Ahmet Şuayp Hayı Edebi Kişiliği
(1876-1910)
Servet-i Funun dönemi tenkitçi, eleştirmen, felsefeci ve makale yazarı
AHMET ŞUAYP
İstanbul'da doğdu. Birkaç aylıkken babası Salih Efendi'yi kaybetmiş bu yüzden de çocukluk ve gençlik dönemi bir hayli zorluklar içinde geçmişti. [1] Buna rağmen Ailesi tarafından devrinin diğer Servet-i Fünun Edebiyatı Şair ve Yazarları gibi devrinin en önde gelen okullarında yetiştirilmeye çalışılmıştı. Orta öğrenimini Fâtih Rüşdiyesi ile Vefa İdâdîsi'nde tamamladı. Vefa İdadisi’nde öğrenci iken arkadaş olduğu Hüseyin Cahit Yalçın'la dostluk kurmuş ve bu dostluğunu ömür boyu sürdürmüştü. Onun sayesinde de Servet-i Funun topluluğuna katıldı. Böylece Hüseyin Suat Yalçın , Mehmet Rauf H , Cenap Şehabettin, Halit Ziya Uşaklıgil , Faik Ali Ozansoy , Ali Ekmer Bolayır ve Safveti Ziya , Celâl Sahir gibi iismlerle birlikte bu topluluğun bir üyesi olmuştu. ( BKZ Servet-i Fünun Edebiyatı Şair ve Yazarları )
İdadideki eğitiminden sonra Mekteb-i Hukuk'a kaydoldu ve bu okulu bitirdi. Okulu bitirdikten sonra da Sadrazam Hakkı Paşa’nın muavini olarak aynı okulda idare hukuku derslerini okutmaya başladı. [2] 1908'den sonra devletler hukuku dersleri de verdi. Bu sırada Meclis-i Maârif üyeliği, Tedrîsât-ı İbtidâiyye müdürlüğü, İstanbul Maarif müdürlüğü, son olarak da Dîvân-ı Muhasebat müddeiumumîliği görevlerinde bulundu. Daha 34 yaşındayken apandisitlerinden rahatsızlanmıştı fakat müdahalede geç kalındığı için apandisit yüzünden otuz dört yaşında iken öldü.
Servet-i Fünun Topluluğunun düşün adamı olan Ahmet Şuayb topluluğun yegâne felsefecisi ve edebi tenkitçisi olarak dikkat çekiyordu. Edebiyat-ı Cedidec topluluğunun fikrî alandaki en güçlü temsilcisi olarak topluluğa yapılan saldırıların bir nevi cevapçısı görevini üstlenmişti. [3]
1899'dan itibaren, başta XIX. yüzyıl Fransız Realistve Natüralist yazarları olmak üzere, Batı düşünce ve edebiyat dünyasının tanınmış şahsiyetlerinin hayat ve eserlerini tanıtan incelemeleri, devrinde ilgiyle karşılandı. . "Hayat ve Kitaplar" başlığı altında önce Servet-i Fünun Dergisinde yayımlayıp daha sonra kitap haline getirdiği makale serisinde Hippolyte Taine, Gustave Flaubert, Gabriel Monod. Emest Lavisse, Niebuhr, Ranke ve Mommsen gibi Batılı yazar, fikir adamı ve tarihçiler üzerinde durarak bu yazarların görüşlerinin tanınmasında ve duyurulmasında önemli bir görev üstlenmiş oldu. [4]
Edebiyat dünyasında Servet-i Fünun Dergisinde çıkan haftalık yazılarıyla tanınmaya başlamıştır. İlk yazılarından itibaren topluluğun biricik eleştir adamı olarak dikkat çekmeye başlar. Esmar-ı Matbuat, Hayat ve Kitaplar, Ulum-i Siyasiye ve İçtimaiye genel başlıkları taşıyan yazılarından bazıları Edebiyat-ı Cedide Kütüphanesi yayınları arasında Hayat ve Kitaplar adıyla yayımlanmıştır. (1901).
Yazar, Hayat ve Kitaplar adlı makale serilerinde felsefi düşünceleri de ele alıyordu Bu yönüyle de Servet-i Fununcular hatta Türk Edebiyatı tarihinde ilk felsefeci sayılabilecek bir başarı göstermişti. Bu makalelerinde de Batılı edebî akımları iyi anlamış ve edebi dünyamıza da başarıyla anlatmış olduğu kabul edilmektedir. Taine ve Flaubert’in etkisinde kalarak bu yazarların görüşlerini açıklayan detaylı yazılar yayımlamıştır. [5]
Edebi tenkitleri analiz edildiğinde XIX. yüzyıl romantizm akımına bağlı yazarların anlayışına uygun bir edebi tenkit anlayışı içinde olduğu görülmektedir. Sadece diğer şair ve yazarları eleştirmekle kalmamış, Servet-i Fünun Edebiyatı Şair ve Yazarları ferdiyetçi, karamsar realitelerden uzak, içe dönük ve hissî sanat anlayışlarını da tenkit etmiştir. [6]Bu açıdan nesnel ve yansız bir eleştirmen olmayı da başardığı rahatlıkla söylenebilir. [7]
I.Meşrutiyetin ilânından sonra, Rızâ Tevfik ve Mehmed Câvid'le birlikte, Ulûm-ı İktisadiyye ve İctimâiyye Mecmuasını çıkarmaya başlamıştır. (Ocak 1908 - Ağustos 1910 arasında 24 sayı) erginin ilk sayısında Rıza Tevfik ve Mehmet Cavid ile birlikte yazdıkları 'Mukaddime ve Program" makalesi grubun felsefi, politik, ekonomik görüşlerini özetlemektedir. Derginin yazılarının büyük kısmı Ahmet Şuayıp'e aittir ve sosyoloji alanındaki düşüncelerini bu dergide yazmıştır.[8]
Eserleri. Hayat ve Kitaplar (İstanbul 1317); Hukûk-ı İdare (l-II, İstanbul 1326-1329); Hukuk-ı İdare, II. Sınıf (İstanbul 1327); Hukuk-ı Umûmiyye-i Düvel (İstanbul 1328).
BİBLİYOGRAFYA:
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmet_%C5%9Euayip
[2] https://www.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/662-ahmed-uayb.html
[3] Musavver Şahika (Ahmed Şuayb'ın ölümü münasebetiyle çıkan ve aralarında Halid Ziya. Cenab Şahabeddin, Rıza Tevfik, Mehmed Cavid, Hüseyin Cahid ve Süleyman Nesib gibi devrin tanınmış şahsiyetlerinin yazılarının da bulunduğu özel sayı), sy. 2, Kânunuevvel 1326/ Aralık 1910;
[4] Musavver Şahika (Ahmed Şuayb'ın ölümü münasebetiyle çıkan ve aralarında Halid Ziya. Cenab Şahabeddin, Rıza Tevfik, Mehmed Cavid, Hüseyin Cahid ve Süleyman Nesib gibi devrin tanınmış şahsiyetlerinin yazılarının da bulunduğu özel sayı), sy. 2, Kânunuevvel 1326/ Aralık 1910;
[5] Kenan Akyüz. Modern Türk Edebiyatı, s. 75;
[6] Bilge Ercilâsun. Serveti Fünûn'da Edebî Tenkid, Ankara 1981, s. 280-289; Ekrem Işın, "Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm", TCTA, II, 359-361, 367; TDEA, I. 76.
[7] Abdullah Uçman, DİA
[8]https://www.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/662-ahmed-uayb.htm
Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.
