Çile Çekmek Şiirlerde Çile

29.08.2015

Çile Çekmek Şiirlerde Çile

Çile ve Çile çekmek, dervişlerin dâhil oldukları tarikatın âdâb ve usullerine göre kendilerini yemek, içmek, eğlenmek gibi temel ihtiyaçlardan yoksun kalarak ibadet ve tefekkürler geçirdikleri, üç yedi, kırk veya bin bir gün süren ibadet, terbiyeye denmektedir. Bu terbiye, Allah ile halvet ve nefsi terbiye amacıyla yapılan bir çeşit imtihandır. Nefsi terbiye için dünya nimetlerinden el etek çekme eylemi olan çile, manevi terbiye, nefsi eğitme ve tarikatta aşama kaydetme sürecidir. Çile çıkarmak zelle ( küçük kusur) karşılığında ceza şeklinde de uygulanmış, bazı dervişler yolculuğa çıkma şeklinde de çile çıkarmışlardır.

Ne çille çektiğimi bu riyay-ı gamda fakir.
Görünce nakşını göstermede imkân hasır.

Çile kelimesinin kökeni Farsça "kırk" anlamına gelen "çihle" sözcüğünden gelmiştir. Erbain ise Arapça kırk anlamına gelir. O bakımdan çile çıkarmaya Erbain çıkarmak (çille–hişesten) veya halvete girmek de denmiştir. Halvet, Hak ile gizli konuşmak, tenhaya çekilmek, görüşmek, yalnızlık ve yalnız kalmak anlamlarına gelir.[1]

Ocak 22 ile şubat sonuna kadar süren miladi takvimdeki aya da erbain denmiştir. Divan şairleri çileyi şeddeli olarak “ Çille “ şeklinde yazmışlar, Erbain ayı ile erbain çıkarmak ( Çile çıkarmak ) arasında anlam oyunları yapmışlardır. Çile, erbain çıkarmak ve halvete girmek tabirlerini özellikle tasavvufi şairler şiirlerinde sık sık kullanmışlardır.

Ben sanırdım kendimi halvet- güzin –i erbain
Nir niğahla çilemi bozdu şu kaşı karalar Şeyh Müştak[2]

Zahid yürü var savmaada çille güzin ol
Sen mey gedenin zevk u sefasın ne bilirsin Nabi

Çille çıkarmak divan şairlerinin şiirlerinde asıl anlamları ile sık sık kullanılırken Çille kelimesinin diğer manaları da şiirimize mevzu olmuştur. Çile sözcüğü kiriş, iplik destesi, manaları ile de şiirimizde geçen konular olmuşlardır.

Çile sözcüğü meşekkat, dert çekmek, kahır çekmek anlamları ile halk şiirimizde de sık sık karşımıza çıkar. Çile çekmek üzerine pek çok deyim de oluşmuştur. Çile çekmek, çileli baş, gibi. Çile ve çile çekmek çağdaş, şairlerimizin ve şarkılarımızın da çok sık kullandığı kelimelerden biridir.

Çekmediğim dertler çile kalmadı
Feryatsız gündüzüm gecem olmadı.
Ağlamadık sokak köşe kalmadı,
Yalnızım dostlarım yalnızım yalnız.

Çektıgım cıle yeter
Kalmadı artık sabrım
Verdigin canı bıle
Çok gordunse al tanrım

Ben bu aşkın çilesini
Yanar çektim tüter çektim
Yedim onca sillesini
Bülbül gibi öter çektim Musa Eroğlu

Çekilmez çile çektin.
Kim derdi gülecektin.
Çile bülbülüm çile,
Çile bülbülüm çile,