CER – CERRAR

 

Recep, Şaban ve Ramazan aylarında, vaaz ve imamet için  medrese softalarının  bir senelik ihtiyaçlarının karşılanması için topladıkları  para ve himmet talepleridir.  Eski devirlerde Medrese hocalarına böyle bir   hak verilmiş, üç aylarda  halktan  yardım toplamaları adet olmuştu. Toplanan bu paralara cer, toplama işine  veya toplanmasına da cerrar denirdi.Cer – Cerrar ve Caize aşağı yukarı aynı kökten gelen  benzer manalar içeren sözcüklerdir.  ( Bkz: Caize Almak, Nedim - Hemdem ve Bende Olmak, )

 

Caize almak devlet büyüğüne takdim edilen şiir ser, vb   karşılığında ı  mal, mülk, tımar  altın veya bahşiş alınmasın denirdi. Softalar veya dervişler  ilahi, mevlit, dua okuyarak  halktan para ister, hatta bu parayı alabilmek için bazıları  işi dilencilik mertebesine kadar düşürürdü. [1] Cer ve Cerrar kelimeleri de Caize ‘den gelen sözcüklerdir. Caize , “armağan, edilen nesne, lütuf ve ihsana” denilirken, cer  lütuf ve ihsan istemek, cerrar ise lütuf ve ihsan toplamak anlamlarına gelir.

 

Halktan para koparmaya cer, üç  aylarda köylere gitmeye ise Cerre gitmek denirdi. Cer toplayanlara ise Cerrar deniliyordu.

 

 Cerrar sözcüğü  bazı softaların ve dervişlerin cer toplama işlerini dilenciliğe kadar düşürdüklerinden zamanla anlam bayağılaşmasına uğramış, dilenci, yalaka, manasında kullanılır  hale gelmiş, “cer top lama işinde arsızlaşanlara cerar “ denmişti.

 

Seg-i kûyuŋ çulın dil cânı içün nola cerr itse
Garîb ölse kişi hem-sâyesi ilden kefen ister        Bursalı Rahmi

 

Bazı cerrar da şair geçinir
Cerr-i eskalde mahir geçinir

 

Dağıtır halka müzeyyef tarih
Olarak layık ı levm ü tevbih

 

Sözleri bir çürük akşe etmez,
Caize almazsa kalkıp gitmez.      Sünbülzade Vehbi  ^[2]

 

A.Talat Onay,  adı geçen eserinde  “ ahlak ve fazilet numunesi olması gereken, medrese softlarının ve dervişlerinin   on para için on takla attıkları, ahlak, namus, fazilet, din ve imanı ayaklar altına aldıkları  da olurdu”  diyerek bazılarının bu işte ne kadar bayağılaştıklarını ifade  eder.  Kısaca halkın “ Cerrarlardan koleradan kaçıyor gibi kaçtıklarını da belirtir”  [3]Eski şiirde cer ve cerrar bu anlamlarda kullanılmış,  eski devrin sosyal hayatından şiirmize yansıyan bir konu olarak tarihte  kalmıştır.

 

Cerrar diyu vermez olur Tanrı selamın
Şermende eder  eylese bir habbece  in’am      Bağdatlı Ruhi

 

Gedâ-yı kûy-ı yârem cerr içün bâzâr-ı ‘ışk içre
Şikest olmış elümde kâse-i serden sifâlüm var       Bursalı Rahmi 

 

m/Siirler/Detay/bugun-mecn-n-i-iskam-devr-elinden-bir-mel-lum-var-18622.aspx