinmektedir.[1]

Konu mesnevi şeklinde birçok şair tarafından tekrar kaleme alınmış, daha sonra hikâye halk hikâyecilerinin de repertuarlarına girmiş ve anonim halk hikâyeleri arasında karışmış bu hali ile de birçok baskı görmüş olmalıdır. Halk hikâyesi haline dönüşen hikâyelerin kütüphanelerde örnekleri bulunmamakta ama baskılarından bazıları özel kişilerin elinde bulunmaktadır.

Varka ve Gülşah albümünden, zengin ağaç motifleri arasında Varka ve Gülşah birbirlerine sarılmış olarak veda etmektedirler. 13.yy. başı (İstanbul Topkapı Müzesi Kitaplığı Hazine 841.s.33v)

VARKA VE GÜLŞAH’IN ÖZETİ [2]

( Özet Kısmı Gıyasettin Aytaş’ın bulduğu nüshanın ve adı geçen yazısından aynen kopyalanmıştır)

Mesneviye, (ilk on beyit) bir na'atla başlanmıştır. Daha sonra, Mekke'de Hayyı Benî Şeyba isimli bir kavmin, Hilâl ve Hüman isminde iki reisi bulunmaktadır. Bir gece, bu iki kahramanın aynı anda çocukları olur. Birisinin adı Varka, diğerininki Gülşah konur. İki amca çocuğu yedi yaşına kadar birlikte büyür. Yedi yaşından sonra ise, Varka'nın silahşorluk öğrenmesi maksadıyla bunlar birbirinden ayrılır. Ancak ayrılığı kabul etmeyen Gülşah ve Varka birlikte Silahşorluk eğitimini sürdürürler. Evlilik çağına gelince de bunları evlendirmeye karar verirler.

Artık bundan sonra çile ve eziyetler başlar. Düğün gecesi Gülşah Amr isimli bir lâin tarafından kaçırılır. Varka sevgilisini kurtarmak isterken, Amr ile çarpışmaya giren babasını kaybeder. Daha sonra Varka, Gülşah'ı Amr'ın elinden kurtarır. Bu sefer de annesi (Gülşah'ın) Varka fakir düştüğü için, kızını vermek istemez. Çünkü çok yüklü miktarda süt hakkı istemektedir. Varka'nın ise, bunu karşılayacak gücü yoktur.

Varka kendisinden istenen süt parasını bulmak üzere Yemen Padişahı olan dayısından yardım almak üzere ayrılır. Ancak bu sefer de dayısının Anter isimli bir düşmana esir düştüğünü ve asılmak üzere olduğunu görür. Dayısını kurtarır. Dayısından gerekli yardımı da aldıktan sonra memleketine döner. Ancak, Gülsah'ın annesi ve babası onu Muhsin Şah isimli çok zengin birine vermişlerdir. Varka'ya da kızlarının ayrılığa dayanmayarak öldüğünü söylerler. Varka bu duruma inanarak kırk gün boyunca yemeden içmeden, Gülsah'ın mezarı diye gösterilen, fakat içinde bir koyun leşi gömülü mezarın başında ağlar. Kırkıncı günün sonunda, Gülşah'ın bir sır ortağı vasıtasıyla gerçeği öğrenir. Bu sefer Şam'a doğru yola çıkar. Yolda haramilerle karşılaşır ve ağır yaralanır. Onu baygın bir şekilde Muhsin Şah bulur ve sarayına getirir.

Burada çeşitli durumlarda sonra, Gülşah'a kavuşur Varka, onun bir başkasıyla nikahlı olmasını kabullenemeyerek oradan ayrılır. Yolda bir tabibin derdinin dermanı, dost vaslıdır, demesi üzerine, Allah'a yalvararak ruhunu kabzetmesini ister. Duası kabul edilerek oracıkta ruhunu teslim eder.

Varaka'nın öldüğünü öğrenen Gülşah, mezarının başına gelerek, hançerle kendisini öldürür. Onu da aynı mezara gömerler. Bir gazadan dönen Hz. Peygamber ve sahabeler o şehre gelmiştir. Bu hadiseyi öğrenir ve mezarı görmek ister. Sahabelerin ricası üzerine, Hz. Peygamber Allah'a yalvararak, bu iki aşığın dirilmesini ister. Peygamberin duası kabul edilir ve iki âşık dirilir. Nikâhlarını da Hz. Peygamberimiz kıyar.

Varka ve Gülşah albümünden,Şam hükümdarının (ortada) Varka ve Gülşah’la saray bahçesinde konuşmaları. 13.yy. başı (İstanbul Topkapı Müzesi Kitaplığı Hazine 841.s.57b)

Mustafa Çelebi, Varka ve Gülşah mesnevisinin Özeti

Hümam ve Hilal adlı iki kardeşten, Hümam’ın oğlu, Hilal’in kızı olur. Oğlana Varka kıza da Gülşah adını koyarlar. Varka ve Gülşah’ın çocuklukları birlikte geçer, aynı okulda okurlar. Okul arkadaşlığı sırasında birbirlerine âşık olan bu iki kuzenin, on beş yaşına geldiklerinde evlenmelerine karar verilir. Ancak düğün günü, Gülşah’a âşık olan başka bir kabilenin reisi Rebi İbni Adnan, Gülşah’ı kaçırır. Gülşah’ı geri almak için iki kabile arasında savaşlar yapılır.

Bu savaş sırasında Varka’nın babası Hümam ölür ve Varka esir düşer. Gülşah, Varka’yı kurtarmak için çıkış yolları arar. Rebi İbni Adnan ve oğullarının Varka ve kabilesiyle yaptığı savaşlar zincirinin son halkası olan Galib ve Varka’nın savaşında Varka, Galib’i öldürerek Gülşah’ı kurtarır. Kabilelerine dönen Varka ve Gülşah için yeniden bir düğün tertip edilecekken Gülşah’ın annesi Varka’nın yetim ve fakir olduğunu ileri sürerek Varka’nın karşılayamayacağı kadar ağırlık ister. Varka, Yemen şahı olan dayısından maddi yardım almak üzere Yemen’e doğru yola çıkar. Yemen’e vardığı zaman, dayısının da savaşta ve yenilmek üzere olduğunu görür. Dayısına yardım ederek, onu esaretten kurtarır.

Varka, Gülşah’ın annesinin istediği ağırlığı temin etmek üzere dayısından yardım istemek amacıyla gittiği Yemen’deyken Gülşah, Şam padişahı Melik Muhsin’le evlendirilir. Bu durumdan habersizce memleketine dönen Varka’ya Gülşah’ın öldüğü söylenir.

Bu yalanın inandırıcı olması için de bir koyunun kemikleri kefen benzeri bir beze sarılarak düzmece bir mezara gömülür. Bir süre sonra Varka, Gülşah’ın kız arkadaşlarından birinden gerçeği öğrenir. Bunun üzerine Şam’a doğru yola çıkar. Yolculuk esnasında çeşitli zorluklarla karşılaşır. Yaşadığı mücadelelerin birinde yaralanır. Gülşah’ın zorla evlendirildiği Şam sultanı Melik Muhsin tarafından yaralı bir hâlde bulunarak saraya götürülür ve tedavisi yapılır. Böylelikle Varka, Gülşah’ın izini bulur. Kendisi sarayda iyi ağırlanan bir konuktur. Hatta Melik Muhsin, zaman zaman Gülşah’la görüşmelerine izin verir. Ancak Varka, konuk olduğu ve saygıyla ağırlandığı evde, evin hanımı konumundaki Gülşah’la görüşmeyi çok doğru bulmayarak, gururlu ve asil bir tavırla memleketine gitmek bahanesiyle saraydan ayrılır ve yolda bir pınar başında ölür. Varka’nın ölüm haberini alan Gülşah, Varka’nın mezarının başına giderek intihar eder. Varka’nın mezarı açtırılarak Gülşah’la birlikte aynı mezara gömülür. Bir gün Hz. Muhammed’in yolu bir sefer dönüşü Şam’a düştüğünde, Şam sultanı Melik Muhsin, Hz. Muhammed ve arkadaşlarını konuk ederek onlara ikramda bulunur.

Hz. Muhammed, Melik Muhsin’in yüzündeki matem ifadelerinden hareketle Muhsin’e bunun sebebini sorar. Melik Muhsin’in olayı anlatması karşısında Hz. Muhammed bu hikâyeden etkilenir ve gözleri dolar. Bu hüzünlü aşk hikâyesi Hz. Muhammed’le birlikte arkadaşlarını da etkilemiştir. Sahabe, Varka ve Gülşah’ın tekrar dirilmesi için Hz. Muhammed’den dua etmesini isterler. Hz. Muhammed, onların ömürlerinin tamamlandığını ancak kendi ömründen bağışta bulunacak olursa dirilebileceklerini söyler.

Bunun üzerine sahabe ömürlerinden bağışta bulunur. Cebrail gelerek, ömür bağışlayanların ömürlerinin geri verildiğini ve Tanrı’nın Varka ve Gülşah’a kırk yıllık yeni bir yaşam armağan ettiğini bildirir. Mesnevi hikâye kahramanlarının tekrar hayat bulmasıyla sona erer.

İlgili Linkler

KAYNAKÇA

[1] Şahamettin Kuzucular, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com//search?term=VARKA+I++G%c3%9cL%c5%9eAH++MESNEV%c4%b0LER%c4%b0+VE+MESNEV%c4%b0C%c4%b0LER%c4%b0
[2] Gıyasettin AYTAŞ, VARKA ve GÜLŞAH MESNEVİSİ HAKKINDA BAZI TESPİTLER, https://w3.gazi.edu.tr/~giyaytas/varaka.htm

Şahamettin Kuzucular

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Varka ve Gülşah Hikayesi Özetleri

Yorumlar