Beyaz Gemi Romanı Hakkında Konusu ve Cengiz Aytmatov

Beyaz Gemi , Kırgız asıllı romancı Cengiz Aytmatov'un 1970 yılında ve ilk kez Rusça olarak yayınlanan bir romanıdır. [1]

Milli Kırgız Partisi genel sekreteri olan ve 1938 yılında  kurşuna dizilen  Törekul Aytmatov’un oğlu olan Cengiz Aytmatov bu eserinde Issıg Gölü civarında yaşayan kendi yöresinin ve insanlarının   hayat mücadelelerini düşlerini ve yetim çocukların dünyaları ile özlemlerini dile getirmiştir. Toprak Ana adlı eseri ile Lenin Ödülünü de alan Maksim Gorki Edebiyat Enstitülüsünü bitiren, Sovyet Yazarlar birliği üyesi de olan Aytmatov 1968 Büyük Sovyet ödülünü de alan Türk asıllı büyük bir romancıdır. [2]

Aytmatov'un eserlerinde Kırgız halkının gündelik yaşamından sentezlenen pek çok konu vardır. O buna rağmen eserlerinde hem çağdaş Dünyadan, evrensel konulardan hem de Kırgız Destanları ve halk hikâyelerinden oldukça yoğun olarak yararlanmıştır. Onun romancılık anlayışındaki  Kırgız destanlarına has unsurları kullanması ve onların  özgün özelliklerini  çağdaş boyuta taşıyabilmesi onun tanınmasına ve sevilmesinde en önemli etkenlerden birisi olmuştur.

Batı diline ve Türk lehçelerine çevrilip yaygınlaşırken, "mankurt" kavramını edebiyat dünyasına kazandıran Aytmatov’un birçok eseri diğer batı dillerine de çevrilmiştir. “Efsane ve mitoslar üzerine düşünelim bir. Onlar halkın canlı hafızası, hayat tecrübesi, felsefesi, tarihidir. Masalımsı fantastik dünyaları önemli değerler taşır. Mesela Geyik Ana (Beyaz Gemi ) bugünkü gerçeklerle bütünlük arz eder. " [3]  diye düşünen yazar  Beyaz Gemi adlı eserinde eski Türk destanlarına dair göndermeler de yer almış, gerçekle masal dünyasını n birleştirerek tüm bu unsurları efsane, inanç ve gerçek bağlamında bir araya getirmiştir.

Geyik Ana adındaki eski bir Türk Kırgız destan motifini de kullanan yazarın Beyaz Gemi adlı eserinde  Orazkul ve Seydahmet bir tarafı, Mümin Dede ve Çocuk diğer tarafı temsil eder. Seydahmet ve Mümin Dede pasiflikleriyle birbirlerine yaklaşırlarken, Çocuk ve Orazkul zıt kutupları temsil etmektedir. Beyaz Gemi adlı romanın kahramanı olan çocuğun adı yoktur ama düşleri, emelleri, kavuşma hayali ve gözlemleri vardır.  Bu çocuğun adı yoktur çünkü o bütün Kırıgız çocuklarının bir

ESER HAKKINDA YORUMLAR

Yazar Cengiz Aytmatov  eserin  son baskısının önsözünde şunları yazmıştır. Beyaz Gemi ‘deki ‘adsız oğlan , sadece benim yetiştiğim döneme mahsus bir tip değildir. Geleneğinden ve köklerinden kopartılmış nesillerin, dünyanın her tarafında yaşadıkları ve yaşayacakları büyük trajedinin kahramanlarından biridir. Dünyada her zaman vardı ve var olacaktır’ “adsız oğlan’lar. Ben Beyaz Gemi ‘de bu kayıp nesillerin dramına işaret etmek istemiştim. Devir değişti artık; Soğuk Savaş’ın sıcak günlerinde değiliz. Kaybolan adsız oğlanları aramak ve bulmak için bugün daha fazla şansa sahip olduğumuzu düşünüyorum. Tıpkı, Orta Asya başta olmak üzere dünyanın her tarafına yayılmış olan bir okul ağının yaktığı ilim ve irfan ışığıyla bu kayıp nesillerin şahsında benim adsız oğlanımın izini takip etmeleri gibi örnekler dünya üzerinde giderek çoğalmakta. Vatanlarından binlerce kilometre uzaklara gitmekten çekinmeyen ve oralarda pek çok fedakârlığa katlanmayı göze alan genç insanların varlığına şahit olmak, beni günün birinde ‘adsız oğlan’ ların olmayacağı ve tek tek bulunacakları bir dünya konusunda iyimserliğe sevk ediyor. Yarım asır önce yazılmış bulunan Beyaz Gemi’nin bu arayışa tutulan bir ışık olması, en büyük temennim”[4]

“Masalla gerçeği birleştiren bir eserdir. Geçmişi temsil eden dede ile geleceği temsil eden çocuk arasında dramatik bir ilişki kurarak insan duygu ve düşüncelerine kendine has yorumlar getirilir. Adı eserde hiç geçmeyen çocuğun saf ve temiz dünyasından, hayatın acı ve çıplak gerçeğine uzanan bir roman kurgusu meydana çıkarılır. Aytmatov’un, edebiyat âleminde geniş akisler uyandıran, uzun yıllar tartışılan, verilmek istenen mesajla yaratılan tiplerin büyük bir uyum sağladığı eserlerinden biridir.”[5]

Beyaz Gemi, Romanında küçük bir çocuğun gözünden dönemin Sovyet yönetimine eleştirel bir yaklaşımda da bulunulmuş, Kırgız halkı yaşantısı yoksulluğu ve Kırgızların dünyası dile getirilmek istenmiştir.  Eser Kırgızların kimliklerini ve geçmişleri ile geleceklerine  dair göndermelerle doludur.

Eser MEB Yüz Temel Eser içerisinde okullara ve öğrencilere tavsiye edilmiştir.  

KONUSU

Roman, Issıg Gölü civarında  San-Taş Vadisi’nde  yaşayan, dedesinden başka seveni olmayan, üvey ninesi Orozkul, Bekey hala, Seydahmet, Gülcemal ve köpeği Beltek ile beraber yaşayan;  gerçek hayatında mutsuz, fakat engin hayal dünyasında Beyaz Gemisine kavuşmayı umud eden  bir çocuğun psikolojisi, gözlemleri ve hayatını anlatmaktadır.

Geçmişi temsil eden dede ile geleceği temsil eden çocuk  ve diğer tarafta  Orazkul ve Seydahmet’in temsil ettiği kutup arasındaki çatışmaktadır. Eser,  dramatik ilişkiler,  duygu ve düşünceler ile gelenekler ile Geyik Ana  destan motifine duyulan inançlar ve Beyaz Gemi hayali ile bütünleşen babaya kavuşma özlemleri ve  hayalleri  romanın konusunu teşkil eder.

SİTEMİZDEKİ İLGİLİ LİNKLER

  Cengiz Aytmatov'un Hayatı ve Kırgız Romancılığı

Beyaz Gemi Hakkında Özeti Cengiz Aytmatov

Gün Olur Asra Bedel Hakkında Konusu Tahlili Cengiz Aytmatov

Toprak Ana Hakkında Özet İnceleme Cengiz Aytmatov

Cemile Hakkında Özeti Cengiz Aytmatov Hayatı

Gün Olur Asra Bedel Özeti ve Hakıkında Bilgiler Cengiz Aytmatov

Beyaz Gemi Romanı Hakkında Konusu ve Cengiz Aytmatov

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cengiz-aytmatov-un-hayati-ve-kirgiz-romanciligi/74001

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/beyaz-gemi-hakkinda-ozeti-cengiz-aytmatov/80192

[3]  Dr. Mustafa Çetin, Cengiz Aytmatov Hayatı,https://www.aytmatov.org/

[4]  Cengiz Aytmatov,  Beyaz Gemi, İstanbul : 2005-11

[5] https://www.idefix.com/kitap/beyaz-gemi-cengiz-aytmatov/tanim.asp?sid=G271QN4B7B8I0GL5P3YO