Aşık Ağahi, muhtemelen 1860 yıllarında doğan ve  1920 yılı civarında ölen, Sivas, Yıldızeli, Şarkışla civarında  Emlek Yöresinde yetişmiş olan, Pir Sultan Abdal, Kemter Baba, İğdecikli Aşık Veli, Aşık Veysel, Ali İzzet, Talibi gibi halk ozanlarımızın yetiştiği Emlek Yöresi,[1] Alevi Ozanlarımızdan dır. ( bkz Emlek Ozanları- Aşıklar diyarı Emlek köyleri )

HAYATI 

Ağahi’nin doğum ve ölüm tarihleri kesin değildir. Bazı kaynaklarda 1860 - 1921 olarak verilmiştir. [2]Ölüm tarihini Müjgân Cumbur 1914, Ali İhsan Tuncalı 1921 veya 1922  olarak vermiştir. Fakat oğlu Vahdi Gerçek’in tespitine göre Âgâhî 1916 yılında koleradan ölmüştür.

Bazı kaynaklar ise  doğum 1874, ölüm 1916 olarak vermektedir. Agâhi hakkında bir  kitap hazırlayan Doğan Kaya’ya göre Agahi 1874 doğumludur ve  oğlu Vahdi Gerçek’in kaydettiği 1916’da 42 yaşında vefat ettiğini belirten notu da bu bilgiyi desteklemektedir. [3]

Ağahi’nin hayatı hakkında derli toplu tek çalışma Dr. Doğan Kaya’ya aittir. Doğan Kaya’nın edindiği bilgilerin büyük çoğunluğu ise  Ağahi’nin torunlarından şifahen aldığı bilgiler ile  Agahi’nin şiirleri ile hayatı hakkında bilgiler ve notlar içeren torunu  Meryem’den aldığı defter olmaktadır.  

Bu defterden  ve torunlarından alınan şifahi bilgilere  göre Ağahi’nin  doğum yeri  Şarkışla’nın  Emlek Yöresi ‘dir. Ağahi bu yöreye ait köylerden biri olan   Kılıççı köyünde doğmuştur.

Seksen köyden oluşan bun yöre  çoğunluğu Şarkışla’da olmak üzere Yıldızeli, Gemerek, Pınarbaşı, Sarıoğlan ve Akdağmadeni civarındaki köylerden oluşmaktadır. [4] Âşıklık geleneğinin ülkemizdeki en önemli pınarlarından biri olan bu  yörede Kemter Baba , Pir Sultan Abdal, Şarkışlalı Aşık Veli , Aşık Agahi , Kul Gazi (, Ali İzzet Özkan ( Emlek Yöresi Sivas) ,  gibi daha pek çok halk ozanı yetişmiştir. Bu yöre halen de ve günümüzde de bir Âşıklık ocağı olma işlevini sürdürmekte, çok sayıda âşık yetiştirmektedir.

Agahi’nin  asıl adı Veliyüddin’dir ancak köyde ona kısaca "Veli" demişlerdir. Babası  aslen Malatya’nın Arapkir ilçesinin Mestmur köyünden  gelip Kılıççı köyüne yerleşmiş olan Hamza Kâhya’dır. Agahi,  babası Hamza Kâhya’nın, altısı kız, üçü erkek  olan dokuz çocuğunun  en küçüğüdür.  

Agahi, birkaç sene civar köylerdeki okullara giderek orada okuma yazmayı öğrenmiş, tarlalarda çalışarak ve çobanlık yaparak büyümüştür. Agahi’nin âşık olmasında ve âşık olarak yetişmesinde en önemli faktör civar Alevi köylerdeki Alevi Bektaşi dergâhları ve tekkeler olmaktadır.  Ağahi, âşıklık eğitimi  erkân ve usulü  Alakilise köyündeki  Üryan Hızır Ocağı postunda oturan Rahim Ağa ve oğlu Mustafa Ağa İle Hardal köyündeki Kerem Ali Baba Tekkesi dervişi asıl adı Mahmut Derviş olan  Zileli Mahmut'dan  öğrenmiştir. [5]

Alevi dergâhlarına gidip gelen diğer ozanlardan da deyişler öğrenen  Agahi, babasının ölümünden  sonra çiftçilikle uğraşmıştır. Doğan Kaya’nın   Agahi hakkında  bilgiler veren  ve Ağahi’nin kızından edindiği defterdeki bilgilere göre Âgâhî,  bir tavsiye ile  “Beyrut’a gitmiş ve bir müddet Paşa’nın misafiri olmuştur. Bu seyahatini 17 dörtlükle dile getirmiştir. Halil Paşa, Sivas Valisi Reşit Akif Paşa’ya bir tavsiye mektubu göndererek ondan Âgâhî,’ye sahip çıkmasını rica etmiştir. Bunun üzerine Reşit Akif Paşa, Âgâhî’yi Ağcakışla bucağına tahsildar olarak atamıştır. “

Akçakışla bucağı Şarkışla’nın yaklaşık olarak 20 km batısında, Sivrialan da dâhil 17 köyün bağlı olduğu bir bucaktır.

Agahi,  bu yıllarda İstanbul’dan Rodos’a, Adana’dan Halep’e dek birçok yeri dolaşmış [6] daha sonra daha sonra 1911 yılında Pınarbaşı tahsildarlığına geçmiş, üç yıl çalıştıktan sonra  1914’te Birinci Dünya Savaşında  askere alınmış, 1916 yılında kolera hastalığına yakalanarak vefaat etmiştir. “[7] Bazı araştırmacılara göre, mezarı Şarkışla’dadır.

Şiirlerinde uzun bir süre Veli mahlasını kullanan şairin   Agâhi mahlasını  ne zaman ve kimden aldığı ise bilinmemektedir.

Şarkışlalı Agâhi genellikle dini tasavvufi  ve   taşlama konulu toplam otuz üç şiir bırakmıştır. Ağahi’nin şiirlerinin olduğu defteri kızı Meryem, Doğan Kaya’ya vermiş pek çok şiirinin olduğu tahmin edilmesine rağmen Doğan Kaya’nın tespitlerine göre elimize  ve günümüze  ancak 33 adet şiiri ulaşabilmiştir.

Ayrıca yine Şarkışla ve Rumeli yörelerinde yaşamış Agâhi adlı başka bir âşık daha vardır. Bunlardan birisi hakkında bilgi sahibi olmasak da diğeri Ermeni asıllı olan Harutyan’dır. [8] Âgâhî’nin bazı şiirlerini  Feyzullah Çınar ve Müslüm Sümbü gibi bazı mahallî sanatçılar ezgili olarak okumuştur. 

Âgâhî, günümüzde dahi yöredeki genç kuşak Alevi  Ozanlar tarafından bilinmekte, deyişlere dergâhlarda söylenmekte, saygıyla anılmaktadır. Onun bazı deyişlerinin civarda yetişen Ozanlar tarafından sahiplenildiği de söz konusudur. 

KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kemter-baba-hayati-ve-emlek-yoresi-ozanligi/74967

[2] https://www.turkuler.com/ozan/agahi.asp

[3] Dr. Doğan KAYA, ŞARKIŞLALI ÂGÂHÎ, Sivas – 2009, shf . 9

[4] Dr. Doğan KAYA, ŞARKIŞLALI ÂGÂHÎ, Sivas – 2009, shf . 9

[5] Hüseyin Ünal, Agahi, https://huseyinunal.blogcu.com/agahi/9552234

[6] https://www.turkuler.com/ozan/agahi.asp

[7] Dr. Doğan KAYA, ŞARKIŞLALI ÂGÂHÎ, Sivas – 2009, shf . 9

[8] Dr. Doğan KAYA, ŞARKIŞLALI ÂGÂHÎ, Sivas – 2009, shf . 9